امثال 20

1 شراب انسان را به کارهای احمقانه وا می‌دارد و مشروب باعث عربده‌کشی می‌شود؛ چه نادانند کسانی که خود را اسیر مشروب می‌کنند.

Luxuriosa res, vinum, et tumultuosa ebrietas: quicumque his delectatur, non erit sapiens.

2 غضب پادشاه همچون غرش شیر است. هر که خشم او را برانگیزاند جان خود را به خطر می‌اندازد.

Sicut rugitus leonis, ita et terror regis: qui provocat eum, peccat in animam suam.

3 اجتناب از نزاع برای شخص، عزت می‌آورد. فقط اشخاص نادان نزاع به پا می‌کنند.

Honor est homini, qui separat se a contentionibus: omnes autem stulti miscentur contumeliis.

4 آدم تنبل به موقع زمینش را شخم نمی‌زند، پس در هنگام برداشت محصول هر چه می‌گردد چیزی نمی‌یابد.

Propter frigus piger arare noluit: mendicabit ergo æstate, et non dabitur illi.

5 پند نیکو در اعماق دل مشورت دهنده مانند آب در ته چاه است و شخص فهمیده آن را بیرون می‌کشد.

Sicut aqua profunda, sic consilium in corde viri: sed homo sapiens exhauriet illud.

6 بسیارند کسانی که ادعا می‌کنند خوب و باوفا هستند، ولی کیست که بتواند شخص واقعاً باوفایی پیدا کند؟

Multi homines misericordes vocantur: virum autem fidelem quis inveniet?

7 فرزندان شخص امین و درستکار در زندگی سعادتمند خواهند شد.

Iustus, qui ambulat in simplicitate sua, beatos post se filios derelinquet.

8 پادشاهی که بر مسند قضاوت می‌نشیند به دقت جوانب امر را می‌سنجد و حق را از باطل تشخیص می‌دهد.

Rex, qui sedet in solio iudicii, dissipat omne malum intuitu suo.

9 کیست که بتواند بگوید: «دل خود را پاک نگه داشته‌ام و از گناه مبرا هستم.»

Quis potest dicere: Mundum est cor meum, purus sum a peccato?

10 خداوند از اشخاصی که در داد و ستد از وزنه‌ها و پیمانه‌های نادرست استفاده می‌کنند متنفر است.

Pondus et pondus, mensura et mensura: utrumque abominabile est apud Deum.

11 حتی کودک را می‌توان از طرز رفتارش شناخت و فهمید که آنچه انجام می‌دهد پاک و درست است یا نه.

Ex studiis suis intelligitur puer, si munda et recta sint opera eius.

12 گوش شنوا و چشم بینا، هر دو بخشش خداوند هستند.

Aurem audientem, et oculum videntem, Dominus fecit utrumque.

13 اگر خواب را دوست داشته باشی فقیر می‌شوی؛ پس بیدار بمان تا سیر شوی.

Noli diligere somnum, ne te egestas opprimat: aperi oculos tuos, et saturare panibus.

14 خریدار به جنس نگاه می‌کند و می‌گوید: «بد است!» اما بعد از خرید، از آن تعریف می‌کند.

Malum est, malum est, dicit omnis emptor: et cum recesserit, tunc gloriabitur.

15 سخنان حکیمانه گرانبهاتر از طلا و نادرتر از جواهر است.

Est aurum, et multitudo gemmarum: et vas pretiosum labia scientiæ.

16 از کسی که نزد تو ضامن شخص غریبی می‌شود گرو بگیر.

Tolle vestimentum eius, qui fideiussor extitit alieni, et pro extraneis aufer pignus ab eo.

17 نانی که از راه کلاهبرداری به دست می‌آید لذیذ است، اما سرانجام کام را تلخ می‌کند.

Suavis est homini panis mendacii: et postea implebitur os eius calculo.

18 نقشه‌هایت را بدون مشورت با دیگران عملی نکن و بدون تدبیر به جنگ نرو.

Cogitationes consiliis roborantur: et gubernaculis tractanda sunt bella.

19 آدم سخن‌چین رازها را فاش می‌کند، پس با چنین شخصی معاشرت نکن.

Ei, qui revelat mysteria, et ambulat fraudulenter, et dilatat labia sua, ne commiscearis.

20 چراغ زندگی کسی که پدر و مادر خود را لعنت کند، خاموش خواهد شد.

Qui maledicit patri suo, et matri, extinguetur lucerna eius in mediis tenebris.

21 مالی که آسان به دست آمده باشد برکتی نخواهد داشت.

Hereditas, ad quam festinatur in principio, in novissimo benedictione carebit.

22 بدی را با بدی تلافی نکن، بلکه منتظر باش تا خداوند عمل کند.

Ne dicas: Reddam malum: expecta Dominum, et liberabit te.

23 خداوند از اشخاصی که در داد و ستد از ترازو و سنگهای نادرست استفاده می‌کنند متنفر است.

Abominatio est apud Dominum pondus et pondus: statera dolosa non est bona.

24 خداوند راه زندگی ما را تعیین می‌کند، پس انسان چگونه می‌تواند بفهمد زندگی او به کجا ختم می‌شود؟

A Domino diriguntur gressus viri: quis autem hominum intelligere potest viam suam?

25 هرگز نسنجیده قولی به خداوند نده، زیرا ممکن است گرفتار شوی.

Ruina est homini devorare sanctos, et post vota retractare.

26 پادشاه دانا شریران را تشخیص می‌دهد و آنها را به شدت مجازات می‌کند.

Dissipat impios rex sapiens, et incurvat super eos fornicem.

27 وجدان انسان به منزلهٔ چراغ خداوند است که تمام انگیزه‌های پنهانی او را آشکار می‌سازد.

Lucerna Domini spiraculum hominis, quæ investigat omnia secreta ventris.

28 هرگاه پادشاهی مهربان و امین باشد، سلطنتش از محبت پایدار می‌ماند.

Misericordia, et veritas custodiunt regem, et roboratur clementia thronus eius.

29 شکوه جوانان، قوت ایشان است و عزت پیران، تجربه ایشان.

Exultatio iuvenum, fortitudo eorum: et dignitas senum canities.

30 تنبیه برای بدن دردناک است اما دل را از بدی پاک می‌کند.

Livor vulneris absterget mala: et plagæ in secretioribus ventris.