امثال 20

1 شراب انسان را به کارهای احمقانه وا می‌دارد و مشروب باعث عربده‌کشی می‌شود؛ چه نادانند کسانی که خود را اسیر مشروب می‌کنند.

Wine [is] a scorner—strong drink [is] noisy, And any going astray in it is not wise.

2 غضب پادشاه همچون غرش شیر است. هر که خشم او را برانگیزاند جان خود را به خطر می‌اندازد.

The fear of a king [is] a growl as of a young lion, He who is causing him to be angry is wronging his soul.

3 اجتناب از نزاع برای شخص، عزت می‌آورد. فقط اشخاص نادان نزاع به پا می‌کنند.

Cessation from strife is an honor to a man, And every fool interferes.

4 آدم تنبل به موقع زمینش را شخم نمی‌زند، پس در هنگام برداشت محصول هر چه می‌گردد چیزی نمی‌یابد.

The slothful does not plow because of winter, He asks in harvest, and there is nothing.

5 پند نیکو در اعماق دل مشورت دهنده مانند آب در ته چاه است و شخص فهمیده آن را بیرون می‌کشد.

Counsel in the heart of a man [is] deep water, And a man of understanding draws it up.

6 بسیارند کسانی که ادعا می‌کنند خوب و باوفا هستند، ولی کیست که بتواند شخص واقعاً باوفایی پیدا کند؟

A multitude of men each proclaim his kindness, And a man of steadfastness who finds?

7 فرزندان شخص امین و درستکار در زندگی سعادتمند خواهند شد.

The righteous is habitually walking in his integrity, O the blessedness of his sons after him!

8 پادشاهی که بر مسند قضاوت می‌نشیند به دقت جوانب امر را می‌سنجد و حق را از باطل تشخیص می‌دهد.

A king sitting on a throne of judgment, Is scattering all evil with his eyes,

9 کیست که بتواند بگوید: «دل خود را پاک نگه داشته‌ام و از گناه مبرا هستم.»

Who says, “I have purified my heart, I have been cleansed from my sin?”

10 خداوند از اشخاصی که در داد و ستد از وزنه‌ها و پیمانه‌های نادرست استفاده می‌کنند متنفر است.

A stone and a stone, an ephah and an ephah, Even both of them [are] an abomination to YHWH.

11 حتی کودک را می‌توان از طرز رفتارش شناخت و فهمید که آنچه انجام می‌دهد پاک و درست است یا نه.

Even by his actions a youth makes himself known, Whether his work is pure or upright.

12 گوش شنوا و چشم بینا، هر دو بخشش خداوند هستند.

A hearing ear, and a seeing eye—YHWH has even made both of them.

13 اگر خواب را دوست داشته باشی فقیر می‌شوی؛ پس بیدار بمان تا سیر شوی.

Do not love sleep, lest you become poor, Open your eyes—be satisfied [with] bread.

14 خریدار به جنس نگاه می‌کند و می‌گوید: «بد است!» اما بعد از خرید، از آن تعریف می‌کند.

“Bad, bad,” says the buyer, And then he boasts himself going his way.

15 سخنان حکیمانه گرانبهاتر از طلا و نادرتر از جواهر است.

Substance, gold, and a multitude of rubies, Indeed, a precious vessel, [are] lips of knowledge.

16 از کسی که نزد تو ضامن شخص غریبی می‌شود گرو بگیر.

When a stranger has been guarantor, take his garment, And pledge it for strangers.

17 نانی که از راه کلاهبرداری به دست می‌آید لذیذ است، اما سرانجام کام را تلخ می‌کند.

The bread of falsehood [is] sweet to a man, And afterward his mouth is filled [with] gravel.

18 نقشه‌هایت را بدون مشورت با دیگران عملی نکن و بدون تدبیر به جنگ نرو.

You establish purposes by counsel, And with plans you make war.

19 آدم سخن‌چین رازها را فاش می‌کند، پس با چنین شخصی معاشرت نکن.

The busybody is a revealer of secret counsels, And do not make yourself guarantor for a deceiver [with] his lips.

20 چراغ زندگی کسی که پدر و مادر خود را لعنت کند، خاموش خواهد شد.

Whoever is vilifying his father and his mother, his lamp is extinguished in blackness of darkness.

21 مالی که آسان به دست آمده باشد برکتی نخواهد داشت.

An inheritance gotten wrongly at first, Even its latter end is not blessed.

22 بدی را با بدی تلافی نکن، بلکه منتظر باش تا خداوند عمل کند.

Do not say, “I repay evil,” Wait for YHWH, and He delivers you.

23 خداوند از اشخاصی که در داد و ستد از ترازو و سنگهای نادرست استفاده می‌کنند متنفر است.

A stone and a stone [are] an abomination to YHWH, And balances of deceit [are] not good.

24 خداوند راه زندگی ما را تعیین می‌کند، پس انسان چگونه می‌تواند بفهمد زندگی او به کجا ختم می‌شود؟

The steps of a man [are] from YHWH, And man—how does he understand his way?

25 هرگز نسنجیده قولی به خداوند نده، زیرا ممکن است گرفتار شوی.

A snare to a man [that] he has swallowed a holy thing, And to make inquiry after vows.

26 پادشاه دانا شریران را تشخیص می‌دهد و آنها را به شدت مجازات می‌کند.

A wise king is scattering the wicked, And turns the wheel back on them.

27 وجدان انسان به منزلهٔ چراغ خداوند است که تمام انگیزه‌های پنهانی او را آشکار می‌سازد.

The breath of man [is] a lamp of YHWH, Searching all the inner parts of the heart.

28 هرگاه پادشاهی مهربان و امین باشد، سلطنتش از محبت پایدار می‌ماند.

Kindness and truth keep a king, And he has supported his throne by kindness.

29 شکوه جوانان، قوت ایشان است و عزت پیران، تجربه ایشان.

The beauty of young men is their strength, And the honor of old men is grey hairs.

30 تنبیه برای بدن دردناک است اما دل را از بدی پاک می‌کند.

Blows that wound cleanse away evil, Also the scourges of the inner parts of the heart!