امثال 20

1 شراب انسان را به کارهای احمقانه وا می‌دارد و مشروب باعث عربده‌کشی می‌شود؛ چه نادانند کسانی که خود را اسیر مشروب می‌کنند.

Ang bino mao ang mabugalbugalon ug ang isog nga ilimnon mao ang sabaan; si bisan kinsa nga mahisalaag pinaagi sa ilimnon dili manggialamon.

2 غضب پادشاه همچون غرش شیر است. هر که خشم او را برانگیزاند جان خود را به خطر می‌اندازد.

Ang pagkahadlok ngadto sa hari sama sa pagkahadlok sa nagngulob nga batan-ong liyon; siya nga nagpasuko kaniya makabsan sa iyang kinabuhi.

3 اجتناب از نزاع برای شخص، عزت می‌آورد. فقط اشخاص نادان نزاع به پا می‌کنند.

Dungog gayod kini alang ni bisan kinsa nga makalikay sa panagbingkil, apan ang matag kabuang mosangko sa pagpakiglalis.

4 آدم تنبل به موقع زمینش را شخم نمی‌زند، پس در هنگام برداشت محصول هر چه می‌گردد چیزی نمی‌یابد.

Dili magdaro ang tawong tapolan sa panahon sa tingtugnaw; mangita siya ug abot panahon sa ting-ani apan wala gayod siyay makuha.

5 پند نیکو در اعماق دل مشورت دهنده مانند آب در ته چاه است و شخص فهمیده آن را بیرون می‌کشد.

Ang mga katuyoan sa kasingkasing sa tawo sama sa lalom nga tubig, apan makasag-ob niini ang tawo nga may panabot.

6 بسیارند کسانی که ادعا می‌کنند خوب و باوفا هستند، ولی کیست که بتواند شخص واقعاً باوفایی پیدا کند؟

Daghang mga tawo ang magpahayag nga matinud-anon siya, apan kinsa man ang makakaplag kaniya nga matinumanon?

7 فرزندان شخص امین و درستکار در زندگی سعادتمند خواهند شد.

Ang tawo nga nagbuhat ug maayo nagalakaw diha sa iyang katarong ug magmalipayon ang iyang mga anak nga lalaki nga magsunod kaniya.

8 پادشاهی که بر مسند قضاوت می‌نشیند به دقت جوانب امر را می‌سنجد و حق را از باطل تشخیص می‌دهد.

Ang hari nga maglingkod diha sa trono nga magabuhat sa buluhaton sa maghuhukom magapatibulaag sa tanang daotan pinaagi sa iyang mata.

9 کیست که بتواند بگوید: «دل خود را پاک نگه داشته‌ام و از گناه مبرا هستم.»

Kinsa man ang makaingon, “Hinlo ang akong kasingkasing; gawasnon ako sa akong sala”?

10 خداوند از اشخاصی که در داد و ستد از وزنه‌ها و پیمانه‌های نادرست استفاده می‌کنند متنفر است.

Ang nagkalainlain nga timbangan ug ang dili insakto nga mga sukdanan, kasilagan kini ni Yahweh.

11 حتی کودک را می‌توان از طرز رفتارش شناخت و فهمید که آنچه انجام می‌دهد پاک و درست است یا نه.

Bisan pa ang batan-on maila pinaagi sa iyang mga buhat, kung putli ug matarong ba ang iyang binuhatan.

12 گوش شنوا و چشم بینا، هر دو بخشش خداوند هستند.

Ang mga dalunggan nga makadungog ang mga mata nga makakita, gibuhat kini ni Yahweh.

13 اگر خواب را دوست داشته باشی فقیر می‌شوی؛ پس بیدار بمان تا سیر شوی.

Ayaw higugmaa ang pagkatulog o mahiagom ka sa pagkakabos; bukha ang imong mga mata ug aduna kay daghan nga makaon.

14 خریدار به جنس نگاه می‌کند و می‌گوید: «بد است!» اما بعد از خرید، از آن تعریف می‌کند.

“Dili maayo! Dili maayo!” miingon ang tigpamalit, apan sa dihang makalakaw na siya magpagarbo na siya.

15 سخنان حکیمانه گرانبهاتر از طلا و نادرتر از جواهر است.

Adunay bulawan ug daghan nga mga mahalon nga mga bato, apan ang mga ngabil sa kahibalo mao ang bililhon nga alahas.

16 از کسی که نزد تو ضامن شخص غریبی می‌شود گرو بگیر.

Kuhaa ang bisti sa tag-iya nga naghulam ug salapi ingon nga garantiya sa utang sa usa ka langyaw, ug kuhaa kini kung siya garantiya alang sa mga babaye nga mananapaw.

17 نانی که از راه کلاهبرداری به دست می‌آید لذیذ است، اما سرانجام کام را تلخ می‌کند.

Tam-is ang tinapay nga nakuha pinaagi sa pagpanlimbong, apan sa kinaulahian mapuno sa balas ang iyang baba.

18 نقشه‌هایت را بدون مشورت با دیگران عملی نکن و بدون تدبیر به جنگ نرو.

Natukod ang mga laraw pinaagi sa tambag ug uban lamang sa maalamong giya nga makiggubat ka.

19 آدم سخن‌چین رازها را فاش می‌کند، پس با چنین شخصی معاشرت نکن.

Ang pagtabi makabutyag sa mga tinago ug busa kinahanglan nga dili ka makig-uban sa mga tawo nga tabian.

20 چراغ زندگی کسی که پدر و مادر خود را لعنت کند، خاموش خواهد شد.

Kung tunglohon sa tawo ang iyang amahan o ang iyang inahan, mapalong ang iyang lampara taliwala sa kangitngit.

21 مالی که آسان به دست آمده باشد برکتی نخواهد داشت.

Ang panulondon nga gidalidali lamang sa pagkuha sa sinugdanan walay maayong mahimo sa kaulahian.

22 بدی را با بدی تلافی نکن، بلکه منتظر باش تا خداوند عمل کند.

Ayaw pagsulti, “Mobalos ako sa imong sayop nga gihimo!” Paghulat kang Yahweh kay siya ang moluwas kanimo.

23 خداوند از اشخاصی که در داد و ستد از ترازو و سنگهای نادرست استفاده می‌کنند متنفر است.

Gikasilagan ni Yahweh ang dili insakto nga mga timbangan ug dili gayod maayo ang mga limbongan nga taksanan.

24 خداوند راه زندگی ما را تعیین می‌کند، پس انسان چگونه می‌تواند بفهمد زندگی او به کجا ختم می‌شود؟

Gigiyahan ni Yahweh ang mga lakang sa tawo; unsaon man niya pagsabot sa iyang paagi?

25 هرگز نسنجیده قولی به خداوند نده، زیرا ممکن است گرفتار شوی.

Lit-ag alang sa tawo ang pagdalidali ug ingon nga, “Balaan kini nga butang,” ug magsugod lang ug hunahuna sa buot ipasabot niini human sa iyang panaad.

26 پادشاه دانا شریران را تشخیص می‌دهد و آنها را به شدت مجازات می‌کند.

Lainon sa maalamon nga hari ang mga daotan ug patuyokon ang galingan alang kanila.

27 وجدان انسان به منزلهٔ چراغ خداوند است که تمام انگیزه‌های پنهانی او را آشکار می‌سازد.

Ang espiritu sa tawo mao ang lampara ni Yahweh, nga magsusi sa kinahiladman niya nga mga bahin.

28 هرگاه پادشاهی مهربان و امین باشد، سلطنتش از محبت پایدار می‌ماند.

Ang matinud-anon nga kasabotan ug pagkamasaligan maoy makapanalipod sa hari; nahimong luwas ang iyang trono pinaagi sa gugma.

29 شکوه جوانان، قوت ایشان است و عزت پیران، تجربه ایشان.

Ang himaya sa batan-ong mga lalaki mao ang ilang kusog, ug ang dungog sa mga tigulang mao ang ilang puti nga buhok.

30 تنبیه برای بدن دردناک است اما دل را از بدی پاک می‌کند.

Ang mga paghuyop makahimo paghinlo sa samad sa daotan ug ang mga pagbunal makapahinlo sa kinauyokan nga mga bahin.