امثال 19

1 بهتر است انسان فقیر باشد و درستکار تا اینکه بدکار باشد و نادان.

[Melior est pauper qui ambulat in simplicitate sua quam dives torquens labia sua, et insipiens.

2 داشتن دل و جرأت بدون حکمت بی‌فایده است و عجله باعث اشتباه می‌شود.

Ubi non est scientia animæ, non est bonum, et qui festinus est pedibus offendet.

3 انسان با حماقتش زندگی خود را تباه می‌کند و بعد تقصیر را به گردن خداوند می‌اندازد.

Stultitia hominis supplantat gressus ejus, et contra Deum fervet animo suo.

4 شخص ثروتمند دوستان بسیار پیدا می‌کند، اما وقتی کسی فقیر می‌شود هیچ دوستی برایش باقی نمی‌ماند.

Divitiæ addunt amicos plurimos; a paupere autem et hi quos habuit separantur.

5 شاهد دروغگو بی‌سزا نمی‌ماند و کسی که دائم دروغ می‌بافد جان به در نخواهد برد.

Testis falsus non erit impunitus, et qui mendacia loquitur non effugiet.

6 مردم دوست دارند پیش بزرگان، خود شیرینی کنند و با کسانی دوست شوند که بذل و بخشش می‌کنند.

Multi colunt personam potentis, et amici sunt dona tribuentis.

7 وقتی انسان فقیر شود حتی برادرانش او را ترک می‌کنند چه رسد به دوستانش، و تلاش او برای بازیافتن آنها به جایی نمی‌رسد.

Fratres hominis pauperis oderunt eum; insuper et amici procul recesserunt ab eo.] [Qui tantum verba sectatur nihil habebit;

8 هر که در پی حکمت است جانش را دوست دارد و آنکه برای حکمت ارزش قائل شود سعادتمند خواهد شد.

qui autem possessor est mentis diligit animam suam, et custos prudentiæ inveniet bona.

9 شاهد دروغگو بی‌سزا نمی‌ماند و هر که دائم دروغ می‌بافد هلاک خواهد شد.

Falsus testis non erit impunitus, et qui loquitur mendacia peribit.

10 شایسته نیست که آدم نادان در ناز و نعمت زندگی کند و یا یک برده بر امیران حکومت راند.

Non decent stultum deliciæ, nec servum dominari principibus.

11 کسی که خشم خود را فرو می‌نشاند عاقل است و آنکه از تقصیرات دیگران چشم‌پوشی می‌کند سرافراز خواهد شد.

Doctrina viri per patientiam noscitur, et gloria ejus est iniqua prætergredi.

12 غضب پادشاه مانند غرش شیر است، اما خشنودی او مثل شبنمی است که بر سبزه می‌نشیند.

Sicut fremitus leonis, ita et regis ira, et sicut ros super herbam, ita et hilaritas ejus.

13 فرزند نادان بلای جان پدرش است و غرغرهای زن بهانه‌گیر مثل قطرات آبی است که دائم در حال چکیدن می‌باشد.

Dolor patris filius stultus, et tecta jugiter perstillantia litigiosa mulier.

14 خانه و ثروت از اجداد به ارث می‌رسد، اما زن عاقل بخشش خداوند است.

Domus et divitiæ dantur a parentibus; a Domino autem proprie uxor prudens.

15 کسی که تنبل است و زیاد می‌خوابد، گرسنه می‌ماند.

Pigredo immittit soporem, et anima dissoluta esuriet.

16 احکام خدا را نگه دار تا زنده بمانی، زیرا هر که آنها را خوار بشمارد خواهد مرد.

Qui custodit mandatum custodit animam suam; qui autem negligit viam suam mortificabitur.

17 وقتی به فقیر کمک می‌کنی مثل این است که به خداوند قرض می‌دهی و خداوند است که قرض تو را پس خواهد داد.

Fœneratur Domino qui miseretur pauperis, et vicissitudinem suam reddet ei.

18 فرزند خود را تا دیر نشده تربیت کن؛ اگر غفلت نمایی زندگی او را تباه خواهی کرد.

Erudi filium tuum; ne desperes: ad interfectionem autem ejus ne ponas animam tuam.

19 اگر کسی تندخویی می‌کند بگذار عواقبش را ببیند و مانع او نشو، چون در غیر این صورت او به تندخویی خود ادامه خواهد داد.

Qui impatiens est sustinebit damnum, et cum rapuerit, aliud apponet.

20 اگر به پند و اندرز گوش دهی تا آخر عمرت از حکمت برخوردار خواهی بود.

Audi consilium, et suscipe disciplinam, ut sis sapiens in novissimis tuis.

21 انسان نقشه‌های زیادی در سر می‌پروراند، اما نقشه‌هایی که مطابق با خواست خدا باشد اجرا خواهد شد.

Multæ cogitationes in corde viri; voluntas autem Domini permanebit.

22 آنچه مهم است محبت و وفاداری است. بهتر است شخص فقیر باشد تا اینکه با نادرستی زندگی کند.

Homo indigens misericors est, et melior est pauper quam vir mendax.

23 خداترسی به انسان حیات می‌بخشد و او را کامیاب گردانده از هر بلایی محفوظ می‌دارد.

Timor Domini ad vitam, et in plenitudine commorabitur absque visitatione pessima.]

24 آدم تنبل دستش را به طرف بشقاب دراز می‌کند، ولی از فرط تنبلی لقمه را به دهان خود نمی‌گذارد.

[Abscondit piger manum suam sub ascella, nec ad os suum applicat eam.

25 مسخره کننده را تنبیه کن تا مایهٔ عبرت جاهلان شود. اشتباهات شخص فهمیده را به او گوشزد نما تا فهمیده‌تر شود.

Pestilente flagellato stultus sapientior erit; si autem corripueris sapientem, intelliget disciplinam.

26 پسری که با پدرش بدرفتاری می‌کند و مادرش را از خانه بیرون می‌راند، مایه ننگ و رسوایی است.

Qui affligit patrem, et fugat matrem, ignominiosus est et infelix.

27 پسرم، از گوش دادن به تعلیمی که تو را از حکمت دور می‌کند خودداری نما.

Non cesses, fili, audire doctrinam, nec ignores sermones scientiæ.

28 شاهد پست و فرومایه عدالت را به بازی می‌گیرد و از گناه کردن لذت می‌برد.

Testis iniquus deridet judicium, et os impiorum devorat iniquitatem.

29 مسخره‌کنندگان و احمقان، به شدت مجازات خواهند شد.

Parata sunt derisoribus judicia, et mallei percutientes stultorum corporibus.]