امثال 17

1 خوردن نان خشک در آرامش بهتر است از خوردن غذای شاهانه در خانه‌ای که در آن جنگ و دعوا باشد.

melior est buccella sicca cum gaudio quam domus plena victimis cum iurgio

2 بردهٔ دانا بر پسر شرور ارباب خود تسلط خواهد یافت و در ارثی که به او می‌رسد شریک خواهد شد.

servus sapiens dominabitur filiis stultis et inter fratres hereditatem dividet

3 طلا و نقره را آتش می‌آزماید و دل انسان را خدا.

sicut igne probatur argentum et aurum camino ita corda probat Dominus

4 آدم بدکار از همنشینی با آدمهای بد لذت می‌برد و آدم دروغگو از همنشینی با اشخاص دروغگو.

malus oboedit linguae iniquae et fallax obtemperat labiis mendacibus

5 مسخره کردن فقرا به منزلهٔ مسخره کردن خدایی است که ایشان را آفریده است. کسانی که از غم و بدبختی دیگران شاد می‌شوند بی‌سزا نخواهند ماند.

qui despicit pauperem exprobrat factori eius et qui in ruina laetatur alterius non erit inpunitus

6 تاج افتخار پیران نوه‌های ایشان می‌باشند و تاج افتخار فرزندان، پدران ایشان.

corona senum filii filiorum et gloria filiorum patres sui

7 شخص نجیب هرگز دروغ نمی‌گوید و آدم نادان هرگز سخن با ارزش بر زبان نمی‌آورد.

non decent stultum verba conposita nec principem labium mentiens

8 رشوه در نظرِ دهندهٔ آن مثل سنگ جادوست که او را در هر کاری موفق می‌سازد.

gemma gratissima expectatio praestolantis quocumque se verterit prudenter intellegit

9 کسی که اشتباهات دیگران را می‌پوشاند محبت ایجاد می‌کند، اما آدمی که آنها را افشا می‌کند باعث جدایی دوستان می‌گردد.

qui celat delictum quaerit amicitias qui altero sermone repetit separat foederatos

10 یک ملامت به شخص فهیم اثرش بیشتر است از صد ضربه شلّاق به آدم نادان.

plus proficit correptio apud prudentem quam centum plagae apud stultum

11 بدکاران فقط در پی یاغیگری هستند، اما مأمور بی‌رحم سراغشان خواهد رفت.

semper iurgia quaerit malus angelus autem crudelis mittetur contra eum

12 روبرو شدن با ماده خرسی که بچه‌هایش را از او گرفته‌اند بهتر است از روبرو شدن با شخص نادانی که گرفتار حماقت شده است.

expedit magis ursae occurrere raptis fetibus quam fatuo confidenti sibi in stultitia sua

13 اگر خوبی را با بدی تلافی کنی، بلا از خانه‌ات دور نخواهد شد.

qui reddit mala pro bonis non recedet malum de domo eius

14 شروع کردن دعوا مانند ایجاد رخنه در سد آب است، پس جر و بحث را ختم کن پیش از آنکه به دعوا منجر شود.

qui dimittit aquam caput est iurgiorum et antequam patiatur contumeliam iudicium deserit

15 خداوند از کسانی که بی‌گناه را محکوم و گناهکار را تبرئه می‌کنند متنفر است.

et qui iustificat impium et qui condemnat iustum abominabilis est uterque apud Dominum

16 صرف پول برای آموزش آدم نادان بی‌فایده است، زیرا او طالب حکمت نیست.

quid prodest habere divitias stultum cum sapientiam emere non possit

17 دوست واقعی در هر موقعیتی محبت می‌کند و برادر برای کمک به هنگام گرفتاری تولد یافته است.

omni tempore diligit qui amicus est et frater in angustiis conprobatur

18 فقط شخص کم‌عقل است که ضامن شخص دیگری می‌شود.

homo stultus plaudet manibus cum spoponderit pro amico suo

19 شخص ستیزه‌جو گناه را دوست دارد و آدم بلند پرواز خرابی به بار می‌آورد.

qui meditatur discordiam diligit rixas et qui exaltat ostium quaerit ruinam

20 شخص بداندیش کامیاب نخواهد شد و آدم فریبکار در دام بلا گرفتار خواهد گردید.

qui perversi cordis est non inveniet bonum et qui vertit linguam incidet in malum

21 فرزند نادان مایهٔ غم و غصهٔ والدینش می‌باشد.

natus est stultus in ignominiam suam sed nec pater in fatuo laetabitur

22 شادی دل مانند دارو شفابخش است اما روح پژمرده انسان را بیمار می‌کند.

animus gaudens aetatem floridam facit spiritus tristis exsiccat ossa

23 آدم بدکار پنهانی رشوه می‌گیرد و مانع اجرای عدالت می‌شود.

munera de sinu impius accipit ut pervertat semitas iudicii

24 هدف مرد دانا تحصیل حکمت است، اما شخص نادان در زندگی هیچ هدفی ندارد.

in facie prudentis lucet sapientia oculi stultorum in finibus terrae

25 پسر نادان مایهٔ غصهٔ پدر و تلخکامی مادر است.

ira patris filius stultus et dolor matris quae genuit eum

26 مجازات کردن نیکان و تنبیه نمودن اشخاص نجیب به خاطر صداقتشان، کار نادرستی است.

non est bonum damnum inferre iusto nec percutere principem qui recta iudicat

27 شخص دانا پرحرفی نمی‌کند و آدم فهمیده آرام و صبور است.

qui moderatur sermones suos doctus et prudens est et pretiosi spiritus vir eruditus

28 آدم نادان نیز اگر سکوت کند و حرف نزند او را دانا و فهیم می‌شمارند.

stultus quoque si tacuerit sapiens putabitur et si conpresserit labia sua intellegens