امثال 16

1 انسان نقشه‌های زیادی می‌کشد، اما نتیجهٔ نهایی آنها در دست خداست.

It perteyneth to man to make redi the soule; and it perteyneth to the Lord to gouerne the tunge.

2 تمام کارهای انسان به نظر خودش درست است، اما انگیزه‌ها را خداوند می‌بیند.

Alle the weies of men ben opyn to the iyen of God; the Lord is a weiere of spiritis.

3 نقشه‌های خود را به دست خداوند بسپار، آنگاه در کارهایت موفق خواهی شد.

Schewe thi werkys to the Lord; and thi thouytis schulen be dressid.

4 خداوند هر چیزی را برای هدف و منظوری خلق کرده است. او حتی بدکاران را برای مجازات آفریده است.

The Lord wrouyte alle thingis for hym silf; and he made redi a wickid man to the yuel dai.

5 خداوند از اشخاص متکبر نفرت دارد و هرگز اجازه نخواهد داد آنها از مجازات فرار کنند.

Abhomynacioun of the Lord is ech proude man; yhe, thouy the hond is to the hond, he schal not be innocent. The bigynnyng of good weie is to do riytwisnesse; forsothe it is more acceptable at God, than to offre sacrifices.

6 درستکار و با محبت باش که خدا گناهت را خواهد بخشید. از خداوند بترس که بدی از تو دور خواهد شد.

Wickidnesse is ayen bouyt bi merci and treuthe; and me bowith awei fro yuel bi the drede of the Lord.

7 وقتی کسی خدا را خشنود می‌سازد، خدا کاری می‌کند که حتی دشمنان آن شخص نیز با وی از در صلح و آشتی درآیند.

Whanne the weyes of man plesen the Lord, he schal conuerte, yhe, hise enemyes to pees.

8 ثروت اندک که با درستکاری به دست آمده باشد بهتر است از ثروت هنگفتی که از راه نادرست فراهم شده باشد.

Betere is a litil with riytfulnesse, than many fruytis with wickidnesse.

9 انسان در فکر خود نقشه‌ها می‌کشد، اما خداوند او را در انجام آنها هدایت می‌کند.

The herte of a man schal dispose his weie; but it perteyneth to the Lord to dresse hise steppis.

10 پادشاه با حکمت الاهی سخن می‌گوید، پس نباید به عدالت خیانت ورزد.

Dyuynyng is in the lippis of a king; his mouth schal not erre in doom.

11 میزان و ترازوهای درست از آنِ خداوند است، همۀ وزنه‌های کیسه، ساختۀ اوست.

The domes of the Lord ben weiyte and a balaunce; and hise werkis ben alle the stoonys of the world.

12 پادشاهان نمی‌توانند ظلم کنند، زیرا تخت سلطنت از عدالت برقرار می‌ماند.

Thei that don wickidli ben abhomynable to the king; for the trone of the rewme is maad stidfast bi riytfulnesse.

13 پادشاهان اشخاص راستگو را دوست دارند و از وجود ایشان خشنود می‌شوند.

The wille of kyngis is iust lippis; he that spekith riytful thingis, schal be dressid.

14 خشم پادشاه پیک مرگ است ولی مرد عاقل آن را فرو می‌نشاند.

Indignacioun of the kyng is messangeris of deth; and a wijs man schal plese him.

15 شادی و رضایت پادشاه مانند ابر بهاری است که حیات به ارمغان می‌آورد.

Lijf is in the gladnesse of the `cheer of the king; and his merci is as a reyn comynge late.

16 به دست آوردن حکمت و دانایی بهتر است از اندوختن طلا و نقره.

Welde thou wisdom, for it is betere than gold; and gete thou prudence, for it is precyousere than siluer.

17 راه خداشناسان دور از هر نوع بدی است و هر که در این راه گام بردارد جان خود را حفظ خواهد کرد.

The path of iust men bowith awei yuelis; the kepere of his soule kepith his weie.

18 غرور منجر به هلاکت می‌شود و تکبر به سقوط می‌انجامد.

Pride goith bifore sorewe; and the spirit schal be enhaunsid byfor fallyng.

19 بهتر است انسان متواضع باشد و با ستمدیدگان بنشیند تا اینکه میان متکبران باشد و در غنایم آنها سهیم شود.

It is betere to be maad meke with mylde men, than to departe spuylis with proude men.

20 آنانی که کلام خداوند را اطاعت کنند سعادتمند خواهند شد و کسانی که بر او توکل نمایند برکت خواهند یافت.

A lerned man in word schal fynde goodis; and he that hopith in the Lord is blessid.

21 دانا را از فهمش می‌شناسند و سخنان دلنشین او انسان را مجاب می‌کند.

He that is wijs in herte, schal be clepid prudent; and he that is swete in speche, schal fynde grettere thingis.

22 حکمت برای کسانی که از آن برخوردارند چشمهٔ حیات است، ولی حماقت برای نادانان مجازات به بار می‌آورد.

The welle of lijf is the lernyng of him that weldith; the techyng of foolis is foli.

23 سخنان شخص دانا عاقلانه است و تعالیمی که او می‌دهد مؤثر می‌باشد.

The herte of a wijs man schal teche his mouth; and schal encreesse grace to hise lippis.

24 سخنان محبت‌آمیز مانند عسل شیرین است و جان انسان را شفا می‌بخشد.

Wordis wel set togidere is a coomb of hony; helthe of boonys is the swetnesse of soule.

25 راههایی هستند که به نظر انسان راست می‌آیند، اما عاقبت به مرگ منتهی می‌شوند.

A weye is that semeth riytful to a man; and the laste thingis therof leden to deth.

26 گرسنگی خوب است زیرا تو را وادار می‌کند که برای رفع آن کار کنی.

The soule of a man trauelinge trauelith to hym silf; for his mouth compellide hym.

27 آدم بدکار نقشه‌های پلید می‌کشد و سخنانش مثل آتش می‌سوزاند.

An vnwijs man diggith yuel; and fier brenneth in hise lippis.

28 شخص بداندیش نزاع به پا می‌کند و آدم سخن‌چین بهترین دوستان را از هم جدا می‌نماید.

A weiward man reisith stryues; and a man ful of wordis departith princis.

29 آدم ظالم همسایه‌اش را فریب می‌دهد و او را به راه نادرست می‌کشاند.

A wickid man flaterith his frend; and ledith hym bi a weie not good.

30 شخص بدکار چشمان خود را می‌بندد و لبهایش را جمع می‌کند تا برای انجام مقاصد پلید خود نقشه بکشد.

He that thenkith schrewid thingis with iyen astonyed, bitith hise lippis, and parformeth yuel.

31 موی سپید تاج جلال است که با زندگی خداپسندانه به دست می‌آید.

A coroun of dignyte is eelde, that schal be foundun in the weies of riytfulnesse.

32 صبر از قدرت بهتر است و کسی که بر خود مسلط باشد از شخصی که شهری را تسخیر نماید برتر است.

A pacient man is betere than a stronge man; and he that `is lord of his soule, is betere than an ouercomere of citees.

33 انسان قرعه را می‌اندازد، اما حکم آن را خداوند تعیین می‌کند.

Lottis ben sent into the bosum; but tho ben temperid of the Lord.