امثال 16

1 انسان نقشه‌های زیادی می‌کشد، اما نتیجهٔ نهایی آنها در دست خداست.

Chuny dhano chano gik modwaro timo, to dwoko margi aa kuom Jehova Nyasaye.

2 تمام کارهای انسان به نظر خودش درست است، اما انگیزه‌ها را خداوند می‌بیند.

Yore duto mag dhano nenorene ni longʼo, to Jehova Nyasaye ema ongʼeyo mopondo mag chuny.

3 نقشه‌های خود را به دست خداوند بسپار، آنگاه در کارهایت موفق خواهی شد.

Ket gimoro amora mitimo e lwet Jehova Nyasaye, to chenrogi biro dhi maber.

4 خداوند هر چیزی را برای هدف و منظوری خلق کرده است. او حتی بدکاران را برای مجازات آفریده است.

Gik moko duto ma Jehova Nyasaye timo oseketo gikogi, kendo giko mar joricho en tho.

5 خداوند از اشخاص متکبر نفرت دارد و هرگز اجازه نخواهد داد آنها از مجازات فرار کنند.

Jehova Nyasaye odagi ji duto man-gi sunga e chunygi. Ngʼe ma malongʼo: Ok ginitony ni kum.

6 درستکار و با محبت باش که خدا گناهت را خواهد بخشید. از خداوند بترس که بدی از تو دور خواهد شد.

Nikech hera kod adiera ema omiyo richo otimne misango, kuom luoro Jehova Nyasaye miyo ngʼato kwedo richo.

7 وقتی کسی خدا را خشنود می‌سازد، خدا کاری می‌کند که حتی دشمنان آن شخص نیز با وی از در صلح و آشتی درآیند.

Ka yore ngʼato moro Jehova Nyasaye, to omiyo kata wasike dak kode gi kwe.

8 ثروت اندک که با درستکاری به دست آمده باشد بهتر است از ثروت هنگفتی که از راه نادرست فراهم شده باشد.

Ber bedo gi matin kod tim makare, moloyo mangʼeny kod tim ma ok kare.

9 انسان در فکر خود نقشه‌ها می‌کشد، اما خداوند او را در انجام آنها هدایت می‌کند.

E chuny dhano ochano yore, to Jehova Nyasaye ema telone ondamo mage.

10 پادشاه با حکمت الاهی سخن می‌گوید، پس نباید به عدالت خیانت ورزد.

Ruoth wuoyo kaka chik mar Nyasaye dwaro, to dhoge ok onego ndhog bura makare.

11 میزان و ترازوهای درست از آنِ خداوند است، همۀ وزنه‌های کیسه، ساختۀ اوست.

Rapim mopogore opogore makare aa kuom Jehova Nyasaye, to gik mipimogo manie mifuke gin meke moloso.

12 پادشاهان نمی‌توانند ظلم کنند، زیرا تخت سلطنت از عدالت برقرار می‌ماند.

Ruodhi mon gi timbe maricho, nikech kom mar loch obedo mana kuom tim makare.

13 پادشاهان اشخاص راستگو را دوست دارند و از وجود ایشان خشنود می‌شوند.

Ruodhi ohero joma wacho adiera kendo gigeno ngʼat mawacho adiera.

14 خشم پادشاه پیک مرگ است ولی مرد عاقل آن را فرو می‌نشاند.

Mirimb ruoth en jaote mar tho, to ngʼat mariek biro hoye.

15 شادی و رضایت پادشاه مانند ابر بهاری است که حیات به ارمغان می‌آورد.

Ka wangʼ ruoth nenore mamor to nitiere ngima, ngʼwonone chalo gi rumbi mag koth e ndalo chwiri.

16 به دست آوردن حکمت و دانایی بهتر است از اندوختن طلا و نقره.

To ber maromo nade yudo rieko moloyo dhahabu, yiero ngʼeyo tiend wach moloyo fedha!

17 راه خداشناسان دور از هر نوع بدی است و هر که در این راه گام بردارد جان خود را حفظ خواهد کرد.

Yor ngʼat moriere tir kwedore gi richo; ngʼat manono yorene orito ngimane!

18 غرور منجر به هلاکت می‌شود و تکبر به سقوط می‌انجامد.

Sunga kelo masira, chuny mar ngʼayi kelo chwanyruok.

19 بهتر است انسان متواضع باشد و با ستمدیدگان بنشیند تا اینکه میان متکبران باشد و در غنایم آنها سهیم شود.

Ber bedo gi chuny mobolore e dier jochan, moloyo pogo gik moyaki gi josunga.

20 آنانی که کلام خداوند را اطاعت کنند سعادتمند خواهند شد و کسانی که بر او توکل نمایند برکت خواهند یافت.

Ngʼato angʼata mawinjo puonj dhi maber, to ojahawi ngʼatno moketo genone kuom Jehova Nyasaye.

21 دانا را از فهمش می‌شناسند و سخنان دلنشین او انسان را مجاب می‌کند.

Ngʼat man-gi paro en ngʼat mariek, kendo weche mowacho gin mana puonj.

22 حکمت برای کسانی که از آن برخوردارند چشمهٔ حیات است، ولی حماقت برای نادانان مجازات به بار می‌آورد.

Winjo wach en soko mar ngima ne jogo man kode, to fuwo kelo kum ne joma ofuwo.

23 سخنان شخص دانا عاقلانه است و تعالیمی که او می‌دهد مؤثر می‌باشد.

Ngʼat mariek rito weche mawuok e dhoge, kendo wechene mowinjore kelo puonj makare.

24 سخنان محبت‌آمیز مانند عسل شیرین است و جان انسان را شفا می‌بخشد.

Weche mag mor chalo gi mor kich gimit ne chuny kendo gikelo ngima ni choke.

25 راههایی هستند که به نظر انسان راست می‌آیند، اما عاقبت به مرگ منتهی می‌شوند.

Nitie yo manenore ne dhano ni nikare, to gikone otero mana ngʼato e tho.

26 گرسنگی خوب است زیرا تو را وادار می‌کند که برای رفع آن کار کنی.

Miluma ma jatich nigo miyo otiyo matek, kendo kech makaye miyo omedo tiyo matek.

27 آدم بدکار نقشه‌های پلید می‌کشد و سخنانش مثل آتش می‌سوزاند.

Ngʼat marach chano timo timbe maricho, to wechene chalo mach mager.

28 شخص بداندیش نزاع به پا می‌کند و آدم سخن‌چین بهترین دوستان را از هم جدا می‌نماید.

Ngʼat ma timbene richo kelo mana miero, to jakwoth pogo osiepe moherore.

29 آدم ظالم همسایه‌اش را فریب می‌دهد و او را به راه نادرست می‌کشاند.

Ngʼat ma ja-mahundu wuondo jabute mi otere e yorno ma ok ber.

30 شخص بدکار چشمان خود را می‌بندد و لبهایش را جمع می‌کند تا برای انجام مقاصد پلید خود نقشه بکشد.

Tangʼ gi ngʼat ma buonjo kodi nikech onyalo bet ni ochano timoni marach, ngʼatno maluwo dhoge ochomo timbe maricho.

31 موی سپید تاج جلال است که با زندگی خداپسندانه به دست می‌آید.

Lwar en osimbo mar duongʼ to iyude gi ngʼat man-gi ngima makare.

32 صبر از قدرت بهتر است و کسی که بر خود مسلط باشد از شخصی که شهری را تسخیر نماید برتر است.

Ngʼat ma terore mos ber moloyo jalweny, ngʼat makweyo mirimbe ber moloyo ngʼat mamonjo dala maduongʼ.

33 انسان قرعه را می‌اندازد، اما حکم آن را خداوند تعیین می‌کند.

Igoyo ombulu mondo ongʼe gima ditim, to kuom ngʼado weche duto Jehova Nyasaye ema tieko.