امثال 14

1 زن دانا خانه خود را بنا می‌کند، اما زن نادان با دست خود خانه‌اش را خراب می‌کند.

Toda mujer sabia construye su casa, pero la insensata lo derriba con sus propias manos.

2 کسانی که به راستی عمل می‌کنند به خداوند احترام می‌گذارند، ولی اشخاص بدکار او را تحقیر می‌کنند.

El que camina en su rectitud teme a Yahvé, pero el que es perverso en sus caminos lo desprecia.

3 نادان چوب سخنانِ متکبرانهٔ خود را می‌خورد، ولی سخنان مرد دانا او را محافظت می‌کند.

La palabrería del necio trae una vara a su espalda, pero los labios de los sabios los protegen.

4 اگر در طویله گاو نباشد، طویله تمیز می‌ماند، اما بدون گاو نمی‌توان محصول زیادی به دست آورد.

Donde no hay bueyes, el pesebre está limpio, pero mucho aumento es por la fuerza del buey.

5 شاهد امین دروغ نمی‌گوید، ولی از دهان شاهد ناراست دروغ می‌بارد.

Un testigo veraz no miente, pero un testigo falso vierte mentiras.

6 کسی که همه چیز را به باد مسخره می‌گیرد هرگز نمی‌تواند حکمت پیدا کند، اما شخص فهیم به آسانی آن را به دست می‌آورد.

El burlón busca la sabiduría y no la encuentra, pero el conocimiento llega fácilmente a una persona con criterio.

7 از احمقان دوری کن زیرا چیزی ندارند به تو یاد دهند.

Aléjate de un hombre necio, porque no encontrarás conocimiento en sus labios.

8 حکمت شخص عاقل راهنمای اوست، اما حماقت احمقان باعث گمراهی آنان می‌شود.

La sabiduría del prudente es pensar en su camino, pero la locura de los tontos es el engaño.

9 نادانان با گناه بازی می‌کنند، اما درستکاران رضایت خدا را می‌طلبند.

Los tontos se burlan de la expiación de los pecados, pero entre los rectos hay buena voluntad.

10 تنها دل شخص است که تلخی جان او را احساس می‌کند و در شادی او نیز کسی جز خودش نمی‌تواند سهیم باشد.

El corazón conoce su propia amargura y alegría; no los compartirá con un extraño.

11 خانهٔ بدکاران خراب می‌شود، اما خیمهٔ درستکاران وسعت می‌یابد.

La casa de los malvados será derribada, pero la tienda de los rectos florecerá.

12 راههایی هستند که به نظر انسان راست می‌آیند اما عاقبت به مرگ منتهی می‌شوند.

Hay un camino que le parece correcto al hombre, pero al final lleva a la muerte.

13 خنده نمی‌تواند اندوه دل را پنهان سازد؛ هنگامی که خنده پایان می‌یابد، درد و اندوه برجای خود باقی می‌ماند.

Incluso en la risa el corazón puede estar triste, y la alegría puede acabar en pesadez.

14 آدم خدانشناس نتیجهٔ کارهای خود را خواهد دید و شخص نیک از ثمرهٔ اعمال خویش بهره خواهد برد.

El infiel será pagado por sus propios caminos; De la misma manera, un buen hombre será recompensado por sus caminos.

15 آدم ساده لوح هر حرفی را باور می‌کند، اما شخص زیرک سنجیده رفتار می‌نماید.

Un hombre sencillo se lo cree todo, pero el hombre prudente considera cuidadosamente sus caminos.

16 شخص دانا محتاط است و از خطر دوری می‌کند، ولی آدم نادان از روی غرور، خود را به خطر می‌اندازد.

El hombre sabio teme y evita el mal, pero el tonto es un calentón y un imprudente.

17 آدم تندخو کارهای احمقانه می‌کند و شخص حیله‌گر مورد نفرت قرار می‌گیرد.

El que se enoja rápidamente comete una locura, y un hombre astuto es odiado.

18 حماقت نصیب جاهلان می‌شود و دانایی نصیب زیرکان.

Los simples heredan la locura, pero los prudentes están coronados por el conocimiento.

19 بدکاران عاقبت در برابر نیکان سر تعظیم فرود خواهند آورد و محتاج آنان خواهند شد.

Los malos se inclinan ante los buenos, y los malvados a las puertas de los justos.

20 ثروتمندان دوستان بسیار دارند، اما شخص فقیر را حتی همسایه‌هایش تحقیر می‌کند.

El pobre es rechazado incluso por su propio vecino, pero el rico tiene muchos amigos.

21 خوار شمردن فقرا گناه است. خوشا به حال کسی که بر آنها ترحم کند.

El que desprecia a su prójimo peca, pero el que se apiada de los pobres es bienaventurado.

22 کسانی که نقشه‌های پلید در سر می‌پرورانند گمراه خواهند شد، ولی آنانی که نیت خوب دارند مورد محبت و اعتماد قرار خواهند گرفت.

¿No se extravían los que traman el mal? Pero el amor y la fidelidad pertenecen a los que planean el bien.

23 کسی که زحمت می‌کشد منفعت عایدش می‌شود، ولی آنکه فقط حرف می‌زند فقیر خواهد شد.

En todo trabajo duro hay un beneficio, pero la palabrería de los labios sólo conduce a la pobreza.

24 ثروت نصیب دانایان خواهد شد، اما پاداش احمقان حماقت ایشان است.

La corona de los sabios es su riqueza, pero la necedad de los necios los corona de necedad.

25 شاهد راستگو جان مردم را نجات می‌دهد، اما شاهد دروغگو به مردم خیانت می‌کند.

Un testigo veraz salva almas, pero un testigo falso es engañoso.

26 کسی که از خداوند می‌ترسد تکیه‌گاه محکمی دارد و فرزندانش در امان خواهند بود.

En el temor de Yahvé hay una fortaleza segura, y será un refugio para sus hijos.

27 خداترسی چشمهٔ حیات است و انسان را از دامهای مرگ دور نگه می‌دارد.

El temor de Yahvé es una fuente de vida, apartando a la gente de las trampas de la muerte.

28 عظمت یک پادشاه بستگی به تعداد مردمی دارد که بر آنها فرمان می‌راند. پادشاه بدون قوم نابود می‌شود.

En la multitud del pueblo está la gloria del rey, pero en la falta de gente está la destrucción del príncipe.

29 کسی که صبر و تحمل دارد شخص بسیار عاقلی است، اما از آدم تندخو حماقت سر می‌زند.

El que es lento para la ira tiene un gran entendimiento, pero el que tiene un temperamento rápido muestra la locura.

30 آرامش فکر به بدن سلامتی می‌بخشد، اما حسادت مانند خوره جان را می‌خورد.

La vida del cuerpo es un corazón en paz, pero la envidia pudre los huesos.

31 هر که به فقرا ظلم کند به آفرینندهٔ آنها اهانت کرده است و هر که به فقرا ترحم نماید، به خدا احترام گذاشته است.

El que oprime a los pobres desprecia a su Hacedor, pero el que es bondadoso con el necesitado lo honra.

32 خداشناسان وقتی بمیرند پناهگاهی دارند، اما گناهکاران به‌وسیلۀ گناهان خودشان تباه می‌شوند.

El impío es abatido en su calamidad, pero en la muerte, el justo tiene un refugio.

33 حکمت در دل دانایان ساکن است، اما در میان نادانان جای ندارد.

La sabiduría descansa en el corazón de quien tiene entendimiento, y se da a conocer incluso en el interior de los tontos.

34 درستکاری مایه سرافرازی یک قوم است و گناه مایه رسوایی آن.

La justicia enaltece a una nación, pero el pecado es una desgracia para cualquier pueblo.

35 پادشاه از خدمتگزاران کاردان خشنود می‌گردد، ولی کسانی که دردسر ایجاد می‌کنند مورد غضب او واقع می‌شوند.

El favor del rey es para el siervo que trata con sabiduría, pero su ira es hacia el que causa vergüenza.