امثال 14

1 زن دانا خانه خود را بنا می‌کند، اما زن نادان با دست خود خانه‌اش را خراب می‌کند.

Every wise woman hath builded her house, And the foolish with her hands breaketh it down.

2 کسانی که به راستی عمل می‌کنند به خداوند احترام می‌گذارند، ولی اشخاص بدکار او را تحقیر می‌کنند.

Whoso is walking in his uprightness is fearing Jehovah, And the perverted [in] his ways is despising Him.

3 نادان چوب سخنانِ متکبرانهٔ خود را می‌خورد، ولی سخنان مرد دانا او را محافظت می‌کند.

In the mouth of a fool [is] a rod of pride, And the lips of the wise preserve them.

4 اگر در طویله گاو نباشد، طویله تمیز می‌ماند، اما بدون گاو نمی‌توان محصول زیادی به دست آورد.

Without oxen a stall [is] clean, And great [is] the increase by the power of the ox.

5 شاهد امین دروغ نمی‌گوید، ولی از دهان شاهد ناراست دروغ می‌بارد.

A faithful witness lieth not, And a false witness breatheth out lies.

6 کسی که همه چیز را به باد مسخره می‌گیرد هرگز نمی‌تواند حکمت پیدا کند، اما شخص فهیم به آسانی آن را به دست می‌آورد.

A scorner hath sought wisdom, and it is not, And knowledge to the intelligent [is] easy.

7 از احمقان دوری کن زیرا چیزی ندارند به تو یاد دهند.

Go from before a foolish man, Or thou hast not known the lips of knowledge.

8 حکمت شخص عاقل راهنمای اوست، اما حماقت احمقان باعث گمراهی آنان می‌شود.

The wisdom of the prudent [is] to understand his way, And the folly of fools [is] deceit.

9 نادانان با گناه بازی می‌کنند، اما درستکاران رضایت خدا را می‌طلبند.

Fools mock at a guilt-offering, And among the upright — a pleasing thing.

10 تنها دل شخص است که تلخی جان او را احساس می‌کند و در شادی او نیز کسی جز خودش نمی‌تواند سهیم باشد.

The heart knoweth its own bitterness, And with its joy a stranger doth not intermeddle.

11 خانهٔ بدکاران خراب می‌شود، اما خیمهٔ درستکاران وسعت می‌یابد.

The house of the wicked is destroyed, And the tent of the upright flourisheth.

12 راههایی هستند که به نظر انسان راست می‌آیند اما عاقبت به مرگ منتهی می‌شوند.

There is a way — right before a man, And its latter end [are] ways of death.

13 خنده نمی‌تواند اندوه دل را پنهان سازد؛ هنگامی که خنده پایان می‌یابد، درد و اندوه برجای خود باقی می‌ماند.

Even in laughter is the heart pained, And the latter end of joy [is] affliction.

14 آدم خدانشناس نتیجهٔ کارهای خود را خواهد دید و شخص نیک از ثمرهٔ اعمال خویش بهره خواهد برد.

From his ways is the backslider in heart filled, And a good man — from his fruits.

15 آدم ساده لوح هر حرفی را باور می‌کند، اما شخص زیرک سنجیده رفتار می‌نماید.

The simple giveth credence to everything, And the prudent attendeth to his step.

16 شخص دانا محتاط است و از خطر دوری می‌کند، ولی آدم نادان از روی غرور، خود را به خطر می‌اندازد.

The wise is fearing and turning from evil, And a fool is transgressing and is confident.

17 آدم تندخو کارهای احمقانه می‌کند و شخص حیله‌گر مورد نفرت قرار می‌گیرد.

Whoso is short of temper doth folly, And a man of wicked devices is hated.

18 حماقت نصیب جاهلان می‌شود و دانایی نصیب زیرکان.

The simple have inherited folly, And the prudent are crowned [with] knowledge.

19 بدکاران عاقبت در برابر نیکان سر تعظیم فرود خواهند آورد و محتاج آنان خواهند شد.

The evil have bowed down before the good, And the wicked at the gates of the righteous.

20 ثروتمندان دوستان بسیار دارند، اما شخص فقیر را حتی همسایه‌هایش تحقیر می‌کند.

Even of his neighbour is the poor hated, And those loving the rich [are] many.

21 خوار شمردن فقرا گناه است. خوشا به حال کسی که بر آنها ترحم کند.

Whoso is despising his neighbour sinneth, Whoso is favouring the humble, O his happiness.

22 کسانی که نقشه‌های پلید در سر می‌پرورانند گمراه خواهند شد، ولی آنانی که نیت خوب دارند مورد محبت و اعتماد قرار خواهند گرفت.

Do not they err who are devising evil? And kindness and truth [are] to those devising good,

23 کسی که زحمت می‌کشد منفعت عایدش می‌شود، ولی آنکه فقط حرف می‌زند فقیر خواهد شد.

In all labour there is advantage, And a thing of the lips [is] only to want.

24 ثروت نصیب دانایان خواهد شد، اما پاداش احمقان حماقت ایشان است.

The crown of the wise is their wealth, The folly of fools [is] folly.

25 شاهد راستگو جان مردم را نجات می‌دهد، اما شاهد دروغگو به مردم خیانت می‌کند.

A true witness is delivering souls, And a deceitful one breatheth out lies.

26 کسی که از خداوند می‌ترسد تکیه‌گاه محکمی دارد و فرزندانش در امان خواهند بود.

In the fear of Jehovah [is] strong confidence, And to His sons there is a refuge.

27 خداترسی چشمهٔ حیات است و انسان را از دامهای مرگ دور نگه می‌دارد.

The fear of Jehovah [is] a fountain of life, To turn aside from snares of death.

28 عظمت یک پادشاه بستگی به تعداد مردمی دارد که بر آنها فرمان می‌راند. پادشاه بدون قوم نابود می‌شود.

In the multitude of a people [is] the honour of a king, And in lack of people the ruin of a prince.

29 کسی که صبر و تحمل دارد شخص بسیار عاقلی است، اما از آدم تندخو حماقت سر می‌زند.

Whoso is slow to anger [is] of great understanding, And whoso is short in temper is exalting folly.

30 آرامش فکر به بدن سلامتی می‌بخشد، اما حسادت مانند خوره جان را می‌خورد.

A healed heart [is] life to the flesh, And rottenness to the bones [is] envy.

31 هر که به فقرا ظلم کند به آفرینندهٔ آنها اهانت کرده است و هر که به فقرا ترحم نماید، به خدا احترام گذاشته است.

An oppressor of the poor reproacheth his Maker, And whoso is honouring Him Is favouring the needy.

32 خداشناسان وقتی بمیرند پناهگاهی دارند، اما گناهکاران به‌وسیلۀ گناهان خودشان تباه می‌شوند.

In his wickedness is the wicked driven away, And trustful in his death [is] the righteous.

33 حکمت در دل دانایان ساکن است، اما در میان نادانان جای ندارد.

In the heart of the intelligent wisdom doth rest. And in the midst of fools it is known.

34 درستکاری مایه سرافرازی یک قوم است و گناه مایه رسوایی آن.

Righteousness exalteth a nation, And the goodliness of peoples [is] a sin-offering.

35 پادشاه از خدمتگزاران کاردان خشنود می‌گردد، ولی کسانی که دردسر ایجاد می‌کنند مورد غضب او واقع می‌شوند.

The favour of a king [is] to a wise servant, And an object of his wrath is one causing shame!