امثال 14

1 زن دانا خانه خود را بنا می‌کند، اما زن نادان با دست خود خانه‌اش را خراب می‌کند.

Wise women build houses: but a foolish one digs [hers] down with her hands.

2 کسانی که به راستی عمل می‌کنند به خداوند احترام می‌گذارند، ولی اشخاص بدکار او را تحقیر می‌کنند.

He that walks uprightly fears the Lord; but he that is perverse in his ways shall be dishonoured.

3 نادان چوب سخنانِ متکبرانهٔ خود را می‌خورد، ولی سخنان مرد دانا او را محافظت می‌کند.

Out of the mouth of fools [comes] a rod of pride; but the lips of the wise preserve them.

4 اگر در طویله گاو نباشد، طویله تمیز می‌ماند، اما بدون گاو نمی‌توان محصول زیادی به دست آورد.

Where no oxen are, the cribs are clean; but where there is abundant produce, the strength of the ox is apparent.

5 شاهد امین دروغ نمی‌گوید، ولی از دهان شاهد ناراست دروغ می‌بارد.

A faithful witness does not lie; but an unjust witness kindles falsehoods.

6 کسی که همه چیز را به باد مسخره می‌گیرد هرگز نمی‌تواند حکمت پیدا کند، اما شخص فهیم به آسانی آن را به دست می‌آورد.

Thou shalt seek wisdom with bad men, and shalt not find it; but discretion is easily available with the prudent.

7 از احمقان دوری کن زیرا چیزی ندارند به تو یاد دهند.

All things are adverse to a foolish man; but wise lips are the weapons of discretion.

8 حکمت شخص عاقل راهنمای اوست، اما حماقت احمقان باعث گمراهی آنان می‌شود.

The wisdom of the prudent will understand their ways; but the folly of fools leads astray.

9 نادانان با گناه بازی می‌کنند، اما درستکاران رضایت خدا را می‌طلبند.

The houses of transgressors will need purification; but the houses of the just are acceptable.

10 تنها دل شخص است که تلخی جان او را احساس می‌کند و در شادی او نیز کسی جز خودش نمی‌تواند سهیم باشد.

[If] a man's mind is intelligent, his soul is sorrowful; and when he rejoices, he has no fellowship with pride.

11 خانهٔ بدکاران خراب می‌شود، اما خیمهٔ درستکاران وسعت می‌یابد.

The houses of ungodly men shall be utterly destroyed; but the tabernacles of them that walk uprightly shall stand.

12 راههایی هستند که به نظر انسان راست می‌آیند اما عاقبت به مرگ منتهی می‌شوند.

There is a way which seems to be right with men, but the ends of it reach to the depths of hell. (questioned)

13 خنده نمی‌تواند اندوه دل را پنهان سازد؛ هنگامی که خنده پایان می‌یابد، درد و اندوه برجای خود باقی می‌ماند.

Grief mingles not with mirth; and joy in the end comes to grief.

14 آدم خدانشناس نتیجهٔ کارهای خود را خواهد دید و شخص نیک از ثمرهٔ اعمال خویش بهره خواهد برد.

A stout-hearted [man] shall be filled with his own ways; and a good man with his own thoughts.

15 آدم ساده لوح هر حرفی را باور می‌کند، اما شخص زیرک سنجیده رفتار می‌نماید.

The simple believes every word: but the prudent man betakes himself to after-thought.

16 شخص دانا محتاط است و از خطر دوری می‌کند، ولی آدم نادان از روی غرور، خود را به خطر می‌اندازد.

A wise man fears, and departs from evil; but the fool trusts in himself, and joins himself with the transgressor.

17 آدم تندخو کارهای احمقانه می‌کند و شخص حیله‌گر مورد نفرت قرار می‌گیرد.

A passionate man acts inconsiderately; but a sensible man bears up under many things.

18 حماقت نصیب جاهلان می‌شود و دانایی نصیب زیرکان.

Fools shall have mischief for their portion; but the prudent shall take fast hold of understanding.

19 بدکاران عاقبت در برابر نیکان سر تعظیم فرود خواهند آورد و محتاج آنان خواهند شد.

Evil men shall fall before the good; and the ungodly shall attend at the gates of the righteous.

20 ثروتمندان دوستان بسیار دارند، اما شخص فقیر را حتی همسایه‌هایش تحقیر می‌کند.

Friends will hate poor friends; but the friends of the rich are many.

21 خوار شمردن فقرا گناه است. خوشا به حال کسی که بر آنها ترحم کند.

He that dishonours the needy sins: but he that has pity on the poor is most blessed.

22 کسانی که نقشه‌های پلید در سر می‌پرورانند گمراه خواهند شد، ولی آنانی که نیت خوب دارند مورد محبت و اعتماد قرار خواهند گرفت.

They that go astray devise evils: but the good devise mercy and truth. The framers of evil do not understand mercy and truth: but compassion and faithfulness are with the framers of good.

23 کسی که زحمت می‌کشد منفعت عایدش می‌شود، ولی آنکه فقط حرف می‌زند فقیر خواهد شد.

With every one [who is] careful there is abundance: but the pleasure-taking and indolent shall be in want.

24 ثروت نصیب دانایان خواهد شد، اما پاداش احمقان حماقت ایشان است.

A prudent man is the crown of the wise: but the occupation of fools is evil.

25 شاهد راستگو جان مردم را نجات می‌دهد، اما شاهد دروغگو به مردم خیانت می‌کند.

A faithful witness shall deliver a soul from evil: but a deceitful [man] kindles falsehoods.

26 کسی که از خداوند می‌ترسد تکیه‌گاه محکمی دارد و فرزندانش در امان خواهند بود.

In the fear of the Lord is strong confidence: and he leaves his children a support.

27 خداترسی چشمهٔ حیات است و انسان را از دامهای مرگ دور نگه می‌دارد.

The commandment of the Lord is a fountain of life; and it causes [men] to turn aside from the snare of death.

28 عظمت یک پادشاه بستگی به تعداد مردمی دارد که بر آنها فرمان می‌راند. پادشاه بدون قوم نابود می‌شود.

In a populous nation is the glory of a king: but in the failure of people is the ruin of a prince.

29 کسی که صبر و تحمل دارد شخص بسیار عاقلی است، اما از آدم تندخو حماقت سر می‌زند.

A man slow to wrath abounds in wisdom: but a man of impatient spirit is very foolish.

30 آرامش فکر به بدن سلامتی می‌بخشد، اما حسادت مانند خوره جان را می‌خورد.

A meek-spirited man is a healer of the heart: but a sensitive heart is a corruption of the bones.

31 هر که به فقرا ظلم کند به آفرینندهٔ آنها اهانت کرده است و هر که به فقرا ترحم نماید، به خدا احترام گذاشته است.

He that oppresses the needy provokes his Maker: but he that honours him has pity upon the poor.

32 خداشناسان وقتی بمیرند پناهگاهی دارند، اما گناهکاران به‌وسیلۀ گناهان خودشان تباه می‌شوند.

The ungodly shall be driven away in his wickedness: but he who is secure in his own holiness is just.

33 حکمت در دل دانایان ساکن است، اما در میان نادانان جای ندارد.

There is wisdom in the good heart of a man: but in the heart of fools it is not discerned.

34 درستکاری مایه سرافرازی یک قوم است و گناه مایه رسوایی آن.

Righteousness exalts a nation: but sins diminish tribes.

35 پادشاه از خدمتگزاران کاردان خشنود می‌گردد، ولی کسانی که دردسر ایجاد می‌کنند مورد غضب او واقع می‌شوند.

An understanding servant is acceptable to a king; and by his good behaviour he removes disgrace.