امثال 14

1 زن دانا خانه خود را بنا می‌کند، اما زن نادان با دست خود خانه‌اش را خراب می‌کند.

Every wise woman builds her house, but a foolish one tears it down with her own hands.

2 کسانی که به راستی عمل می‌کنند به خداوند احترام می‌گذارند، ولی اشخاص بدکار او را تحقیر می‌کنند.

He who walks in uprightness fears the LORD, but the one who is devious in his ways despises Him.

3 نادان چوب سخنانِ متکبرانهٔ خود را می‌خورد، ولی سخنان مرد دانا او را محافظت می‌کند.

The proud speech of a fool brings a rod to his back, but the lips of the wise protect them.

4 اگر در طویله گاو نباشد، طویله تمیز می‌ماند، اما بدون گاو نمی‌توان محصول زیادی به دست آورد.

Where there are no oxen, the manger is empty, but an abundant harvest comes through the strength of the ox.

5 شاهد امین دروغ نمی‌گوید، ولی از دهان شاهد ناراست دروغ می‌بارد.

An honest witness does not deceive, but a dishonest witness pours forth lies.

6 کسی که همه چیز را به باد مسخره می‌گیرد هرگز نمی‌تواند حکمت پیدا کند، اما شخص فهیم به آسانی آن را به دست می‌آورد.

A mocker seeks wisdom and finds none, but knowledge comes easily to the discerning.

7 از احمقان دوری کن زیرا چیزی ندارند به تو یاد دهند.

Stay away from a foolish man; you will gain no knowledge from his speech.

8 حکمت شخص عاقل راهنمای اوست، اما حماقت احمقان باعث گمراهی آنان می‌شود.

The wisdom of the prudent is to discern his way, but the folly of fools deceives them.

9 نادانان با گناه بازی می‌کنند، اما درستکاران رضایت خدا را می‌طلبند.

Fools mock the making of amends, but goodwill is found among the upright.

10 تنها دل شخص است که تلخی جان او را احساس می‌کند و در شادی او نیز کسی جز خودش نمی‌تواند سهیم باشد.

The heart knows its own bitterness, and no stranger shares in its joy.

11 خانهٔ بدکاران خراب می‌شود، اما خیمهٔ درستکاران وسعت می‌یابد.

The house of the wicked will be destroyed, but the tent of the upright will flourish.

12 راههایی هستند که به نظر انسان راست می‌آیند اما عاقبت به مرگ منتهی می‌شوند.

There is a way that seems right to a man, but its end is the way of death.

13 خنده نمی‌تواند اندوه دل را پنهان سازد؛ هنگامی که خنده پایان می‌یابد، درد و اندوه برجای خود باقی می‌ماند.

Even in laughter the heart may ache, and joy may end in sorrow.

14 آدم خدانشناس نتیجهٔ کارهای خود را خواهد دید و شخص نیک از ثمرهٔ اعمال خویش بهره خواهد برد.

The backslider in heart receives the fill of his own ways, but a good man is rewarded for his ways.

15 آدم ساده لوح هر حرفی را باور می‌کند، اما شخص زیرک سنجیده رفتار می‌نماید.

The simple man believes every word, but the prudent man watches his steps.

16 شخص دانا محتاط است و از خطر دوری می‌کند، ولی آدم نادان از روی غرور، خود را به خطر می‌اندازد.

A wise man fears and turns from evil, but a fool is careless and reckless.

17 آدم تندخو کارهای احمقانه می‌کند و شخص حیله‌گر مورد نفرت قرار می‌گیرد.

A quick-tempered man acts foolishly, and a devious man is hated.

18 حماقت نصیب جاهلان می‌شود و دانایی نصیب زیرکان.

The simple inherit folly, but the prudent are crowned with knowledge.

19 بدکاران عاقبت در برابر نیکان سر تعظیم فرود خواهند آورد و محتاج آنان خواهند شد.

The evil bow before the good, and the wicked at the gates of the righteous.

20 ثروتمندان دوستان بسیار دارند، اما شخص فقیر را حتی همسایه‌هایش تحقیر می‌کند.

The poor man is hated even by his neighbor, but many are those who love the rich.

21 خوار شمردن فقرا گناه است. خوشا به حال کسی که بر آنها ترحم کند.

He who despises his neighbor sins, but blessed is he who shows kindness to the poor.

22 کسانی که نقشه‌های پلید در سر می‌پرورانند گمراه خواهند شد، ولی آنانی که نیت خوب دارند مورد محبت و اعتماد قرار خواهند گرفت.

Do not those who contrive evil go astray? But those who plan goodness find loving devotion and faithfulness.

23 کسی که زحمت می‌کشد منفعت عایدش می‌شود، ولی آنکه فقط حرف می‌زند فقیر خواهد شد.

There is profit in all labor, but mere talk leads only to poverty.

24 ثروت نصیب دانایان خواهد شد، اما پاداش احمقان حماقت ایشان است.

The crown of the wise is their wealth, but the effort of fools is folly.

25 شاهد راستگو جان مردم را نجات می‌دهد، اما شاهد دروغگو به مردم خیانت می‌کند.

A truthful witness saves lives, but one who utters lies is deceitful.

26 کسی که از خداوند می‌ترسد تکیه‌گاه محکمی دارد و فرزندانش در امان خواهند بود.

He who fears the LORD is secure in confidence, and his children shall have a place of refuge.

27 خداترسی چشمهٔ حیات است و انسان را از دامهای مرگ دور نگه می‌دارد.

The fear of the LORD is a fountain of life, turning a man from the snares of death.

28 عظمت یک پادشاه بستگی به تعداد مردمی دارد که بر آنها فرمان می‌راند. پادشاه بدون قوم نابود می‌شود.

A large population is a king’s splendor, but a lack of subjects is a prince’s ruin.

29 کسی که صبر و تحمل دارد شخص بسیار عاقلی است، اما از آدم تندخو حماقت سر می‌زند.

A patient man has great understanding, but a quick-tempered man promotes folly.

30 آرامش فکر به بدن سلامتی می‌بخشد، اما حسادت مانند خوره جان را می‌خورد.

A tranquil heart is life to the body, but envy rots the bones.

31 هر که به فقرا ظلم کند به آفرینندهٔ آنها اهانت کرده است و هر که به فقرا ترحم نماید، به خدا احترام گذاشته است.

Whoever oppresses the poor taunts their Maker, but whoever is kind to the needy honors Him.

32 خداشناسان وقتی بمیرند پناهگاهی دارند، اما گناهکاران به‌وسیلۀ گناهان خودشان تباه می‌شوند.

The wicked man is thrown down by his own sin, but the righteous man has a refuge even in death.

33 حکمت در دل دانایان ساکن است، اما در میان نادانان جای ندارد.

Wisdom rests in the heart of the discerning; even among fools she is known.

34 درستکاری مایه سرافرازی یک قوم است و گناه مایه رسوایی آن.

Righteousness exalts a nation, but sin is a disgrace to any people.

35 پادشاه از خدمتگزاران کاردان خشنود می‌گردد، ولی کسانی که دردسر ایجاد می‌کنند مورد غضب او واقع می‌شوند.

A king delights in a wise servant, but his anger falls on the shameful.