امثال 14

1 زن دانا خانه خود را بنا می‌کند، اما زن نادان با دست خود خانه‌اش را خراب می‌کند.

Всяка мъдра жена съгражда дома си, А безумната го събаря със собствените си ръце.

2 کسانی که به راستی عمل می‌کنند به خداوند احترام می‌گذارند، ولی اشخاص بدکار او را تحقیر می‌کنند.

Който ходи в правотата си, бои се от Господа: Но опакият в пътищата си Го презира.

3 نادان چوب سخنانِ متکبرانهٔ خود را می‌خورد، ولی سخنان مرد دانا او را محافظت می‌کند.

В устата на безумния има пръчка за гордостта му, А устните на мъдрите ще ги пазят.

4 اگر در طویله گاو نباشد، طویله تمیز می‌ماند، اما بدون گاو نمی‌توان محصول زیادی به دست آورد.

Дето няма волове, яслите са чисти, Но в силата на воловете е голямото изобилие.

5 شاهد امین دروغ نمی‌گوید، ولی از دهان شاهد ناراست دروغ می‌بارد.

Верният свидетел няма да лъже, А лъжливият свидетел издиша лъжи.

6 کسی که همه چیز را به باد مسخره می‌گیرد هرگز نمی‌تواند حکمت پیدا کند، اما شخص فهیم به آسانی آن را به دست می‌آورد.

Присмивателят търси мъдрост и нея намира, А за разумният учението е лесно.

7 از احمقان دوری کن زیرا چیزی ندارند به تو یاد دهند.

Отмини безумния човек Щом си узнал, че той няма разумни устни.

8 حکمت شخص عاقل راهنمای اوست، اما حماقت احمقان باعث گمراهی آنان می‌شود.

Мъдростта на благоразумния е да обмисля пътя си, А глупостта на безумните е да заблуждават.

9 نادانان با گناه بازی می‌کنند، اما درستکاران رضایت خدا را می‌طلبند.

Приносът за грях се присмива на безумните, А между праведните има Божие благоволение.

10 تنها دل شخص است که تلخی جان او را احساس می‌کند و در شادی او نیز کسی جز خودش نمی‌تواند سهیم باشد.

Сърцето познава своята си горест И чужд не участвува в неговата радост.

11 خانهٔ بدکاران خراب می‌شود، اما خیمهٔ درستکاران وسعت می‌یابد.

Къщата на нечестивите ще се събори, Но шатърът на праведните ще благоденствува.

12 راههایی هستند که به نظر انسان راست می‌آیند اما عاقبت به مرگ منتهی می‌شوند.

Има път, който се вижда прав на човека, Но краят му е пътища към смърт.

13 خنده نمی‌تواند اندوه دل را پنهان سازد؛ هنگامی که خنده پایان می‌یابد، درد و اندوه برجای خود باقی می‌ماند.

Даже и всред смеха сърцето си има болката, И краят на веселието е тегота.

14 آدم خدانشناس نتیجهٔ کارهای خود را خواهد دید و شخص نیک از ثمرهٔ اعمال خویش بهره خواهد برد.

Развратният по сърце ще се насити от своите пътища, А добрият човек ще се насити от себе си.

15 آدم ساده لوح هر حرفی را باور می‌کند، اما شخص زیرک سنجیده رفتار می‌نماید.

Простият вярва всяка дума, А благоразумният внимава добре в стъпките си.

16 شخص دانا محتاط است و از خطر دوری می‌کند، ولی آدم نادان از روی غرور، خود را به خطر می‌اندازد.

Мъдрият се бои и се отклонява от злото, А безумният самонадеяно се хвърля напред.

17 آدم تندخو کارهای احمقانه می‌کند و شخص حیله‌گر مورد نفرت قرار می‌گیرد.

Ядовитият човек постъпва несмислено, И зломисленикът е мразен.

18 حماقت نصیب جاهلان می‌شود و دانایی نصیب زیرکان.

Безумниите наследяват глупост, А благоразумните се увенчават със знание.

19 بدکاران عاقبت در برابر نیکان سر تعظیم فرود خواهند آورد و محتاج آنان خواهند شد.

Злите се кланят пред добрите, И нечестивите при портите на праведния,

20 ثروتمندان دوستان بسیار دارند، اما شخص فقیر را حتی همسایه‌هایش تحقیر می‌کند.

Сиромахът е мразен даже от ближния си, А на богатия приятелите са много.

21 خوار شمردن فقرا گناه است. خوشا به حال کسی که بر آنها ترحم کند.

Който презира ближния си, съгрешава, А който показва милост към сиромасите е блажен.

22 کسانی که نقشه‌های پلید در سر می‌پرورانند گمراه خواهند شد، ولی آنانی که نیت خوب دارند مورد محبت و اعتماد قرار خواهند گرفت.

Не заблуждават ли се ония, които измислят зло? Но милост и верност ще се покажат към тия, които измислят добро

23 کسی که زحمت می‌کشد منفعت عایدش می‌شود، ولی آنکه فقط حرف می‌زند فقیر خواهد شد.

От всеки труд има полза, А от бъбренето с устните само оскъдност.

24 ثروت نصیب دانایان خواهد شد، اما پاداش احمقان حماقت ایشان است.

Богатството на мъдрите е венец за тях, А глупостта на безумните е всякога глупост.

25 شاهد راستگو جان مردم را نجات می‌دهد، اما شاهد دروغگو به مردم خیانت می‌کند.

Верният свидетел избавя души, А който издиша лъжи е цял измама.

26 کسی که از خداوند می‌ترسد تکیه‌گاه محکمی دارد و فرزندانش در امان خواهند بود.

В страха от Господа има силна увереност, И Неговите чада ще имат прибежище.

27 خداترسی چشمهٔ حیات است و انسان را از دامهای مرگ دور نگه می‌دارد.

Страхът от Господа е извор на живот, За да се отдалечава човек от примките на смъртта,

28 عظمت یک پادشاه بستگی به تعداد مردمی دارد که بر آنها فرمان می‌راند. پادشاه بدون قوم نابود می‌شود.

Когато людете са многочислени, слава е за царя, А когато людете са малочислени, съсипване е за княза.

29 کسی که صبر و تحمل دارد شخص بسیار عاقلی است، اما از آدم تندخو حماقت سر می‌زند.

Който не се гневи скоро, показва голямо благоразумие, А който лесно се гневи проявява безумие.

30 آرامش فکر به بدن سلامتی می‌بخشد، اما حسادت مانند خوره جان را می‌خورد.

Тихо сърце е живот на тялото, А разяреността е гнилост на костите.

31 هر که به فقرا ظلم کند به آفرینندهٔ آنها اهانت کرده است و هر که به فقرا ترحم نماید، به خدا احترام گذاشته است.

Който угнетява бедния нанася укор на Създателя му, А който е милостив към сиромаха показва почит Нему.

32 خداشناسان وقتی بمیرند پناهگاهی دارند، اما گناهکاران به‌وسیلۀ گناهان خودشان تباه می‌شوند.

Нечестивият е смазан във време на бедствитето си, А праведният и в смъртта си име упование.

33 حکمت در دل دانایان ساکن است، اما در میان نادانان جای ندارد.

В сърцето на разумния мъдростта почива, А между безумните тя се явява.

34 درستکاری مایه سرافرازی یک قوم است و گناه مایه رسوایی آن.

Правдата възвишава народ, А грехът е позор за племената.

35 پادشاه از خدمتگزاران کاردان خشنود می‌گردد، ولی کسانی که دردسر ایجاد می‌کنند مورد غضب او واقع می‌شوند.

Благоволението на царя е към разумния слуга, А яростта му против онзи, който докарва срам.