متی 12

1 در یکی از آن روزها، عیسی در روز شبّات با شاگردان خود از میان کشتزارهای گندم می‌گذشت. شاگردانش که گرسنه بودند، شروع به چیدن خوشه‌های گندم و خوردن دانه‌های آن کردند.

Ni nton kima Yesu a zren zu ni'rju kpu ni vi u sabat. Iyon tie mrli koh ma u baka won tu kpu'a tan'.

2 اما فریسی‌ها وقتی این را دیدند، اعتراض‌کنان گفتند: «ببین، شاگردان تو با خوشه‌چینی در روز شبّات، احکام مذهبی را زیر پا می‌گذارند.»

U Farisawa baka toh nda tre ni Yesu, toh mrli kol me ba ki tie kpye wa ana he ni tu nkon na ni vi u sabat.

3 عیسی در پاسخ فرمود: «مگر در کتب مقدّس نخوانده‌اید که وقتی داوود پادشاه و یارانش گرسنه بودند، چه کردند؟

U Yesu ka hla bawu, “Bina kra na ikpye wa Dawuda a tie ka' yon tie wu, wawu ni lilon wa bana he niwu'a?

4 او وارد معبد شد و خودش و همراهانش با خوردن گِرده‌های نان حضور، احکام مذهبی را زیر پا گذاشتند، زیرا فقط کاهنان اجازه داشتند از آن نان بخورند.

Niwa ari ni tra Rji nda tan bredi wa doka ana y'me ndu wawuma ni lilon ba tan na nituwa bi ki kima, Furist, mrgyen doka a y'me ni bawu ndu tan?

5 یا مگر در توراتِ موسی نخوانده‌اید که کاهنانی که در معبد مشغول خدمت هستند، اجازه دارند حتی در روز شبّات نیز کار کنند؟

Bina kra ni mi doka wa a tre, ni vi bi sabat, Firist wa ba tie ndu ni tra Rjia ba tie ndu mba me u bana latre na?

6 به شما می‌گویم در اینجا کسی هست که از معبد نیز بزرگتر است.

U me wa yiwu, indi wa anna tra Rji a he'wa.

7 اما اگر معنی این جمله از کتب مقدّس را درک می‌کردید که می‌فرماید:”من از شما انتظار دارم رحم داشته باشید، نه اینکه قربانی تقدیم کنید“، در آن صورت، شاگردان مرا که خطایی نکرده‌اند محکوم نمی‌کردید.

Bina he ni toh ka wahi ngye, 'Mi wa yah wruhle zan ndu; bi din na nha' bi tie zizi ni latre na.

8 زیرا پسر انسان، صاحب اختیار شبّات نیز هست.»

E ivren ndi a Baci u sabat.

9 آنگاه عیسی به کنیسۀ آنها رفت،

U Yesu wlu ni wrji kima nda hi ni tra Rji mba.

10 و در آنجا مردی را دید که دستش از کار افتاده بود. فریسی‌ها از عیسی پرسیدند: «آیا شریعت به شخص اجازه می‌دهد در روز شبّات کسی را شفا دهد؟» البته آنها قصد داشتند از پاسخ او بهانه‌ای بیابند تا بر او اتهام وارد سازند.

U ndi ni wa wo ma a soo'a ahe nikiyi, Farisawa baka myen Yesu nda tre, “A he tuh nkon ndu ba den lilo ni vi sabat? “Ni ndu ba rewu nya nda a latre.

11 عیسی در پاسخ فرمود: «اگر یکی از شما گوسفندی داشته باشد که در روز شبّات در گودالی بیفتد، آیا برای بیرون آوردن آن، کاری انجام نخواهید داد؟

Yesu a hla ni bawu “Ahi nha rimbi wa ahe ni ngble ntma ririyi, u nt'ma kima joku na vron juju ni vi sabat wa ana cuwu rju na?

12 اما ارزش انسان چقدر بیشتر از گوسفند است! پس طبق شریعت انجام کار نیک در روز شبّات روا است!»

Ba tie nihe rli nda tsra daraya ndi ni ntma! Anita he toyi ka wa bi ndu ba tie zizi nivi sabat.

13 آنگاه به آن مرد گفت: «دستت را دراز کن!» و وقتی چنین کرد، آن دستش نیز مانند دست دیگرش سالم شد.

U Yesu ka hla ni ndi'a “N'ma wo me” A n'ma wo ma, u wo'a katie dindi towa wa bana ngrjia.

14 پس از آن فریسی‌ها بیرون رفتند و جلسه تشکیل دادند تا برای قتل او توطئه بچینند.

U ba Farisawa ba rju hi ra' nda ka nzon nyu ni tu ma. Nda wa nkon wa ba wuua.

15 اما عیسی که از توطئۀ آنان آگاه بود، آن ناحیه را ترک گفت، و عدهٔ زیادی به دنبال او روانه شدند. او تمام بیماران ایشان را شفا بخشید،

Yesu a tsen toh nda wlu don wrji kima. Indi gbugbu wu baka hu, u wa a den ba wawu-u.

16 اما با تأکید از آنها خواست تا به دیگران نگویند که او کیست.

A 'mha ba din' ndu bana ndu ndi toh wawu na,

17 و به این ترتیب، پیشگویی اشعیای نبی دربارۀ او به انجام رسید، که می‌فرماید:

ni ndu tre'a he towa a rju ni nyu anebi Ishaya wa atre din,

18 «این است خدمتگزار من، که او را برگزیده‌ام. او محبوب من است و مایۀ خشنودی من. روح خود را بر او خواهم نهاد، و او عدل و انصاف را به قومها اعلان خواهد کرد.

To granmu wa mi cuwu'a ivren wami son wu'a, wa idrimu ni ngri niwua. Mi yoh, Brji mu ni tuma ani hla nkponji ni bi l'me baria

19 او نخواهد جنگید و فریاد نخواهد زد و صدایش را در کوی و برزن بلند نخواهد کرد.

Ana gbisron nda kla ngble nyu na u ndio nawo lanma ni nkon bi mi gbu na.

20 نِیِ خردشده را نخواهد شکست، و شعلۀ شمعی را که سوسو می‌زند، خاموش نخواهد کرد. او سرانجام عدل و انصاف را به پیروزی خواهد رساند.

Ana nzizi ngba kpu wo'a ndju'a na ana y'bi (fitila) wa tie wiewiere vkwu na ani he tohkime ni ndu nji nkponji (hi kle) (ngyren me).

21 و نامش مایهٔ امید همۀ قومها خواهد بود.»

U ni nde ma bi l'me barima bayo suron niwu.

22 سپس، مرد دیوزده‌ای را نزدش آوردند که هم کور بود و هم لال. عیسی او را شفا بخشید، به‌طوری که توانست هم حرف بزند و هم ببیند.

U nilime, ba nji ndi ri u fyen wa a con l'me nda he ni brji meme ye ni Yesu. A clen wu kpacuwo mla wa indi u con l'me ka tre u shishi ma kafe toh.

23 مردم همه تعجب کردند و گفتند: «آیا ممکن است که عیسی، همان پسر داوود و مسیح موعود باشد؟»

U kpentren nili ba wawu mbawu baka manji ma wakran nda tre “Ka ani wayi' yi ni vren Dawuda?

24 اما وقتی خبر این معجزه به گوش فریسیان رسید، گفتند: «او ارواح پلید را به قدرت شیطان، رئیس ارواح پلید، بیرون می‌راند.»

U wa Farisawa ba ba' wo kpye u sisri yin ba' tre. “Iguyi ani ju brji meme ba ni Bahalzabul ichu bi brji”.

25 عیسی از افکار ایشان آگاهی یافت و فرمود: «هر مملکتی که دچار جنگ داخلی شود، نابودی‌اش حتمی است. شهر یا خانه‌ای نیز که در آن در اثر دشمنی‌ها تفرقه ایجاد گردد، از هم فرو خواهد پاشید.

U Yesu a toh mre mba nda tre, Mulkiwa a gah kpama ana krli na, u igbu ka ikoh wa a gah tie nka'a, ana krli na ani zi hlega.

26 حال اگر شیطان بخواهد شیطان را بیرون کند، به این معنی است که تجزیه شده و با خودش می‌جنگد. پس چگونه حکومتش پایدار خواهد ماند؟

U shetan nita ju shetan rju ka' a gah kpama uni he rli mulki ma ni krli.

27 و اگر قدرت من از شیطان است، تکلیف مریدان شما چه خواهد شد، زیرا ایشان نیز ارواح پلید اخراج می‌کنند؟ از این رو، ایشان شما را به خاطر حرفی که زدید، محکوم خواهند ساخت!

U mitani ju brji meme rju ni ngbengblen Bahalzabul, u mrli mbi ba ju bi u mba rju ni ngye? Ni tu treyi ahi baba yi mba tie shiriyayiw.

28 اما اگر من به‌وسیلهٔ روح خدا، ارواح پلید را بیرون می‌کنم، پس بدانید که ملکوت خدا به میان شما آمده است.

U mitie zu brji meme rju ni Brji u Rji to ka mulki Rji aye niyi.

29 و نیز چگونه امکان دارد شخص به خانۀ مردی قوی مانند شیطان داخل شود و اموال او را غارت کند؟ فقط شخصی نیرومندتر از او می‌تواند چنین کند، کسی که بتواند او را ببندد و بعد خانه‌اش را غارت کند.

U ba tie he rli indi ni ri ni koh ndi u ngbengblen nda y'bi kpyi ma hamma ni vu ndi u ngbengblen lo guci rli na. Nikiyi a y'bi ikpyi ma ni koh'a.

30 «هر که با من نباشد، بر ضد من است، و هر که با من کار نکند، در واقع علیه من کار می‌کند.

Iwa ana he ni me na anatie fu ni me, u iwa ana hume vu zia na, ani vu vra hlega.

31 «پس به شما می‌گویم، هر نوع گناه و هر کفری قابل بخشایش است – به‌جز کفر به روح‌القدس که هرگز آمرزیده نخواهد شد.

Towaa mi hla yiwu, ni latre ri uni kpa nde ri tie meme wa ndi ba tuwu a ba wru hle bawu, ani ta hi kpa nde Brji zizi tie meme bana wru hle na.

32 هر سخنی که برضد پسر انسان گفته شود، قابل بخشایش است، اما هر که برضد روح‌القدس سخن گوید، هرگز آمرزیده نخواهد شد، نه در این دنیا، و نه در دنیای بعد. (aiōn g165)

Indi wa atre meme ni tu vren ndi ba wru kima hlega wu u anita meme tre ni tu Ibrji tsratsra kima bana wruhle niwu ni ngbungblu yi na mba ni uwa ani ye'a. (aiōn g165)

33 «درخت را از میوه‌اش می‌توان شناخت. اگر درخت خوب باشد، میوه‌اش نیز خوب خواهد بود. و اگر درخت بد باشد، میوه‌اش هم بد خواهد بود.

Sen kunkron dindi ma ndu klo dindi me, ka uka sen meme konkron ndu klo meme ma e ba'toh kunkron ni bii klo ma.

34 ای افعی‌زاده‌ها! شما که باطن‌تان اینقدر بد است، چگونه می‌توانید سخنان نیکو و درست بر زبان بیاورید؟ زیرا زبان از آنچه دل از آن پر است، سخن می‌گوید.

Biyi mrli wan wa bi meme a, bi tie ni herli ndi hla kpye dindi? E ani kpye wa a shu ni mi sron mba inyu ni tre wu.

35 شخص نیکو از خزانۀ دل نیکویش، چیزهای نیکو بیرون می‌آوَرَد، و انسان شریر از خزانۀ دل بدش، چیزهای شریرانه.

Indi dindi ani tie zizi rji nimi dindi from ma u meme ndi ani tie meme rji ni meme sron me

36 این را نیز به شما می‌گویم که انسان برای هر سخن پوچ که بر زبان می‌راند، باید در روز داوری به خدا حساب پس بدهد.

Mi hla yiwa ni vi ubla latrea, indi ba bla meme tre mba wa ba hlaa.

37 پس گفته‌هایتان یا شما را تبرئه خواهند کرد، یا محکوم.»

E a ni tre u nyume mba u gbuj'bu u ni tre nyu meyi ba lowu.

38 روزی برخی از علمای دین و عده‌ای از فریسی‌ها نزد عیسی آمدند و گفتند: «استاد، می‌خواهیم آیتی به ما نشان بدهی تا اقتدار خود را ثابت کنی.»

Ni nton kima bi nha bari ni Farisawa ba saa' ni' Yesu na tre “Mala kie son kie din toh ngban ri gi niwu”

39 اما عیسی پاسخ داد و فرمود: «نسل شریر و زناکار آیتی می‌طلب! اما تنها آیتی که به ایشان می‌دهم، آیت یونس نبی است.

U Yesu a ka saa' bawu nda tre, “Izan bi meme ni kba bi tie ntran yi ba wa ngban. Igban n nahe wa ba nno ba na zan igban u anebi Yunana.

40 زیرا همان‌طور که یونس سه روز و سه شب در شکم آن ماهی بزرگ ماند، پسر انسان نیز سه روز و سه شب در دل زمین خواهد ماند.

E na wa Yunana a tie ri tra ni cu' tra ni mi nne kiekle lambe a tokime ivren ndi ni tie vi tra ni cu tra ni mi sron meme.

41 در روز داوری، مردم نینوا بر ضد این نسل به پا خاسته، آن را محکوم خواهند ساخت، زیرا ایشان با شنیدن موعظهٔ یونس توبه کردند. و اکنون کسی بزرگتر از یونس در اینجا هست، اما حاضر نیستید توبه کنید.

Indi bi nine va ba' wlu klri ni vi u bla latre ni ndi bi nzan biyi nda hla meme tie mba ni bawu.

42 در روز داوری، ملکهٔ سبا برخواهد خاست و مردم این دوره و زمانه را محکوم خواهد ساخت، زیرا او با زحمت فراوان، راهی دراز را پیمود تا بتواند سخنان حکیمانۀ سلیمان را بشنود. اما شخصی برتر از سلیمان در اینجاست، اما چه کم هستند کسانی که به او گوش می‌دهند.

Saro niya u kogbo ani wlu klri ni ndi bi nzan bayi nivi u bla latre nda hla meme mba ni bawu. Aye rji ni nci ngbungblu nda ye wo bii wierli u Sulema, u toh, indi wa azan Sulema ahe niwa.

43 «وقتی یک روح پلید، کسی را ترک می‌کند، به صحراهای بی‌آب می‌رود تا جایی برای استراحت بیابد، اما نمی‌یابد.

Meme brji nita rju nimi ndi ani y'ba zu ni buba wa imma na hena nda wa wrji wa ani son a nda na toh na.

44 پس می‌گوید:”به شخصی که از او درآمدم، باز می‌گردم.“پس باز می‌گردد و می‌بیند که خانۀ قبلی‌اش خالی، جاروشده و مرتب است.

Ani tre mi kinahi ni kohmu wa mi rjia to nda kina hi nda toh koh'a ba mla vuwu nda mlau tie.

45 سپس هفت روح دیگر پیدا می‌کند که از خودش هم پلید‌تر هستند، و وارد آن شخص شده، در آنجا زندگی می‌کنند. به این ترتیب، وضع آن شخص بدتر از قبل می‌شود. تجربۀ این نسل شریر نیز چنین خواهد بود.»

Ni nton kima ani hi nji ibrji tangban bari wa trieme ba zan u ma nda ye son ni kiyi. U' yah ndi kima ni meme zan u mumla. Ani he to kima ni bi nzanyi”

46 در همان حال که عیسی با جماعت سخن می‌گفت، مادر و برادرانش بیرون ایستاده بودند و می‌خواستند با او صحبت کنند.

Yesu a rli si tre ni kpantren ndi ba me u yima ni ba mrli vayi ma ba klri ni kora nda ni wa tre niwu.

47 پس شخصی به او گفت: «مادر و برادرانت بیرون ایستاده‌اند و می‌خواهند با تو صحبت کنند.»

Indi a hla wu, Tomba iyime ni ba mrli vayime ba klri ni kora nda ni wa tre niwu”

48 عیسی در پاسخ فرمود: «مادر من کیست؟ برادرانم چه کسانی هستند؟»

U wa a saa' niwu nda tre ni ndi wa a hla wua, I nhamba hi yimu u ba nha mba ba mrli vayimu?”

49 سپس به شاگردانش اشاره کرد و گفت: «اینها هستند مادر و برادران من.

Nikiyime a nina woma tsro hi ni mrli koh ma ba nda tre, “To ba yimu ni mrli vayi mu bayi!

50 هر که ارادۀ پدر آسمانی مرا به‌جا آوَرَد، او برادر و خواهر و مادر من است!»

E indi wa ani tie kpyi bi tiemu wa ahe ni mi shulu a indi kimayi hi vayimu vrenlon ni vayimu vrenwa ni yimu”

Jesus Preaches in the Synagogue