جامعه 7

1 نیکنامی از بهترین عطرها نیز خوشبوتر است. روز مرگ از روز تولد بهتر است.

A good name is betere than preciouse oynementis; and the dai of deth is betere than the dai of birthe.

2 رفتن به خانه‌ای که در آن عزاداری می‌کنند بهتر از رفتن به خانه‌ای است که در آن جشن برپاست، زیرا زندگان باید همیشه این را به یاد داشته باشند که روزی خواهند مرد.

It is betere to go to the hous of morenyng, than to the hous of a feeste; for in that hous `of morenyng the ende of alle men is monestid, and a man lyuynge thenkith, what is to comynge.

3 غم از خنده بهتر است، زیرا هر چند صورت را غمگین می‌کند اما باعث صفای دل می‌گردد.

Yre is betere than leiyyng; for the soule of a trespassour is amendid bi the heuynesse of cheer.

4 کسی که دائم به فکر خوشگذرانی است، نادان است، شخص دانا به مرگ می‌اندیشد.

The herte of wise men is where sorewe is; and the herte of foolis is where gladnesse is.

5 گوش دادن به انتقاد اشخاص دانا بهتر است از گوش دادن به تعریف و تمجید نادانان،

It is betere to be repreued of a wijs man, than to be disseyued bi the flateryng of foolis;

6 که مانند صدای ترق و تروق خارها در آتش، بی‌معنی است.

for as the sown of thornes brennynge vndur a pot, so is the leiyyng of a fool. But also this is vanyte.

7 گرفتن رشوه، شخص دانا را نادان می‌سازد و دل او را فاسد می‌کند.

Fals chalenge disturblith a wijs man, and it schal leese the strengthe of his herte.

8 انتهای امر از ابتدایش بهتر است. صبر از غرور بهتر است.

Forsothe the ende of preyer is betere than the bigynnyng. A pacient man is betere than a proud man.

9 بر خشم خود چیره شو، زیرا کسانی که زود خشمگین می‌شوند نادانند.

Be thou not swift to be wrooth; for ire restith in the bosum of a fool.

10 حسرت «روزهای خوب گذشته» را نخور. حکمتی در این کار نیست.

Seie thou not, What gessist thou is of cause, that the formere tymes weren betere than ben now? for whi siche axyng is fonned.

11 حکمت بیش از هر میراثی برای زندگان مفید است.

Forsothe wisdom with richessis is more profitable, and profitith more to men seynge the sunne.

12 حکمت و ثروت هر دو پناهگاهی برای انسان هستند، اما برتری حکمت در این است که حیات می‌بخشد.

For as wisdom defendith, so money defendith; but lernyng and wisdom hath this more, that tho yyuen lijf to `her weldere.

13 در مورد آنچه که خداوند انجام داده است فکر کن. آیا کسی می‌تواند آنچه را که خدا کج ساخته، راست نماید؟

Biholde thou the werkis of God, that no man may amende hym, whom God hath dispisid.

14 پس وقتی سعادت به تو روی می‌آورد شادی کن و هنگامی که سختیها به تو هجوم می‌آورند بدان که خداوند هم خوشی می‌دهد و هم سختی و انسان نمی‌داند در آینده چه اتفاقی خواهد افتاد.

In a good day vse thou goodis, and bifore eschewe thou an yuel day; for God made so this dai as that dai, that a man fynde not iust playnyngis ayens hym.

15 در این زندگی پوچ و بیهوده خیلی چیزها دیده‌ام، از جمله اینکه برخی نیکوکاران زود می‌میرند در حالی که برخی بدکاران عمر طولانی می‌کنند.

Also Y siy these thingis in the daies of my natyuyte; a iust man perischith in his riytfulnesse, and a wickid man lyueth myche tyme in his malice.

16 پس بیش از حد نیکوکار و خردمند نباش مبادا خود را از بین ببری،

Nyle thou be iust myche, nether vndurstonde thou more than is nedeful; lest thou be astonyed.

17 و بیش از حد بدکار و نادان هم نباش مبادا پیش از اجلت بمیری.

Do thou not wickidli myche, and nyle thou be a fool; lest thou die in a tyme not thin.

18 از خدا بترس و از این دو افراط به دور باش تا کامیاب شوی.

It is good, that thou susteyne a iust man; but also withdrawe thou not thin hond from hym; for he that dredith God, is not necligent of ony thing.

19 یک مرد حکیم تواناتر از ده حاکم است که بر یک شهر حکومت می‌کنند.

Wisdom hath coumfortid a wise man, ouer ten pryncis of a citee.

20 در دنیا مرد عادلی وجود ندارد که هر چه می‌کند درست باشد و هرگز خطایی از او سر نزند.

Forsothe no iust man is in erthe, that doith good, and synneth not.

21 حرفهایی را که از مردم می‌شنوی به دل نگیر، حتی وقتی که می‌شنوی غلامت به تو ناسزا می‌گوید؛

But also yyue thou not thin herte to alle wordis, that ben seid; lest perauenture thou here thi seruaunt cursynge thee;

22 چون تو خودت خوب می‌دانی که بارها به دیگران ناسزا گفته‌ای.

for thi conscience woot, that also thou hast cursid ofte othere men.

23 من تمام این چیزها را با حکمت بررسی کردم و تصمیم گرفتم به دنبال حکمت بروم، ولی حکمت از من دور بود.

I asayede alle thingis in wisdom; Y seide, I schal be maad wijs, and it yede awei ferthere fro me, myche more than it was;

24 کیست که بتواند آن را به دست آورد؟ حکمت بسیار عمیق و دور از دسترس است.

and the depthe is hiy, who schal fynde it?

25 پس به تحقیق و جستجوی حکمت پرداختم تا به دلیل هر چیزی پی ببرم و دریابم که هر که شرارت و بدی می‌کند احمق و دیوانه است.

I cumpasside alle thingis in my soule, to kunne, and biholde, and seke wisdom and resoun, and to knowe the wickidnesse of a fool, and the errour of vnprudent men.

26 زن حیله‌گر تلخ‌تر از مرگ است. عشق او مانند دام، مردان را گرفتار می‌سازد و بازوانش مانند کمند آنها را به بند می‌کشد. کسی که در پی خشنودی خداوند است از دام او رهایی می‌یابد، اما آدم گناهکار گرفتار آن می‌شود.

And Y foond a womman bitterere than deth, which is the snare of hunteris, and hir herte is a net, and hir hondis ben boondis; he that plesith God schal ascape hir, but he that is a synnere, schal be takun of hir.

27 «معلم» می‌گوید: «نتیجۀ تحقیق من این است. پس از بررسی اوضاع از هر جانب به این نتیجه رسیدم.

Lo! Y foond this, seide Ecclesiastes, oon and other, that Y schulde fynde resoun, which my soule sekith yit;

28 هرچند بارها جستجو کردم، ولی به آنچه که می‌خواستم نرسیدم. از میان هزار نفر فقط یک مرد خوب یافتم اما از بین آنها یک زن خوب هم نیافتم!

and Y foond not. I foond o man of a thousynde; Y foond not a womman of alle.

29 بالاخره به این نتیجه رسیدم که خدا انسانها را خوب و راست آفریده است، اما آنها به راههای کج رفته‌اند.»

I foond this oonli, that God made a man riytful; and he medlide hym silf with questiouns with out noumbre. Who is siche as a wijs man? and who knowith the expownyng of a word?