امثال 8

۱ 1 آیا حکمت ندا نمی کند، و فطانت آوازخود را بلند نمی نماید؟

It is as if wisdom, with great understanding [of many things], is calling [PRS] out [to people].

۲ 2 به‌سر مکان های بلند، به کناره راه، در میان طریقها می‌ایستد.

Wisdom stands on hilltops and at crossroads.

۳ 3 به‌جانب دروازه‌ها به دهنه شهر، نزد مدخل دروازه‌ها صدا می‌زند.

[Wisdom also stands] at the city gates and shouts loudly,

۴ 4 که شما را‌ای مردان می‌خوانم و آواز من به بنی آدم است.

“I am calling to everyone! I am shouting loudly to all people!

۵ 5 ‌ای جاهلان زیرکی را بفهمید و‌ای احمقان عقل رادرک نمایید.

You people who do not know how to do things that are smart to do, get sound judgment; you foolish people, get good understanding!

۶ 6 بشنوید زیرا که به امور عالیه تکلم می‌نمایم و گشادن لبهایم استقامت است.

Listen to me, because I have some excellent/important things to say. What I say is what is fair/right.

۷ 7 دهانم به راستی تنطق می‌کند و لبهایم شرارت را مکروه می‌دارد.

I speak what is true; I detest speaking [MTY] what is false/deceptive.

۸ 8 همه سخنان دهانم بر‌حق است و درآنها هیچ‌چیز کج یا معوج نیست.

Everything that I say is honest; there is nothing that I say that deceives [people].

۹ 9 تمامی آنهانزد مرد فهیم واضح است و نزد یابندگان معرفت مستقیم است.

My words are clear to those who have good sense; those who are wise know that what I say is right.

۱۰ 10 تادیب مرا قبول کنید و نه نقره را، و معرفت را بیشتر از طلای خالص.

[If someone offers you the kind of teaching I give] or offers you silver, choose my teaching. [If he offers to show you how to be wise] or offers you gold, choose to know how to be wise,

۱۱ 11 زیرا که حکمت از لعلها بهتر است، و جمیع نفایس را به او برابر نتوان کرد.

because wisdom is more valuable than jewels. Nothing that you desire [is as valuable] as being wise.

۱۲ 12 من حکمتم و در زیرکی سکونت دارم، و معرفت تدبیر را یافته‌ام.

I, wisdom, and understanding of what is smart to do, cannot be separated. We are like two people who live in the same house. I know how to be wise and how to make smart decisions.

۱۳ 13 ترس خداوند، مکروه داشتن بدی است. غرور و تکبر وراه بد و دهان دروغگو را مکروه می‌دارم.

[All the people] who revere Yahweh hate evil. I, wisdom, hate [people who are] proud and [people] who think they are more important [than others]. I hate [people who] behave in an evil way and those who say things to deceive [others].

۱۴ 14 مشورت و حکمت کامل از آن من است. من فهم هستم و قوت از آن من است.

I give [people] good advice and I enable them to do things that are wise. I understand how things really are, and I am strong.

۱۵ 15 به من پادشاهان سلطنت می‌کنند، و داوران به عدالت فتوا می‌دهند.

When kings are wise, they rule [well]; and when rulers are wise, they make laws that are just/fair.

۱۶ 16 به من سروران حکمرانی می‌نمایند و شریفان و جمیع داوران جهان.

Rulers govern their people with the help of me, wisdom, and those who have authority decide things fairly/just with my help.

۱۷ 17 من دوست می‌دارم آنانی را که مرا دوست می‌دارند. وهر‌که مرا به جد و جهد بطلبد مرا خواهد یافت.

I, [wisdom], love [all] those who love me, and [all] those who truly seek me [will] find me.

۱۸ 18 دولت و جلال با من است. توانگری جاودانی وعدالت.

I enable [people] to become rich and to be honored; [I enable them to have] wealth that will last and to be successful.

۱۹ 19 ثمره من از طلا و زر ناب بهتر است، وحاصل من از نقره خالص.

What I can give people is more valuable than fine/pure gold and the best silver.

۲۰ 20 در طریق عدالت می‌خرامم، در میان راههای انصاف،

I always do what is righteous and just/fair.

۲۱ 21 تا مال حقیقی را نصیب محبان خود گردانم، وخزینه های ایشان را مملو سازم.

I give wealth to those who love me; I fill their houses with valuable things.

۲۲ 22 خداوند مرا مبداء طریق خود داشت، قبل از اعمال خویش از ازل.

Yahweh created me, [wisdom], when he began [to create the world]; he created me [to do my work] before he created anything else.

۲۳ 23 من از ازل برقرار بودم، از ابتدا پیش از بودن جهان.

He appointed me long ago, before he created the earth.

۲۴ 24 هنگامی که لجه هانبود من مولود شدم، وقتی که چشمه های پر ازآب وجود نداشت.

I was born before the oceans were [created], when there were no springs from which water flowed.

۲۵ 25 قبل از آنگاه کوهها برپاشود، پیش از تلها مولود گردیدم.

I was born before the hills and mountains were formed;

۲۶ 26 چون زمین وصحراها را هنوز نساخته بود، و نه اول غبار ربع مسکون را.

[I, wisdom], was born before Yahweh made the earth, before he made the fields and the soil on the earth.

۲۷ 27 وقتی که او آسمان را مستحکم ساخت من آنجا بودم، و هنگامی که دایره را برسطح لجه قرار داد.

I was there when Yahweh put the sky in place, when he marked the place [in the distance] where the sky and the oceans [seem to] come together.

۲۸ 28 وقتی که افلاک را بالااستوار کرد، و چشمه های لجه را استوار گردانید.

I was there when Yahweh put the clouds above [the earth] and when he caused the water that is inside the earth to be secure.

۲۹ 29 چون به دریا حد قرار داد، تا آبها از فرمان اوتجاوز نکنند، و زمانی که بنیاد زمین را نهاد.

I was there when he fixed a boundary for the seas, so that the water in the seas would not go past those boundaries, and when he put down the foundations which support the earth.

۳۰ 30 آنگاه نزد او معمار بودم، و روزبروز شادی می‌نمودم، و همیشه به حضور او اهتزاز می‌کردم.

I was at the side of Yahweh, the master worker (OR, as though I was his child). I caused him to be happy every day, and I was always rejoicing when I was with him.

۳۱ 31 و اهتزاز من در آبادی زمین وی، و شادی من بابنی آدم می‌بود.

I was delighted with the world that he created; I was happy with the people whom he created, too.

۳۲ 32 پس الان‌ای پسران مرا بشنوید، وخوشابحال آنانی که طریقهای مرا نگاه دارند.

So, [you people who are like] my sons, listen to me. [I am] pleased with [all] those who obey my teachings.

۳۳ 33 تادیب را بشنوید و حکیم باشید، و آن را ردمنمایید.

Listen [carefully] to what I teach you and become wise. Do not reject my teaching!

۳۴ 34 خوشابحال کسی‌که مرا بشنود، و هرروز نزد درهای من دیده بانی کند، و باهوهای دروازه های مرا محافظت نماید.

[I am] pleased with those who listen to me, those who are outside my house every day, waiting [for me to come out].

۳۵ 35 زیرا هر‌که مرایابد حیات را تحصیل کند، و رضامندی خداوندرا حاصل نماید.

Those who find me will have [a long] life, and Yahweh [will] be pleased with them.

۳۶ 36 و اما کسی‌که مرا خطا کند، به‌جان خود ضرر رساند، و هر‌که مرا دشمن دارد، موت را دوست دارد.

But those who stray away from me [just] harm themselves. All those who hate me, [it is as though] [IRO] they are loving death.”