ରମିୟ 1
1 ପାଉଲ୍, କ୍ରିସ୍ଟ ଜିସୁତି ଆଡ଼ିଏନ୍ ଆରି କୁକ୍ୟାତି ରୱାନ୍ ପକ୍ୟାତାକାନ୍, ଆରେ ଇସ୍ୱର୍ ଜାର୍ ମାଜ଼ି ମା ମାପ୍ରୁ କ୍ରିସ୍ଟତି ବିସ୍ରେ ଜାର୍ ଇମ୍ଣି ନେକ୍ରିକାବୁର୍ ଦରମ୍ ସାସ୍ତର୍ତ ଜାର୍ ବେଣ୍ବାକ୍ଣାୟ୍କିନାକାନ୍ ହୁକେ ଆଗେ ରାଣ୍ କିଜ଼ି ମାଚାନ୍, ହେ ନେକ୍ରିକାବୁର୍ କାଜିଂ ବିନେ ଆଜ଼ି ମାନି ପାଉଲ୍ତି ଆକି ।
यह पत्र पौलॉस की ओर से है, जो मसीह येशु का दास है, जिसका आगमन एक प्रेरित के रूप में हुआ तथा जो परमेश्वर के उस ईश्वरीय सुसमाचार के लिए अलग किया गया है,
2 ପୁଇପୁୟା ଦରମ୍ ସାସ୍ତର୍ ଲେକାଜ଼ି ମାନି ଇସାବ୍ରେ ଇ ନେକ୍ରିକାବୁର୍ ବିସ୍ରେ ଇସ୍ୱର୍ତି ବେସି ପାନି କାଡ଼୍ତାଂ ହେୱାନ୍ତି ବେଣ୍ବାକ୍ଣାୟ୍କିନାକାନ୍ତି ହୁକେ ପାର୍ମାଣ୍ କିଜ଼ି ମାଚାନ୍ ।
जिसकी प्रतिज्ञा परमेश्वर ने पहले ही अपने भविष्यद्वक्ताओं के द्वारा पवित्र अभिलेखों में की थी,
3 ହେ ଜିସୁ କ୍ରିସ୍ଟ ଗାଗାଡ଼୍ ବିସ୍ରେ ମାନାୟ୍ ଲାକେ ହେୱାନ୍ ଦାଉଦ୍ତି ଲାତ୍ରା,
जो उनके पुत्र के संबंध में थी, जो शारीरिक दृष्टि से दावीद के वंशज थे,
4 ମାତର୍ ଦାରୁମ୍ନି ପୁଇପୁୟା ଜିବୁନ୍ ବିସ୍ରେ ହାତାକାର୍ ବିତ୍ରେତାଂ ଆରେ ନିଂନାକା ହୁକେ ଇସ୍ୱର୍ତି ମାଜ଼ି ମାପ୍ରୁ ଜିସୁ ଇଞ୍ଜି ସାକ୍ତି ଲାହାଙ୍ଗ୍ ଚଞ୍ଜ୍ୟାତାନ୍;
जिन्हें, पवित्र आत्मा की सामर्थ्य से मरे हुओं में से जिलाए जाने के कारण, परमेश्वर का पुत्र ठहराया गया; वही अपना प्रभु येशु मसीह.
5 କ୍ରିସ୍ଟତି ଲାଗିଂ ଇସ୍ୱର୍ ନାଙ୍ଗ୍ ପକ୍ୟାତି ଚେଲା ଲାକେ ବାଚି କିଜ଼ି ସବୁ ଜାତିନି ମାନାୟାର୍ ଲାଗାଂ ପର୍ଚାର୍ କିଦେଙ୍ଗ୍ ପାବ୍ ହିତାର୍ଣ୍ଣା-ଇନେସ୍ ହେୱାର୍ କ୍ରିସ୍ଟ ଜିସୁତାକେ ପାର୍ତି କିଜ଼ି ତା ବଲ୍ ମାନିକିୱାକାର୍ ଆନାର୍ ।
उन्हीं के द्वारा हमने कृपा तथा प्रेरिताई प्राप्त की है कि हम उन्हीं के लिए सभी गैर-यहूदियों में विश्वास करके आज्ञाकारिता प्रभावी करें,
6 ରମ୍ନି ଆଦିବାସି! ଏପେଙ୍ଗ୍ ପା ଜିସୁ କ୍ରିସ୍ଟ ପାଚେ ହାଞ୍ଜେଙ୍ଗ୍ କାଜିଂ କୁକ୍ୟା ଆତାର୍ଣ୍ଣା ।
जिनमें से तुम भी मसीह येशु के होने के लिए बुलाए गए हो.
7 ଇଚିସ୍ ରମ୍ନି ଇନେରିଂ ଇସ୍ୱର୍ ୱାରିକିନାନ୍ ଆରି ହେୱାନ୍ତି ଜାର୍ ଲକୁ ହେବା କିନି କାଜିଂ କୁକ୍ୟା ଆତାନ୍ନା, ହେ ୱିଜ଼ାରିଂ ଚିଟି ଲେକି କିନାଙ୍ଗା । ମାପ୍ରୁ ଜିସୁ କ୍ରିସ୍ଟତାଂ ଦୟା ଆରି ସୁସ୍ତା ସାଦୁର୍ କାଜିଂ ଆଏତ୍ ।
यह पत्र रोम नगर में उन सभी के नाम है, जो परमेश्वर के प्रिय हैं, जिनका बुलावा पवित्र होने के लिए किया गया है. परमेश्वर हमारे पिता तथा प्रभु येशु मसीह की ओर से तुममें अनुग्रह और शांति बनी रहे.
8 ପର୍ତୁମ୍ତ, ମି ପାର୍ତିନି ନେକ୍ରିକାବୁର୍ ଜେ ସବୁ ଜଗତ୍ତ ୱେନ୍ୟାଆନାତା, ଇଦାଂ କାଜିଂ ଆନ୍ ମି ୱିଜ଼ାର୍ କାଜିଂ ଜିସୁ କ୍ରିସ୍ଟତି ହୁଦାଂ ନା ଇସ୍ୱର୍ତିଂ ଜୱାର୍ କିନାଙ୍ଗା ।
सबसे पहले, मैं तुम सबके लिए मसीह येशु के द्वारा अपने परमेश्वर का धन्यवाद करता हूं क्योंकि तुम्हारे विश्वास की कीर्ति पूरे विश्व में फैलती जा रही है.
9 ୱିଜ଼ୁ ୱାସ୍କିତ ଇମ୍ଣି ଇସ୍ୱର୍ତିଂ ହେବା କିନାଙ୍ଗା ଆରି ଇମ୍ଣି ଇସ୍ୱର୍ ମାଜ଼ିତି ନେକ୍ରିକାବୁର୍ ୱେନିକିନାକା ମାନାତ୍, ହେ ଇସ୍ୱର୍ ନା ସାକି, ପାର୍ତାନା ଆନ୍ ଇନାକା ଇନାଙ୍ଗା ହେଦାଂ ହାତ୍ପା,
परमेश्वर, जिनके पुत्र के ईश्वरीय सुसमाचार का प्रचार मैं पूरे हृदय से कर रहा हूं, मेरे गवाह हैं कि मैं तुम्हें अपनी प्रार्थनाओं में कैसे लगातार याद किया करता हूं
10 ପାର୍ତାନା କିନି ୱେଡ଼ାଲିଂ ଆନ୍ ନିତ୍ରେ ମିଂ ଏତ୍ କିଦ୍ନାଙ୍ଗ୍ ଆରି ମି ଲାଗାଂ ୱାନି କାଜିଂ ନାଂ ପାବ୍ ଗାଟାଦେଂ ଇସ୍ୱର୍ତିଂ ଗୱାରି କିଜ଼ି ୱାନାଙ୍ଗା ।
और विनती करता हूं कि यदि संभव हो तो परमेश्वर की इच्छा अनुसार मैं तुमसे भेंट करने आऊं.
11 ଲାଗିଂ ଏପେଙ୍ଗ୍ ଇନେସ୍ ତିର୍ ଆଜ଼ି ମାନାଦେର୍, ହେଦାଂ କାଜିଂ ଆନ୍ ମିଙ୍ଗେଙ୍ଗ୍ ଇମ୍ଣି ଆତ୍ମିକ୍ ଦାନ୍ ହିଦ୍ନି କାଜିଂ ମି ଲାହାଂ ଚଞ୍ଜ୍ୟା ଆଦେଂ ବେସି ଇଚା କିନାଙ୍ଗା,
तुमसे भेंट करने के लिए मेरी बहुत इच्छा इसलिये है कि तुम्हें आत्मिक रूप से मजबूत करने के उद्देश्य से कोई आत्मिक वरदान प्रदान करूं
12 ଆୱିତିସ୍ ଇନେସ୍ ମିଦାଂ ଆରି ନାଦାଂ, ରିୟାର୍ ପାକ୍ୟାତ ପାର୍ତି ହୁକେ ଆନ୍ ମି ବିତ୍ରେତାଂ ମି ଲାହାଂ ୱାରି ପାୟାନାଙ୍ଗ୍ ।
कि तुम और मैं आपस में एक दूसरे के विश्वास द्वारा प्रोत्साहित हो जाएं.
13 ଏ ଟଣ୍ଡାର୍ ଆରେ ତଣ୍ଦେକ୍, ବାକି ପାର୍ତିକିୱି ଜିହୁଦିର୍ ବିତ୍ରେ ଇନେସ୍, ମି ବିତ୍ରେ ପା ହେବାନି ଆନ୍ ଇନେସ୍ ଅଲପ୍ ପାଡ଼୍ ପାୟାନାଙ୍ଗ୍, ହେଦାଂ କାଜିଂ ମି ଲାଗାଂ ହାନି କାଜିଂ ଆନ୍ ଜେ ଚାନେକ୍ ଚାନେକ୍ ମାନ୍ କିଜ଼ି ମାଚାଂ ମାତର୍ ଇ ପାତେକ୍ ବାଦା ପାୟା ଆଜ଼ି ୱାନାଙ୍ଗା ହେ ବିସ୍ରେ ଜେ ଏପେଙ୍ଗ୍ ପୁଞ୍ଜି ମାନାଟ୍, ଇଦାଂ ନା ଇଚା ଆକାୟ୍ ।
प्रिय भाई बहिनो, मैं नहीं चाहता कि तुम इस बात से अनजान रहो कि मैंने अनेक बार तुम्हारे पास आने की योजना बनाई है कि मैं तुम्हारे बीच वैसे ही उत्तम परिणाम देख सकूं जैसे मैंने बाकी गैर-यहूदियों में देखे हैं किंतु अब तक इसमें रुकावट ही पड़ती रही है.
14 ଗ୍ରିକ୍ କି ବୁଦି ହିଲ୍ୱାକାର୍, ପଡ଼ିକିତାକାର୍ କି ପଡ଼ିକିୱାତାକାର୍ ୱିଜ଼ାର୍ ଲାଗାଂ ଆନ୍ ରିଣ୍ ।
मैं यूनानियों तथा बरबरों, बुद्धिमानों तथा निर्बुद्धियों दोनों ही का कर्ज़दार हूं.
15 ଲାଗିଂ ରମ୍ନିକାର୍ ଜେ ଏପେଙ୍ଗ୍, ମି ଲାଗାଂ ପା ନେକ୍ରିକାବୁର୍ ସୁଣାୟ୍ କିଦେଙ୍ଗ୍ ଆନ୍ମାନ୍ କିତାଂନା ।
इसलिये मैं तुम्हारे बीच भी—तुम, जो रोम नगर में हो—ईश्वरीय सुसमाचार सुनाने के लिए उत्सुक हूं.
16 ଇନେକିଦେଂକି ଆନ୍ ନେକ୍ରିକାବୁର୍ ବିସ୍ରେ ଲାଜୁ ଆଉଙ୍ଗ୍, ଲାଗିଂ ହେଦାଂ ୱିଜ଼ାର୍ ପାର୍ତି କିନାକାର୍ ପାକ୍ୟାତ ମୁକ୍ଡ଼ା ଆନି କାଜିଂ ଇସ୍ୱର୍ତି ସାକ୍ତି ଆନାତ୍, ପର୍ତୁମ୍ ଜିହୁଦି ପା ଗ୍ରିକ୍ ପାକ୍ୟାତ ।
ईश्वरीय सुसमाचार मेरे लिए लज्जा का विषय नहीं है. यह उन सभी के उद्धार के लिए परमेश्वर का सामर्थ्य है, जो इसमें विश्वास करते हैं. सबसे पहले यहूदियों के लिए और यूनानियों के लिए भी.
17 ହେବେ ତ ଇସ୍ୱର୍ହିତି ଦାର୍ମି ହନାତା, ହେଦାଂ ପାର୍ତି ଆରି ପାର୍ତି ଲାକେ, ଇନେସ୍ ଲେକାମାନାତ୍, “ଦାର୍ମି ପାର୍ତି ହୁକେ ଜିନାନ୍ ।”
क्योंकि इसमें विश्वास से विश्वास के लिए परमेश्वर की धार्मिकता का प्रकाशन होता है, जैसा कि पवित्र शास्त्र का लेख है: वह, जो विश्वास द्वारा धर्मी है, जीवित रहेगा.
18 ଇନେକିଦେଂକି ଇମ୍ଣି ମାନାୟାର୍ ଅଦାର୍ମିତ ହାତ୍ପାତିଂ ମୁନା କିତାର୍, ହେୱାର୍ତି ୱିଜ଼ୁ ପୁଇପୁୟା ଆୱାଦାଂ ଆରି ଅଦାର୍ମି ବିରୁତ୍ତ ସାର୍ଗେତାଂ ଇସ୍ୱର୍ତି ରିସା ହନାତା,
स्वर्ग से परमेश्वर का क्रोध उन मनुष्यों की अभक्ति तथा दुराचरण पर प्रकट होता है, जो सच्चाई को अधर्म में दबाए रहते हैं
19 ଲାଗିଂ ଇସ୍ୱର୍ତି ବିସ୍ରେ ଇନାକା ମାନାତ୍, ହେଦାଂ ହେୱାର୍ ୱାସ୍କିତ ହନାତା; ଇସ୍ୱର୍ ହେୱାରିଂ ଡାଣ୍ଡ୍ ହିନାନ୍ ।
क्योंकि परमेश्वर के विषय में जो कुछ भी जाना जा सकता है, वह ज्ञान मनुष्यों पर प्रकट है—इसे स्वयं परमेश्वर ने उन पर प्रकट किया है.
20 ଇସ୍ୱର୍ ଜଗତ୍ତ ଉବ୍ଜାଣ୍ କିନି ସମୁତାଂ, ହେୱାନ୍ତି ଡ଼ୁକ୍ତି ଗୁଣ୍ ଇଚିସ୍ ତା କାବା କିନି ଅବ୍ୟାସ୍ ୱିଜ଼୍ୱି ସାକ୍ତି ସମାନ୍ ବାବ୍ରେ ହସି ୱାନାତ୍ ହେଦାଂ ଉପ୍ଜାଣ୍ ବିସ୍ରେକାଂ ହେଦାଂ ପୁନ୍ୟାନାତ୍ । ଲାଗିଂ ହେୱାର୍ ପୁନ୍ୱାତାର୍ଣ୍ଣା ଇଞ୍ଜି ଆବ୍ଡ଼ୁ ଚଚ୍ଚେଙ୍ଗ୍ ଆଡୁର୍ । (aïdios g126)
सच यह है कि सृष्टि के प्रारंभ ही से परमेश्वर के अनदेखे गुण, उनकी अनंत सामर्थ्य तथा उनका परमेश्वरत्व उनकी सृष्टि में स्पष्ट है और दिखाई देता है. इसलिये मनुष्य के पास अपने इस प्रकार के स्वभाव के बचाव में कोई भी तर्क शेष नहीं रह जाता. (aïdios g126)
21 ଇନେକିଦେଂକି ହେୱାର୍ ଇସ୍ୱର୍ତିଂ ପୁନ୍ଞ୍ଜି ତାଙ୍ଗେଙ୍ଗ୍ ଇସ୍ୱର୍ ଇଞ୍ଜି ଜାଜ୍ମାଲ୍ କିୱାତାର୍ କି ଦନ୍ୟବାଦ୍ କିୱାତାର୍, ମାତର୍ ଜାର୍ ଜାର୍ ବାନିୟା ଗାଣ୍ଜୁତ ମେହାତାର୍ ଆରି ହେୱାର୍ତି ବୁଜାୱି ମାନ୍ ମାଜ୍ଗା ଆତାତ୍;
परमेश्वर का ज्ञान होने पर भी उन्होंने न तो परमेश्वर को परमेश्वर के योग्य सम्मान दिया और न ही उनका आभार माना. इसके विपरीत उनकी विचार शक्ति व्यर्थ हो गई तथा उनके जड़ हृदयों पर अंधकार छा गया.
22 ହେୱାର୍ ନିଜ୍ତିଂ ଗିଆନି ଇଞ୍ଜି ମାନେ କିତାର୍, ମାତର୍ ହାତ୍ପାନେ ହେୱାର୍ ମୁରୁକ୍ ।
उनका दावा था कि वे बुद्धिमान हैं किंतु वे बिलकुल मूर्ख साबित हुए,
23 ଜିରାୱି ଇସ୍ୱର୍ତି ଜାଜ୍ମାଲ୍ ପୁଜା କିୱାଦାଂ ହେୱାର୍ ହାତି ମାନାୟ୍ତିଂ, ଜାତ୍, ପଟିଂ, କି ରାଚ୍କୁକାଂ ପୁତ୍ଡ଼ାଂ ରଚ୍ଚି ହେୱାକାଂ ପୁଜା କିନାରା ।
क्योंकि उन्होंने अविनाशी परमेश्वर के प्रताप को बदलकर नाशमान मनुष्य, पक्षियों, पशुओं तथा रेंगते जंतुओं में कर दिया.
24 ଲାଗିଂ ଇସ୍ୱର୍ ହେୱାର୍ତି ମାନ୍ନି ଆରି ହେୱାର୍ ଜାର୍ ଜାର୍ତି ବାନ୍ୟାକାମାୟ୍ ଇସାପ୍ରେ ବିଟାଡ଼୍ କାମାୟ୍ତ ମୁଞ୍ଚାର୍ଣ୍ଣା-ହେୱାର୍ ଗାଗାଡ଼୍ ହାରି ହୁଦାଂ ଲାଜ୍ନିକା ଲାହାଙ୍ଗ୍ ଇଟ୍ନାର୍ ।
इसलिये परमेश्वर ने भी उन्हें उनके हृदय की अभिलाषाओं की मलिनता के लिए छोड़ दिया कि वे आपस में बुरे कामों में अपने शरीर का अनादर करें.
25 ଇନେକିଦେଂକି ହେୱାର୍ ଇସ୍ୱର୍ତି ସତ୍ ପିସ୍ସି ମିଚ୍ ମାନିକିତାର୍ ଆରି ମାପ୍ରୁଙ୍ଗ୍ ପିସ୍ସି ଉବ୍ଜାଣ୍ ଆତି ଜିନିସ୍ନି ପୁଜା ଆରି ଆସିର୍ବାଦ୍ ହେବା କିତାର୍; ହେୱାନ୍ ଜୁଗ୍ ଜୁଗ୍ ଦନ୍ୟ । ଆମେନ୍ । (aiōn g165)
ये वे हैं, जिन्होंने परमेश्वर के सच का बदलाव झूठ से किया. ये वे हैं, जिन्होंने सृष्टि की वंदना अर्चना की, न कि सृष्टिकर्ता की, जो सदा-सर्वदा वंदनीय हैं. आमेन. (aiōn g165)
26 ଇ କାରଣ୍ତାଂ ଇସ୍ୱର୍ ହେୱାରିଂ ଲାଜୁ ପାପ୍ ୱିଜ଼ୁ ହେଲାୟ୍ କିତାନ୍, ଇନେକିଦେଂକି ହେୱାର୍ତି କଗ୍ଲେକ୍ ହାର୍ ବେବାର୍ ପିସ୍ତି ବାନ୍ୟା ବେବାର୍ କିତିକ୍,
यह देख परमेश्वर ने उन्हें निर्लज्ज कामनाओं को सौंप दिया. फलस्वरूप उनकी स्त्रियों ने प्राकृतिक यौनाचार के स्थान पर अप्राकृतिक यौनाचार अपना लिया.
27 ଆଣ୍ଡ୍ରାହିମ୍ଣାଂ ପା ମାନ୍ତିଙ୍ଗ୍ କଗ୍ଲେ ଲାହାଂ ସାରି ଆୱାଦାଂ ପାତି ବାନ୍ୟା କାମାୟ୍ତ ହଣାରା । ଆଣ୍ଡ୍ରାଙ୍ଗ୍ ହାରି ଗିଣ୍ ବେବାର୍ କିନାରା ଆରି ଇନାକାକି ବାନ୍ୟା କାମାୟ୍ କାଜିଂ ଡାଣ୍ଡ୍ ପାୟାନାରା ।
इसी प्रकार स्त्रियों के साथ प्राकृतिक यौनाचार को छोड़कर पुरुष अन्य पुरुष के लिए कामाग्नि में जलने लगे. पुरुष, पुरुष के साथ ही निर्लज्ज व्यवहार करने लगे, जिसके फलस्वरूप उन्हें अपने ही शरीर में अपनी अपंगता का दुष्परिणाम प्राप्त हुआ.
28 ଇ ମାନାୟାର୍ ଇସ୍ୱର୍ତି ବିସ୍ରେ ହାର୍ ଚିନ୍ତା କିଦେଙ୍ଗ୍ ଇଚା କିୱିତିଲେ, ଇସ୍ୱର୍ ହେୱାରିଂ ପିସ୍ତାନ୍ନା ଆରି ହେୱାର୍ ବିଟାଡ଼୍ମାନ୍ ଆଜ଼ି ମାନାୟ୍ମାନ୍ ବେବାର୍ କିଉରା ।
इसके बाद भी उन्होंने यह उचित न समझा कि परमेश्वर के समग्र ज्ञान को स्वीकार करें, इसलिये परमेश्वर ने उन्हें वह सब करने के लिए, जो अनुचित था, निकम्मे मन के वश में छोड़ दिया.
29 ହେୱାର୍ ସବୁ ବାନି ଅଦାର୍ମି, ଚୁଲ୍ଚୁଲିୟା, ବାନ୍ୟା, ଲବ୍, ଆରି ବାନ୍ୟାକାମାୟ୍ତ ବାର୍ତି । ହେୱାର୍ ଡାରା, ନାର୍ମାରୁ, କୁର୍ଲିଆ, ବାଣାୟ୍କିନାକାନ୍ ଆରି ଜାତ୍କୁ, ହେୱାର୍ ଲକାର୍ତି ଗାଣ୍ଜୁ କିନାର୍;
उनमें सब प्रकार की बुराइयां समा गईं: दुष्टता, लोभ, दुष्कृति, जलन, हत्या, झगड़ा, छल, दुर्भाव, कानाफूसी,
30 ହେୱାର୍ ଚୁଗ୍ଲିୟା, ନିନ୍ଦାନିକାନ୍, ଇସ୍ୱର୍ତି ଗିଣ୍, ନାର୍ମାରୁ, କୁର୍ଲିୟା, ଆକ୍ରିୟା, ବାନ୍ୟାକାମାୟ୍ କିନାକାନ୍,
दूसरों की निंदा, परमेश्वर से घृणा, असभ्य, घमंड, डींग मारना, षड़्यंत्र रचना, माता-पिता की आज्ञा टालना,
31 ଆବା ଆୟା ବଲ୍ ମାନିକିୱାକା, ବୁଦିହିଲାକା, ନିୟମ୍ ଡ୍ରିକ୍ନାକାନ୍, ସମାନ୍ ଦୟା ଆରି ବୁଦିହିଲାକାନ୍ ମାନାର୍ ।
निर्बुद्धि, विश्वासघाती, कठोरता और निर्दयता.
32 ଇମ୍ଣାକାର୍ ଇ ଲାକେ ବେବାର୍ କିତାର୍, ହେୱାର୍ ଜେ ହାକିନି ଜଗାୟ୍, ଇସ୍ୱର୍ତି ଇ ବିଦି ହେୱାର୍ ପୁଚିସ୍ପା କେବଲ୍ ଇନେନ୍ ଇ ଲାକେ ବେବାର୍ କିତାର୍ ହେଦାଂ ଆକାୟ୍, ମାତର୍ ଇ ଲାକେ ବେବାର୍ କିଜ଼ି ମାନି ମାନାୟାର୍ତି ପାକ୍ୟା ୱାରିତାଂ ବାଚି କିତାର୍ ।
यद्यपि वे परमेश्वर के धर्ममय अध्यादेश से परिचित हैं कि इन सबका दोषी व्यक्ति मृत्यु दंड के योग्य है, वे न केवल स्वयं ऐसा काम करते हैं, परंतु उन्हें भी पूरा समर्थन देते हैं, जो इनका पालन करते हैं.
