Lukas 1
1 Det er alt mange som hev teke seg til å setja upp ei fråsegn um dei hendingarne som hev gjenge fyre seg hjå oss,
Eftersom mange har tatt sig fore å sette op en fortelling om de ting som er fullbyrdet iblandt oss,
2 so som dei hev bore det fram dei som frå fyrsten var augvitne og ærendsveinar åt ordet.
således som de som fra først av var øienvidner og blev ordets tjenere, har overgitt oss det,
3 Difor hev eg og sett meg fyre at eg vilde granska alt vel frå grunnen og so skriva det upp åt deg, gjævaste Teofilus - stykke for stykke, soleis som det heng saman,
så har også jeg foresatt mig, efterat jeg nøie har gransket alt sammen fra først av, å nedskrive det i sammenheng for dig, gjæveste Teofilus,
4 so du kann sjå kor truverdig ho er den soga som du hev høyrt.
forat du kan lære å kjenne hvor pålitelige de lærdommer er som du er oplært i.
5 I den tidi då Herodes var konge i Jødeland, var det ein prest som heitte Zakarja; han høyrde til det prestelaget som hev namn etter Abia. Kona hans var ætta frå Aron, og heitte Elisabet.
I de dager da Herodes var konge i Jødeland, var det en prest ved navn Sakarias, av Abias skifte, og han hadde en hustru av Arons døtre, og hennes navn var Elisabet.
6 Båe var dei rettferdige for Gud; dei fylgde alle Herrens bod og fyresegner, og ingen kunde finna noko å lasta deim for.
De var begge rettferdige for Gud, og vandret ulastelig i alle Herrens bud og forskrifter.
7 Men dei hadde ikkje born; for Elisabet var’kje barnkjømd, og dei var båe fram i åri.
Og de hadde ikke barn; for Elisabet var ufruktbar, og de var begge kommet langt ut i årene.
8 So var det ein dag Zakarja gjorde prestetenesta for Gud; for turen var komen til hans lag,
Men det skjedde mens han gjorde prestetjeneste for Gud, da raden var kommet til hans skifte,
9 og då dei drog strå, som visi er millom prestarne, fall det på honom å ganga inn i Herrens tempel og bera fram røykofferet,
at det efter preste-tjenestens sedvane tilfalt ham å gå inn i Herrens tempel og ofre røkelse;
10 med heile folkemengdi stod utanfor og bad i røykoffertimen.
og hele folkemengden stod utenfor og bad i røkofferets stund.
11 Då fekk han med ein gong sjå ein Herrens engel, som stod på høgre sida åt røykofferaltaret.
Da åpenbarte en Herrens engel sig for ham og stod på høire side av røkoffer-alteret.
12 Då Zakarja såg engelen, stokk han, og det kom ein otte yver honom.
Og da Sakarias så ham, blev han forferdet, og frykt falt på ham.
13 Men engelen sagde til honom: «Ver ikkje rædd, Zakarja! Gud hev høyrt bøni di; du og Elisabet, kona di, skal få ein son, og du skal kalla honom Johannes.
Men engelen sa til ham: Frykt ikke, Sakarias! din bønn er hørt, og din hustru Elisabet skal føde dig en sønn, og du skal kalle ham Johannes;
14 Då vert du både glad og fegen, og mange skal gleda seg av di han er fødd.
og han skal bli dig til glede og fryd, og mange skal glede sig over hans fødsel.
15 For han skal vera stor i Herrens augo; han skal ikkje drikka vin eller sterke drykkjer, og alt ifrå morsliv skal han fyllast av den Heilage Ande.
For han skal være stor for Herren, og han skal ikke drikke vin og sterk drikk, og han skal fylles med den Hellige Ånd like fra mors liv;
16 Mange av Israels-sønerne skal han venda um til Herren, deira Gud,
og han skal omvende mange av Israels barn til Herren deres Gud,
17 og sjølv skal han ganga fyre honom i Elias ånd og kraft, og venda hjarto åt federne um til borni, og dei ulyduge til den hug som bur i rettferdige menner, so han kann vinna Herren eit vel fyrebutt folk.»
og han skal gå i forveien for ham i Elias' ånd og kraft, for å vende fedres hjerter til barn og ulydige til rettferdiges sinnelag, for å berede Herren et velskikket folk.
18 «Korleis kann eg vita um dette er sant?» sagde Zakarja til engelen; «eg er då ein gamall mann, og kona mi er og fram i åri.»
Og Sakarias sa til engelen: Hvorav skal jeg vite dette? Jeg er jo en gammel mann, og min hustru er langt ute i årene.
19 Då svara engelen: «Eg er Gabriel, som stend for Guds åsyn. Eg er send hit og skal tala med deg og bera dette gledebodet til deg.
Og engelen svarte ham: Jeg er Gabriel, som står for Guds åsyn, og jeg er utsendt for å tale til dig og forkynne dig dette glade budskap;
20 Og no skal du ljota tegja, og ikkje kunna tala, alt til den dagen dette hender, for di du ikkje trudde meg; men det eg hev sagt, skal sannast når tidi er komi.»
og se, du skal bli målløs, og ikke kunne tale før den dag da dette skjer, fordi du ikke trodde mine ord, som skal fullbyrdes i sin tid.
21 Medan stod folket og venta på Zakarja, og undra seg yver at han drygde so lenge i templet.
Og folket stod og ventet på Sakarias, og de undredes over at han blev så lenge i templet.
22 Men då han kom ut, og ikkje kunde tala med deim, skyna dei at han hadde set ei syn i templet; sjølv nikka han og gjorde teikn til deim, men var og vart mållaus,
Men da han kom ut, kunde han ikke tale til dem, og de skjønte at han hadde sett et syn i templet, og han nikket til dem, og var og blev stum.
23 og då tidi for tempeltenesta hans var ute, for han heim att.
Og det skjedde da hans tjenestedager var til ende, da drog han hjem til sitt hus.
24 Eit bil etter hende det at Elisabet, kona hans, vart med barn. Då heldt ho seg heime i fem månader, og sagde:
Men efter disse dager blev hans hustru Elisabet fruktsommelig, og hun trakk sig tilbake i ensomhet i fem måneder, og sa:
25 «Soleis hev Herren laga det for meg då tidi var komi at han i nåde vilde taka burt skammi mi millom folk.»
Så har Herren gjort med mig i de dager da han så til mig for å bortta min vanære iblandt menneskene.
26 Då det leid på sette månaden, vart engelen Gabriel send frå Gud til ein by i Galilæa som dei kallar Nasaret,
Men i den sjette måned blev engelen Gabriel sendt fra Gud til en by i Galilea som heter Nasaret,
27 åt ei møy som var trulova med ein mann som heitte Josef, av Davids-ætti, og møyi heitte Maria.
til en jomfru som var trolovet med en mann ved navn Josef, av Davids hus, og jomfruens navn var Maria.
28 Då engelen kom inn til henne, sagde han: «Guds fred, du som hev fenge slik nåde! Herren er med deg! Velsigna er du millom kvinnor!»
Og engelen kom inn til henne og sa: Vær hilset, du benådede! Herren er med dig; velsignet er du blandt kvinner!
29 Ved desse ordi stokk ho, og tenkte med seg: «Kva er dette for ei helsing?»
Men hun blev forferdet over hans ord, og grundet på hvad dette skulde være for en hilsen.
30 Men engelen sagde til henne: «Ver ikkje rædd, Maria! Du hev funne nåde hjå Gud!
Og engelen sa til henne: Frykt ikke, Maria! for du har funnet nåde hos Gud;
31 Du skal verta med barn og få ein son, og kalla honom Jesus.
og se, du skal bli fruktsommelig og føde en sønn, og du skal kalle ham Jesus.
32 Han skal vera stor og kallast son åt den Høgste, og Herren Gud skal gjeva honom kongsstolen åt David, ættfaren hans;
Han skal være stor og kalles den Høiestes Sønn, og Gud Herren skal gi ham hans far Davids trone,
33 han skal vera konge yver Jakobs-ætti i all æva, og det skal ikkje vera ende på kongedømet hans.» (aiōn g165)
og han skal være konge over Jakobs hus evindelig, og det skal ikke være ende på hans kongedømme. (aiōn g165)
34 «Korleis skal det ganga til, når eg ikkje hev mann?» sagde Maria.
Men Maria sa til engelen: Hvorledes skal dette gå til, da jeg ikke vet av mann?
35 «Den Heilage Ande skal koma yver deg, og krafti åt Den Høgste skal skyggja yver deg, » svara engelen; «difor skal og det heilage som vert født, kallast Guds Son.
Og engelen svarte henne: Den Hellige Ånd skal komme over dig, og den Høiestes kraft skal overskygge dig; derfor skal også det hellige som fødes, kalles Guds Sønn.
36 Og høyr: Elisabet, som er skyld deg, skal og hava ein son på sine gamle dagar; dei sagde ho var ikkje barnkjømd, men no er ho alt i sette månaden;
Og se, Elisabet, din slektning, har også undfanget en sønn i sin alderdom, og hun, som kaltes ufruktbar, er nu i sin sjette måned.
37 for ingen ting er umogeleg for Gud.»
For ingen ting er umulig for Gud.
38 Då sagde Maria: «Her stend eg - eg er Herrens tenestkvinna! Lat det ganga meg som du hev sagt!» So for engelen burt att.
Da sa Maria: Se, jeg er Herrens tjenerinne; mig skje efter ditt ord! Og engelen skiltes fra henne.
39 Straks etter tok Maria av stad, og for so fort ho kunde upp i fjellbygderne, til ein by i Judaland;
Men Maria stod op i de dager og skyndte sig til fjellbygdene, til en by i Juda,
40 der gjekk ho inn i huset åt Zakarja og helsa på Elisabet.
og hun kom inn i Sakarias' hus og hilste på Elisabet.
41 Då hende det at med same Elisabet høyrde helsingi hennar Maria, hoppa fostret i livet hennar; og ho vart fyllt av den Heilage Ande,
Og det skjedde da Elisabet hørte Marias hilsen, da sprang fosteret i hennes liv, og Elisabet blev fylt med den Hellige Ånd
42 og kvad med høg røyst: «Velsigna vere du i kvendeflokk, velsigna det du under beltet ber!
og ropte med høi røst og sa: Velsignet er du blandt kvinner, og velsignet er ditt livs frukt!
43 Kvi skal det timast meg so store ting at mor åt Herren min kjem hit til meg?
Og hvorledes times mig dette, at min Herres mor kommer til mig?
44 For då di helsing nådde øyra mitt, då hoppa fostret i mitt liv av frygd.
For se, da lyden av din hilsen nådde mitt øre, sprang fosteret i mitt liv med fryd.
45 Ja, sæl er ho som leit på Herrens ord, at det han hadde lova, laut gå fram!»
Og salig er hun som trodde; for fullbyrdes skal det som er sagt henne av Herren.
46 Og Maria svara: «Mi sjæl høglovar Herren,
Da sa Maria: Min sjel ophøier Herren,
47 mitt hjarta gleder seg i Gud, min frelsar!
og min ånd fryder sig i Gud, min frelser,
48 Han tenkte på si ringe tenestkvinna! For ifrå denne stund skal alle ætter kalla meg for sæl.
han som har sett til sin tjenerinnes ringhet. For se, fra nu av skal alle slekter prise mig salig,
49 Stort er det han for meg hev gjort den Megtige, og heilagt er hans namn;
fordi han har gjort store ting imot mig, han, den mektige, og hellig er hans navn,
50 frå ætt til ætt hans miskunn når mot deim som ottast honom.
og hans miskunn er fra slekt til slekt over dem som frykter ham.
51 Velduge verk so gjer hans sterke arm; storlåtne spreider han for ver og vind med deira høgferds-hug;
Han gjorde veldig verk med sin arm, han adspredte dem som var overmodige i sitt hjertes tanke;
52 han støyter hovdingar frå høgsæte og lyfter låge upp;
han støtte stormenn fra deres høiseter og ophøiet de små;
53 Hungrige mettar han med gode gåvor, og rikingar rek han tomhendte burt.
hungrige mettet han med gode gaver, og rikmenn lot han gå bort med tomme hender.
54 Han sytte vel for Israel, sin svein; til evig tid han minnast vil -
Han tok sig av Israel, sin tjener, for å komme miskunn i hu
- således som han talte til våre fedre - mot Abraham og hans ætt til evig tid. (aiōn g165)
56 Maria vart verande hjå henne um lag tri månader; sidan for ho heim att.
Og Maria blev hos henne omkring tre måneder, og vendte så hjem igjen til sitt hus.
57 So kom tidi at Elisabet skulde eiga barn, og ho åtte ein son.
Men for Elisabet kom tiden da hun skulde føde, og hun fødte en sønn,
58 Og då grannarne og skyldfolket høyrde kor stor ein nåde Herren hadde vist henne, vart dei glade og ynskte henne til lukka.
og hennes granner og frender fikk høre at Herren hadde gjort sin miskunn stor mot henne, og de gledet sig med henne.
59 Åtte dagar etter kom dei og skulde umskjera guten; men då dei vilde kalla honom Zakarja etter faren,
Og det skjedde på den åttende dag, da kom de for å omskjære barnet, og de vilde kalle ham Sakarias efter hans far.
60 tok mor hans til ords og sagde: «Nei, han skal heita Johannes!»
Da tok hans mor til orde og sa: Nei, han skal hete Johannes.
61 «Det er ingen i ætti som heiter so, » svara dei,
Og de sa til henne: Men det er jo ingen i din ætt som har dette navn.
62 og dei gjorde teikn til faren, kva han vilde guten skulde kallast.
De gjorde da tegn til hans far for å få vite hvad han vilde han skulde hete.
63 Då bad han um ei tavla og skreiv: «Johannes er namnet hans!» Alle undra seg;
Og han bad om en tavle og skrev disse ord: Johannes er hans navn. Og de undret sig alle.
64 men i det same fekk han att mål og mæle, og han tala og prisa Gud.
Men straks blev hans munn oplatt og hans tunge løst, og han talte og lovet Gud.
65 Då kom der ein otte på alle dei som budde der ikring; i heile Judaheidi vart alt dette mykje umtala,
Og det kom frykt på alle dem som bodde deromkring, og i alle Judeas fjellbygder talte de med hverandre om alle disse ting,
66 og kvar den som høyrde det, tok det til minnes og sagde: «Kva tru den guten er etla til?» For Herren heldt si hand yver honom.
og alle som hørte det, la det på hjerte og sa: Hvad skal det da bli av dette barn? For Herrens hånd var med ham.
67 Men Zakarja, far hans, vart fyllt av den Heilage Ande, og han tala profetord og kvad:
Og hans far Sakarias blev fylt med den Hellige Ånd og talte profetiske ord og sa:
68 «Velsigna vere Herren, Israels eigen Gud! Til lyden sin han lydde, og løyste deim or band;
Lovet være Herren, Israels Gud, han som så til sitt folk og forløste det!
69 ei frelsarmagt vekt’ han oss upp, ei veldug, uti Davids ætt, som var hans trugne svein -
Og han opreiste oss et frelsens horn i sin tjener Davids hus,
således som han talte gjennem sine hellige profeters munn fra fordums tid av, (aiōn g165)
71 Frå fiendarne frelsa, frå kvar ei hatarhand!
en frelse fra våre fiender og fra alle deres hånd som hater oss,
72 Han vil federn’ våre vel, og kom i hug den heilage og støde pakti si,
for å gjøre miskunn mot våre fedre og komme sin hellige pakt i hu,
73 den eid han hadde svore vår ættfar, Abraham.
den ed han svor Abraham, vår far,
74 Han vilde ut oss fria or fiendsmagt og fiendsvald, so me han utan rædsl’ og rygd,
for å fri oss av våre fienders hånd og gi oss å tjene ham uten frykt
75 i rettferd og med heilag hug kann tena all vår tid.
i hellighet og rettferdighet for hans åsyn alle våre dager.
76 Du og, min son, skal kallast Allhøge Guds profet, skal fyre Herren fara, og rydja vel hans veg,
Men også du, barn, skal kalles den Høiestes profet; for du skal gå frem for Herrens åsyn for å rydde hans veier,
77 og læra lyden hans å sjå frelsa, dei finna skal når han all deira synd forlet.
for å lære hans folk frelse å kjenne ved deres synders forlatelse
78 For miskunnsam av hjarta er han, vår gode Gud, ei stjerna let han skina for oss frå himmelhøgd,
for vår Guds miskunnelige hjertelags skyld, som lot solopgang fra det høie gjeste oss,
79 Lysa for deim som sit i myrkr og daudsens skodd, og styra inn på velferds-veg vår fot.»
for å lyse for dem som sitter i mørke og dødsskygge, for å styre våre føtter inn på fredens vei.
80 Og guten voks og vart sterk i åndi; han heldt seg i øydemarkerne til tidi kom då han skulde førast fram for Israel.
Men barnet vokste og blev sterkt i ånden, og han var i ødemarkene til den dag da han blev ført frem for Israel.
