Matei 5
1 Yesu peauwene msambi wa vandu, akakwela kuchitumbi, akatama. Vawuliwa vaki vakamlanda,
耶穌一見群眾，就上了山，坐下；他的門徒上他跟前來，
2 mwene akatumbula kuvawula, akajova.
他遂開口教訓他們說：
3 Vamotisiwa vevavi vangangu mumpungu, muni Unkosi wa kunani kwa Chapanga ndi wavi!
神貧的人是有福的，因為天國是他們的。
4 Vamotisiwa vana mvinisu mumtima ndava vambudili Chapanga, muni Chapanga alavapolesa mitima!
哀慟的人是有福的，因為他們要受安慰。
5 Vamotisiwa vangolongondi, muni valahala mulima.
溫良的人是有福的，因為他們要承受土地。
6 Vamotisiwa vana njala na vevavi na njota ya kukita geigana Chapanga, muni Chapanga alavayukutisa
飢渴慕義的人是有福的，因為他們要得飽飫。
7 Vamotisiwi vevavi na lipyana, muni Chapanga alavahengela lipyana.
憐憫人的人是有福的，因為他們要受憐憫。
8 Vamotisiwi vevavi na mtima wa msopi, muni yati valamuwona Chapanga.
心裏潔淨的人是有福的，因為他們要看見天主。
9 Vamotisiwi vatepulanisa, muni yati vikemelewa vana vaki Chapanga.
締造和平的人是有福的，因為他們要稱為天主的子女。
10 Vamotisiwi veving'aiswa ndava ya kukita geigana Chapanga, muni Unkosi wa kunani kwa Chapanga ndi wa vene.
為義而受迫害的是有福的，因為天國是他們的。
11 “Mumotisiwi nyenye vandu vakavaliga, vakavanyagayi na kuvadetela uhakau ndava ya nene.
幾時人為了我而辱罵迫害你們，你們是有福的，捏造一切壞話毀謗你們，你們是有福的。
12 Mheka na kululuta muni njombi yinu yivaha kunani kwa Chapanga, chenichi ndi chevavahengili Vamlota va Chapanga vevavalongolili kwakona nyenye.”
你們歡喜踴躍罷！因為你們在天上的賞報是豐富的，因為在你們以的先知，人也曾這樣迫害過他們。
13 Nyenye ndi mwinyu wa pamulima! Nambu luyong'onyo lwaki lwakayaga yati yisopewa kiki? Yivya lepi na lihengu kavili yati kutagika kuvala na vandu vakuyilivatila.
你們是地上的鹽，鹽若失了味，可用什麼使它再鹹呢﹖它再毫無用途，只好拋在外邊，任人踐踏罷了。
14 “Nyenye ndi ngati lumuli lwa pamulima! Muji weujengiwi panani ya chitumbi ufiyika lepi.
你們是世界的光，建在山上的城是不能隱藏的。
15 Vandu vipambika lepi hahi na kuigubika na chiviga, muni yivikiwa panani ya chibokoselu kuvalangasa voha vevavi mugati.
人點燈，並不是於在斗底下，而是於在燈台上，照耀屋人所有的人。
16 Mewawa lumuli lwinu luvalangasa palongolo ya vandu, vagalola matendu ginu gabwina, vamlumbalila Dadi winu mweavi kunani.”
照樣，你們的光也當在人前照耀，好使他們看見你們的善行，光耀你們在天之父。
17 “Mkoto kuhololela kuvya nibweli kuwusa malagizu ga Chapanga geampeli Musa amala mawuliwu ga Vamlota va Chapanga. Nibweli lepi kuwusa, ndi nibweli muni kugatimalisa.
你們不要以為我來是廢除法律或先知；我來不為廢除，而是為成全。
18 Nikujovela chakaka, mbaka kunani na mulima yati zihamba, kawaka hati nukuta yimonga yeyiwusiwa mumalagizu mbaka goha gatimila.
我實在告訴你們：既使天地過去了，一撇或一劃也決不會從法律上過，必待一切完成。
19 Hinu, mundu yeyoha angayidakila hati mihilu umonga udebe kuliku zoha, na kuvawula vangi vakita ago, mwenuyo yati ivya mdebe neju, Muunkosi wa kunani kwa Chapanga. Nambu mweiyuwanila na kuvawula vangi mwenuyo yati ivya mvaha muunkosi wa kunani kwa Chapanga.
所以，誰若廢除這些誡命中最小的一條，也這樣教訓人，在天國裏他將稱為最小的；但誰若實行，也這樣教訓人，這人在天國裏將稱為大的。
20 Muyuwanila, ubwina winu ngati nakuyonjokesa wula wa vawula va malagizu na Vafalisayu, katu nakuyingila mu Unkosi wa kunani kwa Chapanga.”
我告訴你們：除非你們的義德超過經師和法利賽人的義德，你們決進不了天國。
21 “Mmali kuyuwana kuvya vandu va kadeni chavajoviwi, ‘Ukoto kukoma! Mundu yeyoha mweikoma yikumgana ahamuliwa.’
你們一向聽過給古人說：『不可殺人！』誰吝殺了人，應受裁判。
22 Nambu nene nikuvajovela, mundu yeyoha mweakumyomela mlongo waki, yati ihamuliwa. Mundu yeyoha mweakumvevesa mlongo waki yati vakumtakila kulibanji la mihalu. Mweakumkemela mlongo waki, ‘Myimu! Yati iyingila kumotu wa magono goha wangajimika.’” (Geenna g1067)
我卻對你們說：凡向自己弟兄發怒的，就要受裁判，誰若向自己的弟兄說「傻子」，就要受議會的裁判；誰若說「瘋子」就要受火獄的罰。 (Geenna g1067)
23 “Hinu, ngati upeleka luteta lwaku palongolo ya lusanja lwa luteta, na ukumbwiki kuvya mlongo waku avi na luhonda na veve,
所以，你們若在祭壇前，要獻你們的禮物時，在那裏想起你們的弟兄有什麼怨你的事，
24 Ululeka luteta lwaku pa lusanja lwa luteta, hamba hoti ukatepulana na mlongo waku kangi uwuya kavili uwusa luteta lwaku.”
就把你們的禮物留在那裏，留在祭壇前，先去和你們的弟兄和好，然後再來獻你的禮物。
25 “Tepulana na mweakutakili kanyata mwakona munjila kuhamba kulibanji la mihalu. Ngati lepi, mweakutakili yati akukugotola mumawoko ga mhamula mihalu, mwene akugotola kwa manjolinjoli na kukungiwa muchifungu.
當你和你的對頭還在路上，趕快與他和解，免得對頭把你交給判官，判官交給差役，把你投在獄裏。
26 Nikujovela chakaka yati nakuhuma mbaka ulipili sendi ya mwishu.”
我實在告訴你。非到你還了最後的一文，決不能從那裏出來。
27 “Muyuwini kuvya vandu vajoviwi, kotoka kukita ugoni!
你們一向聽說過：不可奸淫！』
28 Nambu nene nikuvajovela, kila mundu mweakumlolokesa mdala cha kumnogela amali kugona nayu mumtima waki.
我卻對你們說：凡注視婦女，有意貪戀她的，他已在心裏奸淫了她。
29 Hinu, lihu laku la upandi wa kulyelela likakubudisa, ulitupula ukalitaga kutali. Mbanga neju, veve kuyaganisa pandu pamonga pa higa yaku, kuliku higa yaku yoha kutagika pamotu wa magono goha wangajimika. (Geenna g1067)
若是你的右眼使你跌倒，剜出它來，從你身上扔掉，因為喪失你一個肢體，比你全身投入地獄裏，為你更好； (Geenna g1067)
30 Ngati chiwoko chaku cha kulyela chikubudisa chidumulai ukatagayi kutali. Mbanga veve kuyaganisa pandu pamonga pa higa yaku kuliku higa yaku yoha yihambi kumotu wa magono goha wangajimika.” (Geenna g1067)
若你的右手手使你跌倒，砍下它來，從你身上扔掉，因為喪失你一個肢體，比你全身投入地獄裏為你更好。 (Geenna g1067)
31 “Gamali kujovekwa kuvya, ‘Mundu yeyoha mweakumleka mdala waki, amyandakila balua ya kumleka.’
又說過『誰若休妻，就該給她休書。』
32 Nambu nene nikuvajovela, mundu yeyoha mweakumleka mdala waki, nambu ndu ndava ya kumkamula ugoni, akumkita mkemi. Na mgosi akamgegai mdala yula mwealekiwi ikita ugoni nayu.”
我卻對你們說：除了姘居外，凡休自已的妻子的，便是叫她受奸污；並且誰若娶被休的婦人，就是犯奸淫。
33 “Kangi myuwini vandu va kadeni vajoviwi, ‘Ukotoka kudenya chilapu chaku, nambu uganikiwa kutimilisa chilapu chaku kwa Bambu.’
你們又一向聽過對古人說：『不可發虛誓，要向上主償還你的誓願！』
34 Nambu nene nikuvajovela, katu mkotoka kulapa, hati kunani kwa Chapanga, muni ndi chigoda cha Chapanga cha unkosi waki,
我卻對你們說：你們總不可發誓：不可指天，因為天是天主的寶座；
35 amala kulapa kwa mulima muni chigoda cha kuvikila magendelu gaki, amala ku Yelusalemu muni muji wa Nkosi mkulu.
不可指地，地是他的腳凳，不可指耶路撒冷，因它是大王的城市；
36 Ukoto kulapa pamutu waku, muni nakuhotola kuuhenga hati luyunju lumonga kuvya lwa msopi amala lutitu.
也不可指你的頭發誓，因為你不能使一根頭髮變白或變黑。
37 Mkajovai ‘Ena,’ Ndi yivya ‘Ena,’ Mkajovai, ‘Mbwitu,’ Chakaka yivyai ‘Mbwitu,’ Chochoha chechiyonjokeseka pa genago chihumila kwa Setani.”
你們的話當是：是就說是，非就說非；其他多餘的便是出於邪惡。
38 “Muyuwini kuvya gajoviki. ‘Lihu kwa lihu, linu kwa linu.’
你們一向聽說過：『以眼還眼，以牙還牙。』
39 Nambu nene nikuvajovela, ukotoka kumuwuyisila mundu mhakau. Mundu akakupamanda, mulitama la kulyela, mng'anamusila na litama la kumangeya.
我卻對你們說：不要抵抗惡人：而且，若有人掌擊你的右頰，你把另一面也轉給他。
40 Mundu akakutakila igana kukunyaga nyula yaku, mlekela atola mewa na likoti laku.
那願與你爭訟，拿你的內衣的，你連外衣也讓給他。
41 Mundu akakukamula kwa makakala ugegai ndwika yaki kilomita yimonga, ugegai kilomita zivili.
若有人強迫你走一千步，你就同他走兩千步。
42 Mweakukuyupa mpelai, na ukotoka kumtila mundu mweakuyaika chindu.”
求你的，就給他；願向你借貸的，你不要拒絕。
43 “Myuwini kuvya gajoviki, mgana muyaku, na mvenga likoko waku.
你們一向聽說過：『你應愛你的近人，恨你的仇人！』
44 Nambu nene nikuvajovela, muvagana makoko vinu na kuvayupila vala vevakuvang'aisa nyenye,
我卻對你們說：你們當愛你們的仇人，當為迫害你們的人祈禱，
45 muni mpata kuvya vana va Dadi winu mweavi kunani. Muni mwene akuvalangasila lilanga laki vandu makoko na vandu vabwina, na kuvatonyela fula kwa vandu vabwina palongolo yaki na vandu vahakau.
好使你們成為你們在天之父的子女，因為衪使太陽上升，光照惡人，也光照善人；降雨給義，也給不義的人。
46 Wu, njombi yoki mwipata kuhuma kwa Chapanga? Ngati mukuvagana vala vevakuvagana nyenye ndu! Kawaka! Muni hati vatola kodi navene vikita mewa!
你們若只愛那愛你們的人，你們還有什麼賞報呢？ 稅吏不是也這樣做嗎﹖
47 Ngati Mukuvajambusa valongo vinu ndu, mhengili chindu kiki neju kuliku vangi? Muni hati vangammanya Chapanga vikita mewawa.
你們若只問候你們的弟兄，你們做了什麼特別的呢？ 外邦人不是也這樣做嗎﹖
48 Mwiganikiwa mkoto kupungula chochoa mukuhenga gabwina ngati Dadi winu wa kunani kwa Chapanga angapungula.”
所以你們應當是成全的，如同你們的父是成全的一樣。
