< Mak 7 >
1 Mach, wɨram untɨm Judand mɨŋam hamb nchonjɨrɨnd entaŋam mpehɨromŋganj. Mbɨ nchonjɨrɨnd enta han mpehɨroŋɨn are mbɨndɨŋ omanampɨra han usɨmah re unsa mɨnamŋgɨrɨm. Az wɨram untɨm Farisind hamb nchonjɨrɨnd entaŋam aŋkarɨpɨr mpehɨromŋganj. Mbɨ uŋkɨ eŋgweŋgwɨnd ampɨraŋ we ekwaŋg ai yamb imah re unsa mɨnamŋgɨrɨm. Mbɨ enta emŋgemŋga nchonjɨrɨv sɨmŋganj haŋam nchɨ tor sɨhomɨŋai yamb nand akŋ usuzɨnd enta han mpehɨromŋganj. Mach ave, wɨram kɨra ya Mosesɨnd injambɨr ahe sɨkahɨnd hamb, wɨram untɨm Farisind hamen awakŋi aiampɨra ohɨra Jerusalem erere Jisasɨnd pɨŋ aimŋgɨmar. Mbɨ ai wamŋgɨz Jisasɨnd sezɨr hamb mbɨndɨŋ omanampɨra ŋoz usi mɨnamŋgɨm, kɨrɨm mbɨ Yakŋ Ohɨrand ampɨn insɨŋ enta kɨvahɨnsɨnd ñi namŋgɨmar.
Alguns fariseus e professores da lei que Deus tinha dado a Moisés que tinham vindo [à cidade ]de Jerusalém se reuniram em volta de Jesus.
Eles notaram que os discípulos dele estavam comendo com mãos que, na opinião deles, Deus considerava impuras porque não foram lavadas conforme as tradições religiosas.
Os fariseus e todos os demais judeus que observavam estritamente tais tradições comem somente depois de lavarem as mãos com muito cuidado conforme as tradições ensinadas pelos antepassados.
Depois de voltarem da compra de comida no mercado, comem somente depois de lavar bem a comida, para não ficarem inaceitáveis a Deus, caso alguma pessoa ou coisa inaceitável a Deus tenha tocado naquela comida. Há muitas outras [tradições ]que eles aceitam e procuram obedecer. Especificamente, eles lavam [de forma especial ]suas xícaras, potes, chaleiras, vasilhas e camas para que o uso de tais objetos não os torne inaceitáveis a Deus.
5 Avɨz mbɨ Jisasɨh amarɨmŋgɨmar. Utɨndɨv amakɨr sezarɨv nchonjɨrɨnd enta han mpehɨromah ramŋgi arɨmŋgɨmar. Mbɨ mbɨndɨŋ omanampɨra ŋoz usi mɨnamŋgɨm ave mbɨ Yakŋ Ohɨrand ampɨn insɨŋ enta kɨvahɨnsɨnd ñi namŋgɨj arɨmŋgɨmar.
Aqueles fariseus e professores da lei que Deus tinha dado a Moisés questionaram Jesus, dizendo: -[Achamos errado que você permita ]que seus discípulos desobedeçam as tradições de nossos antepassados. [Você não deve deixá-los ]comer com mãos que, [na nossa opinião, Deus considera ]inaceitáveis. Como você defende essa prática?
6 Az Jisasɨv ndɨŋ kamar. Andɨŋ wɨram kɨra yosand amar. Amɨ ya imbɨr akŋ kamŋgɨrɨnaŋg, kɨrɨm amɨ ya kehan mɨmpehɨromŋgɨrɨm amar. Aisaiah, wɨram Yakŋ Ohɨrand ya injambɨr ahe kahɨnd hamb, mbɨ andɨŋndɨv mɨŋun kamar amar. Yakŋ Ohɨrav Aisaiah kaz ya mbɨkɨr han njɨhame hanave mpamar. Osa anchɨ kehamb ihɨnd ensa han mbɨndɨŋ karupɨrɨŋon mamah ŋambiahamŋgɨj arar mpamar amar. Kɨrɨm mbɨ mbɨndɨŋ mpɨ han yandɨv meŋgwamŋgɨrɨm arar mpamar amar.
Jesus disse a eles: -Isaías [descreveu ]muito bem vocês, que se fazem de bonzinhos, quando ele comunicou as palavras de Deus, “Esta gente [fala ]como [se me ]honrasse, mas o que realmente pensa não me honra de jeito nenhum.
7 Mbɨ wɨramɨnd entaŋam sɨkamŋgɨj arar mpamar amar. Ave mban Yakŋ Ohɨrand enta arar kamŋgɨj arar mpamar amar. Ave mbɨ handɨv ihɨnd ensa han mamah oreŋgeŋg yan ŋambiahamŋgɨj arar mpamar amar.
Em vão eles me adoram, pois ensinam o que outras pessoas mandaram como se Deus mesmo o tivesse mandado.”
8 Amɨ Yakŋ Ohɨrand enta han erere wɨramɨnd entaŋam aŋkarɨpɨr mpehɨromŋgɨrɨn amar.
Vocês se recusam a fazer aquilo que Deus mandou, e ao invés disso seguem somente as tradições que as pessoas [ensinam].
9 Mach, Jisasɨv mbahon kamar. Amandɨŋ entaŋam mpehɨroŋɨn are, amɨ handɨv Yakŋ Ohɨrand enta han ontamŋgɨrɨn amar.
Jesus também disse a eles: - Vocês conseguiram recusar fazer o que Deus mandou para obedecerem suas próprias tradições.
10 Mach, Mosesɨv kamar amar. Amɨ yaŋar onarɨnd kwɨŋ ñi mbɨndɨŋ njɨhiŋam ŋamb arar kamar amar. Mach, Mosesɨv mbahon kamar amar. Wɨramb mɨŋɨr wanɨrɨh ya kɨvah kandari hamb, mbɨ maz arar kamar amar.
Por exemplo, nosso antepassado Moisés mandou, “Respeite o seu pai e a sua mãe.” Ele também mandou, “Se alguém falar mal do seu pai ou sua mãe, deve ser morto.”
11 Kɨrɨm nend amar. Amɨ Yakŋ Ohɨrand ya han njɨhamɨmah re mbanave kamŋgɨrɨn amar. Wɨramb mɨŋɨr wanɨrɨh kaŋɨnj, nzɨ hanɨhan ihɨnd han ŋe andɨŋ imbɨr hɨrawɨmɨñaŋg, kɨrɨm nend arar kaŋɨnj arar kamŋgɨrɨn amar. Nzɨ hanɨhan ihɨnd han ŋe Yakŋ Ohɨra ndɨh eŋgwin arar kaŋɨnj arar kamŋgɨrɨn amar.
Mas vocês ensinam que, se alguém disser aos seus pais, “Não posso mais ajudar vocês, pois aquilo que poderia ter dado para vocês, já prometi a Deus,”
12 Wɨram mbanamb hanavɨz amɨ ndɨn kamŋgɨrɨn amar. Amɨ hanɨhan amakɨr han ŋe yaŋar onar hɨrawɨmɨn arar kamŋgɨrɨn amar.
vocês os permitem deixar de dar coisas para seus pais que seria de ajuda para eles.
13 Mach, enta amɨ sɨmŋgɨrɨn hamb raz, amɨ Yakŋ Ohɨrand ya han ŋambiŋgwɨmŋgɨz, Yakŋ Ohɨrand ya hamb aŋkarɨpɨr mah amar. Amɨ enta akŋ pɨr akŋ han si wɨram emŋgemŋga han hanavav sɨkamŋgɨrɨn amar.
Fazendo assim, estão mostrando que de fato não dão valor ao mandamento de Deus, de que sejam respeitados os pais e mães; só obedecem suas próprias tradições, que também ensinam a outros. Vocês atuam com frequência desta mesma forma.
14 Mach, Jisasɨv ekwaŋg wɨram akŋ anchɨ akŋ han oreŋgɨz aimŋgɨmar. Aimŋgɨz kamar. Amɨ mɨŋam ihɨnd ya njɨhame omanenta wavar amar.
Jesus chamou a multidão e, quando todos [se achavam perto ]dele, falou com eles [em figuras]: -Escutem-me todos! [Procurem ]entender [o que digo a vocês agora].
15 Hanɨhan han wɨramb ŋe namŋgɨj han, wɨramb han ŋe ne wɨram kɨvah mahevakarɨndɨram amar. Njɨhi kɨvah kɨvah wɨramb njɨhamŋgɨj han, wɨramb njɨhi kehan njɨhame si wɨram kɨvah ahevakarɨndari amar.
Nada que entra de fora numa pessoa torna essa pessoa inaceitável [a Deus]. Pelo contrário, é aquilo que vem de dentro da pessoa que a torna inaceitável a Deus.
Escutem bem o que estou dizendo.
17 Mach, Jisasɨv wɨram akŋ anchɨ akŋ han erere oramɨŋ we ahevohe ñɨzand sezɨrɨv ndɨn ya ahɨmbɨnd ondo handɨv amarɨmŋgɨmar.
Depois que Jesus [deixou a multidão ]e entrou numa casa com seus discípulos, eles perguntaram sobre aquilo que ele tinha dito [em figuras sobre o que torna as pessoas impuras].
18 Az ndɨŋɨh kamar. Andɨŋez njɨhi mah oh a amar. Amɨ mɨwamŋgɨrɨm toh amar. Mɨrunsa injambɨrɨŋ ñɨz wɨramb ŋe namŋgɨj han, wɨramb han ŋe ne wɨram kɨvah mahevakarɨndɨram amar. Mɨrunsa kehamb mpɨ unchaŋ we akand empaŋam we akoramɨŋ oj amar. Ave unsa nanɨnd kehamb wɨram kɨvah mɨsɨrɨm amar. (Jisasɨnd ya ondo han mbanɨmb: Yakŋ Ohɨrav waz mɨrunsa endɨraparam nanɨnd han mbɨkɨr ampɨn insɨ han imbɨrvamun ñɨj.)
Ele respondeu: -[Fico decepcionado com ]vocês, pois não entendem o significado. Vocês devem entender que nada [que entra ]de fora numa pessoa pode fazer com que [Deus considere ]essa pessoa inaceitável.
Ao invés de entrar na sua mente, vai para o estômago e depois sai do corpo. Dizendo isso, Jesus declarou que nenhuma comida faz com que [Deus considere ]as pessoas impuras.
20 Ave Jisasɨv mbahon kamar. Njɨhi kɨvah kɨvah wɨramb njɨhamŋgɨj han, wɨramb njɨhi kehan njɨhame si wɨram kɨvah ahevakarɨndari amar.
Ele também disse: -É aquilo que vem de dentro das pessoas que as torna inaceitáveis a Deus.
21 Njɨhi kɨvah kɨvah, osamen anchɨmen ndand, akɨm ŋaŋ, wɨram mamta oror, ntichij, enta kɨvah kɨvah, wɨram yosa kahɨnd, yahɨrɨz asambar ndand, ambarawɨrɨwɨr, ya mapɨŋ kah, Yakŋ Ohɨra yarahe kah, nzonam arar kah, wɨram njɨhi mah Yakŋ Ohɨrandɨv mɨnjɨhamɨrɨm, han enta kɨvah kɨvah wɨramb njɨhamŋgɨj kehamb wɨram kɨvah sɨj amar.
Especificamente, aquilo que vem de dentro das pessoas as faz pensar coisas ruins, atuar de forma imoral, furtar coisas, matar pessoas,
cometer adultério, ser ambiciosas/cobiçosas, atuar de forma maliciosa, enganar outras pessoas, fazer coisas indecentes, invejar as demais pessoas, falar coisas ruins contra Deus, ter orgulho e atuar de forma insensata.
Todas as más ações, como essas, vêm de dentro das pessoas; são elas que fazem com que Deus considere uma pessoa inaceitável.
24 Mach, Jisasɨv ŋaiahe isupɨr mban erere isupɨr aiampɨra Tairɨnd handɨh omar. We oram ahevohe ñi ndɨŋ erokare kamar. Wɨram emŋgavaŋg kamŋgɨmɨn amar. Jisasɨv mbah ñɨñmbɨri arar kamŋgɨmɨn amar. Kɨrɨm nend. Osa anchɨ hamb Jisasɨv oramɨŋ ñɨmar han, han wamŋgɨmar.
Depois que Jesus [e seus discípulos ]deixaram [o distrito da Galileia], foram à região perto [da cidade ]de Tiro. Enquanto ele ficava numa determinada casa, preferia que ninguém soubesse [que estava ali], mas não conseguiu impedir que o povo o descobrisse.
25 Mach, anchɨ emŋga nanch mbɨkɨr han itɨ kɨvahɨnsɨnd hamb Jisasɨv ñɨmar han njɨhamɨmar. Anchɨ kehan untɨm Judand mah. Ndɨn untɨm Fonisiand isupɨr Siriand. Az mach, pams haŋon mbɨ Jisasɨnd pɨŋ ai andamesa mpɨrorɨzɨŋgwɨmar. Ave mbɨ Jisasɨh amarɨmar. Itɨ kɨvah hamb ihɨnd nanchɨŋ ŋgɨŋe awarohe ñɨñmbɨri amar. Amɨ itɨ kɨvah han kiaŋgwɨn ihɨnd nanch han erere etoz amar.
Depois que uma certa mulher, cuja filha era dominada por um espírito mau, ouviu falar de Jesus, ela foi ter com ele e se prostrou aos pés dele.
Esta mulher, cujos antepassados vieram do país da Grécia, nasceu na região da cidade de Fenícia, no distrito da Síria, e não era judia. Foi ela que pediu para Jesus expulsar o espírito mau da sua filha.
27 Avɨz Jisasɨv ndɨn kamar. Arɨ nornanchɨnd unsa han ŋe uvi nor han meŋkwanarɨm amar. Arɨ nornanch ŋoz unsa han eŋkwanararɨŋ amar.
Ele falou com ela em figuras para mostrar que ele devia ajudar primeiro os judeus, e para testar a reação dela, dizendo: -Primeiro deixe que os filhos comam tudo que quiserem, pois não fica bom alguém tirar a comida destinada aos filhos e jogar para os cachorrinhos.
28 Avɨz mbɨ Jisasɨh mbɨŋ ke kamar. Wɨram Ohɨra, han mɨŋun amar. Kɨrɨm uvi nor hambez antɨm kwɨŋ ñi unsa ekeka nornanchɨv hɨrɨzɨŋgamŋgɨj han namŋgɨjaŋg amar.
Mas ela respondeu [em figuras ]também, [para mostrar que ela acreditava que, mesmo não sendo judia, poderia receber ajuda dele/Deus], dizendo: -Senhor, até os cachorros debaixo da mesa comem das migalhas que os filhos [deixam cair].
29 Az Jisasɨv kamar. Amɨ ya han imbɨrun kan amar. Handɨv itɨ kɨvah hamb nancharɨh ndɨh ereri amar. Amɨ ekwaŋg ov amar.
Jesus disse a ela: -Por causa daquilo que você disse, [que mostra que você realmente crê em mim, não precisa pedir mais a minha ajuda]. Volte para casa, pois o espírito mau acaba de sair da sua filha.
30 Hanave kaz anchɨ mbanamb mbɨkɨr oramɨŋ ekwaŋg we waz itɨ kɨvah hamb etoz, nanchɨrɨv antɨmɨŋ ŋgañɨmar.
A mulher voltou para casa e lá viu que a sua filha estava deitada, [bem calma], na cama e que o espírito mau a tinha deixado.
31 Mach, Jisasɨv isupɨr aiampɨra Tairɨnd erere ekwaŋg we aiampɨra Saidon ahevakarɨmar. Ahevakare avɨhohe isupɨr ohɨra Dekapolis uhɨmɨŋun akoke yamb ohɨra ondɨhondɨh Galilind ahevakarɨmar.
Jesus e os seus discípulos deixaram a região [da vila ]de Tiro, e ele passou pela [vila de ]Sidom e pelo distrito das Dez Cidades até o Lago da Galileia.
32 Ahevakare handɨh ñɨzand wɨram emŋgemŋga hamb wɨram njemɨn kɨvahɨnsɨnd han ŋe ndɨn hɨraimŋgɨmar. Mbɨ ya hɨreŋɨnd kanj. Mach, mbɨ wɨram kehan hɨrai Jisasɨh ndɨn omanaka insɨŋ ŋgamamɨndɨv mbahon mbahon amarɨmŋgɨmar.
As pessoas lhe trouxeram um homem surdo que mal falava, pedindo a Jesus para tocar nele para curá-lo.
33 Avɨz Jisasɨv wɨram mban ŋe osa anchɨ han erere hɨrohe, mbon ikumun ñɨmŋgɨmar. Ñɨmŋgɨz Jisasɨv omanamp mbɨkɨr han njemɨn ŋkiŋg ŋkiŋg sɨhoŋamar. Sɨhoŋe omanamp mbɨkɨr han mpɨñ atazivi wɨram mband zɨhina han mparɨwamar.
Jesus tirou o homem da multidão para ficar a sós com ele. Então pôs um dedo em cada ouvido do homem. Depois de cuspir nos dedos, tocou também a língua do homem.
34 Mach, Jisasɨv ñaŋ sɨhawarohe wɨr aŋkarɨpɨr savɨzɨŋgwi ndɨn kamar. Efata amar. (Jisasɨnd ya mbanand ondo han mbanɨmb: njemɨn uyaki amar.)
Depois, olhou para o céu, suspirou [para expressar sua compaixão pelo homem], e disse ao homem [em língua aramaica]: -Efatá! (que quer dizer “Abra-se!” )
35 Hanave kaz njemɨn mbɨkɨr hamb uyakaz zɨhina mbɨkɨr hamb imbɨr raz, ya omanenta kamar.
Imediatamente o homem passou a ouvir claramente, e sendo removido o impedimento para a fala, começou a falar com clareza.
36 Avɨz Jisasɨv osa anchɨ han erokare kamar. Wɨram emŋgemŋga kamŋgɨmɨn amar. Az nend. Jisasɨv ndɨŋ erokarɨzaŋg, osa anchɨ hamb ya aŋkarɨpɨr kampɨhe Jisasɨv utuhutuh sɨmar handɨv kamŋgɨmar.
Jesus mandou para as pessoas não contarem [o caso para ninguém. Mas apesar do pedido dele], todo o mundo passou a comentar o caso.
37 Ave ndɨŋ zɨŋɨmb aŋkarɨpɨr pɨrorɨŋgaz kamŋgɨmar. Aia arɨmŋgɨmar. Jisasɨv utuhutuh omanenta raj arɨmŋgɨmar. Njemɨn kɨvahɨnsɨnd han, Jisasɨv ndɨŋ omanenta sɨz mbɨ njɨhamŋgɨj arɨmŋgɨmar. Ave karupɨr mahɨnsɨnd han, Jisasɨv ndɨŋez omanenta sɨz mbɨ kamŋgɨj arɨmŋgɨmar.
As pessoas que souberam do ocorrido ficaram admiradas, dizendo com entusiasmo: -Tudo que ele fez é maravilhoso! [Além de fazer outras coisas espantosas, ]ele faz os surdos ouvirem e os mudos falarem!