< Mak 10 >
1 Mach, Jisasɨv isupɨr Judiand handɨh oŋɨn are, mbɨ aiampɨra han ererɨmar. Erere we yamb ŋkiŋg Jordand handɨh evahomar. Evahohe we yamb ŋkiŋg Jordand handɨh ekwaŋg evahai isupɨr Judiand handɨh aimar. Avɨz wɨram akŋ anchɨ akŋ ohɨron hamb ndɨn pɨŋ ai ekwaŋg aŋkwezawɨmŋgɨmar. Az Jisasɨv mbɨkɨr enta mpehɨro ndɨŋ ya sɨkanj.
And he got up, and went into the country of Judaea on the other side of Jordan: and great numbers of people came together to him again; and, as was his way, he gave them teaching.
2 Mach, wɨram untɨm Farisind hamb Jisasɨnd pɨŋ aimŋgɨmar. Ave mbɨ Jisasɨh ondo mpendɨŋ kamŋgɨmar. Arɨŋɨnd enta han, osa hamb mbɨkɨr anchɨ han imbɨr kiaŋgwɨmɨr han, han chonj oh o nend arɨmŋgɨmar.
And Pharisees came to him, testing him with the question, Is it right for a man to put away his wife?
3 Avɨz Jisasɨv ndɨŋ mbanave kamar. Mosesɨv andɨŋ utɨman enta mpehɨrondɨv eŋgwamar amar.
And he said to them in answer, What did Moses say you were to do?
4 Az mbɨ ndɨn kamŋgɨmar. Mosesɨv kamar arɨmŋgɨmar. Osa hamb mbɨkɨr anchɨ ererɨŋɨn are mbɨ imbɨr anɨŋzɨŋ enta mpe ndɨn eŋgwe kiaŋgwɨz ondari arar kamar arɨmŋgɨmar.
And they said to him, Moses let us give her a statement in writing, and be free from her.
5 Kɨrɨm Jisasɨv ndɨŋ mbanave kamar. Andɨŋ wɨram kɨra entachand raz, Mosesɨv enta mbanan anɨŋzɨŋ entaŋ mpe andɨŋ eŋgwamar amar.
But Jesus said to them, Because of your hard hearts he gave you this law.
6 Eŋambɨr mɨŋun han, Yakŋ Ohɨrav kɨrɨchɨn orɨchɨn han achake kaz, osa anchɨ hamb ahevɨkɨrorɨmŋgɨmar amar.
But from the first, male and female made he them.
7 Handɨv wɨram hamb mbɨkɨr mɨŋɨr wanɨr han erere anchɨmen awakŋi ñɨmŋgɨj amar.
For this cause will a man go away from his father and mother, and be joined to his wife;
8 Ave undɨmaj hamb yupɨr pamɨnd ahevakarɨmŋgi amar. Yakŋ Ohɨrav hanave kaz, undɨmaj hamb yupɨr undɨmaj mɨñɨmŋgɨm nend, yupɨr pamɨnd emamp ahevakarɨmŋgi amar.
And the two will become one flesh; so that they are no longer two, but one flesh.
9 Avɨz, hanɨhan Yakŋ Ohɨrav awakŋorɨmar han wɨram hamb kiaŋgwɨmŋgɨmɨnj amar.
Let not that which has been joined together by God be parted by man.
10 Mapɨŋ, Jisasɨv sezɨrmen oramɨŋ omŋgɨz, sezɨrɨv ya osav anchɨ erererɨnd mbandɨv ekwaŋg amarɨmŋgɨmar.
And in the house the disciples put questions to him again about this thing.
11 Az ndɨŋ mbanave kamar. Wɨram emŋgav anchɨr erere anchɨ emŋga han ŋandari han, wɨram kehamb anchɨrɨh enta kɨvah si anchɨ emŋga hamen enta kɨvah sɨz ndandɨramŋgi amar.
And he said to them, Whoever puts away his wife and takes another, is false to his wife;
12 Mach, anchɨ emŋga hamb mamɨr erere osa emŋga han ŋandari han, anchɨ kehamb mamɨrɨh enta kɨvah si osa emŋga hamen enta kɨvah sɨz ndandɨramŋgi amar.
And if she herself puts away her husband and takes another, she is false to her husband.
13 Osa anchɨ hamb Jisasɨv mbɨkɨr omanaka mbɨndɨŋ nornanch han insɨŋ ŋgamɨz are ndɨŋ Jisasɨnd pɨŋ hɨraimŋgɨmar. Kɨrɨm sezɨrɨv han we osa anchɨ kehan ya aŋkarɨpɨr ke kamŋgɨmar. Amɨ han sɨmŋgɨmɨn arɨmŋgɨmar.
And they took to him little children, so that he might put his hands on them: and the disciples said sharp words to them.
14 Jisasɨv han waz, mbɨkɨr mpɨ hamb kɨvah ramar. Avɨz ndɨŋ mbanave kamar. Eramŋgɨn nornanch hamb yan pɨŋ aimŋgɨz amar. Amɨ ndɨŋ erokarɨmŋgɨmɨn amar. Wɨram hamb nornanch haremamp ñi, mbɨ Yakŋ Ohɨrand kwɨŋ ñɨndari amar.
And when Jesus saw it, he was angry, and said to them, Let the little children come to me, and do not keep them away; for of such is the kingdom of God.
15 Nzɨ andɨŋ mɨŋun kin amar. Yakŋ Ohɨrand kwɨ han wɨram emŋgav ŋamah randari han, nornanchɨv ŋamŋgɨj hanaveaŋg, mbɨ mahevondɨram amar.
Truly I say to you, Whoever does not put himself under the kingdom of God like a little child, will not come into it at all.
16 Ave Jisasɨv nornanch han omanakaŋ ŋɨmbi, omanaka mbɨkɨr han zɨ umpɨr insɨŋ ŋgamɨ ŋgamɨ rar omar. Ave ndɨŋ omanenta sɨz are Yakŋ Ohɨra ya imbɨrɨŋ amarɨmar.
And he took them in his arms, and gave them a blessing, putting his hands on them.
17 Mach ave, Jisasɨv ŋaiahe empasamɨŋ ozand, wɨram emŋga hamb aŋɨraŋɨr ndɨn pɨŋ ai andamesa mpɨrorɨzɨŋgwɨmar. Ave mbɨ ndɨn mbanave amarɨmar. Anɨŋzɨŋ entand, nan wɨram imbɨr amar. Nzɨ nzɨhanave re kɨpɨr icha ipɨra ñɨñɨnd han ŋaŋ ñɨndarin amar. (aiōnios )
And while he was going out into the way, a man came running to him, and went down on his knees, saying, Good Master, what have I to do so that I may have eternal life? (aiōnios )
18 Avɨz Jisasɨv ndɨn mbanave kamar. Utɨndɨv yan imbɨr arar kan amar. Yakŋ Ohɨra pamuh, mbonam imbɨr amar.
And Jesus said to him, Why do you say I am good? no one is good but one, and that is God.
19 Amɨ Yakŋ Ohɨrand enta akŋ anɨŋzɨŋ enta unchaŋ ñi han ndɨh warɨn amar. Amɨ osa anchɨ emŋgemŋga han mamah mamta orɨmŋgɨmɨn amar. Amɨ amakɨr anchɨ han erere anchɨ emŋga hamen enta kɨvah sɨz ndamŋgɨmɨn amar. Anchɨ hambez mbɨkɨr mamɨr han erere osa emŋga hamen enta kɨvah sɨz ndamŋgɨmɨnj amar. Amɨ akɨm ŋamŋgɨmɨn amar. Amɨ osa anchɨ emŋgemŋga han yosa si ya oramɨŋ hɨromŋgɨmɨn amar. Amɨ wɨram emŋgemŋgand hanɨhan han mamah erɨwazi ŋinchɨmŋgɨmɨn amar. Mach, amɨ yaŋar onarɨnd kwɨŋ ñɨhɨri mbɨndɨŋ yaŋam njɨhambar amar.
You have knowledge of what is said in the law, Do not put any one to death, Do not be untrue in married life, Do not take what is not yours, Do not give false witness, Do not get money by deceit, Give honour to your father and mother.
20 Mach, wɨram mbanamb Jisasɨh mbanave kamar. Anɨŋzɨŋ entand amar. Nzɨ sai noron ñi enta akŋ mbanan mpehɨromanjin han hɨrandem hɨrai irɨh hanaveonaŋg ñɨjin amar.
And he said to him, Master, all these laws I have kept from the time when I was young.
21 Jisasɨv ndɨn werer nde mbɨkɨr njɨhi mpɨ han wɨram kehandɨv aŋkarɨpɨr ohɨra kɨvah eŋgwamar. Ave ndɨn mbanave kamar. Amakɨr kɨpɨr han, amɨ aŋkarɨpɨr pamuh nendon amar. Amɨ amakɨr hanɨhan han hɨron uŋkɨ eŋgwamŋgɨz, nsɨham nor han ŋe wɨram kɨra hanɨhan mah han eŋgwarɨmbɨv amar. Amɨ hanave ran, amakɨr hanɨhan imbɨr hamb Yakŋ Ohɨrand Aiampɨra Ohɨra Ñaŋ handɨh ñɨndari amar. Ave yan mpehɨraiv amar.
And Jesus, looking on him and loving him, said, There is one thing needed: go, get money for your goods, and give it to the poor, and you will have wealth in heaven: and come with me.
22 Wɨram mbanan mbɨkɨr hanɨhan akŋ han imbɨr mah. Ave ya han njɨhamɨz mbɨkɨr emansɨŋ hamb kɨvah ramar. Handɨv mbɨ Jisasɨh ererɨz mbɨkɨr mpɨ hamb kɨr ohɨra ñɨmar.
But his face became sad at the saying, and he went away sorrowing: for he was one who had much property.
23 Mach, Jisasɨv werer nde mbɨkɨr sezɨrɨh kamar. Wɨram kɨra hanɨhan akŋnsɨnd hamb Yakŋ Ohɨrand kwɨŋ ñɨŋɨn are pɨrasɨndɨramŋgi amar.
And Jesus, looking round about, said to his disciples, How hard it is for those who have wealth to come into the kingdom of God!
24 Avɨz sezɨrɨv ya mbɨkɨr mban njɨhame ntamŋgɨmar. Kɨrɨm Jisasɨv ndɨŋ mbahon kamar. Nor kɨra amar. Wɨram hamb Yakŋ Ohɨrand kwɨŋ ñɨŋɨn are pɨrasɨndɨramŋgi amar.
And the disciples were full of wonder at his words. But Jesus said to them again, Children, how hard it is for those who put faith in wealth to come into the kingdom of God!
25 Kamel hamb ewañɨhe imɨn sazɨnd mɨn han ŋgwevoŋɨn are mbɨ pɨrasaz mah amar. Kɨrɨm nsɨham nor wɨram hamb Yakŋ Ohɨrand kwɨŋ ñɨŋɨn are pɨrasɨndari amar.
It is simpler for a camel to go through a needle's eye, than for a man of wealth to come into the kingdom of God.
26 Mach, sezɨrɨv nte arazɨpazawi mbon mbon ya ke mbanave kamŋgɨmar. Yakŋ Ohɨrav uñɨman ekwaŋg ŋandari arɨmŋgɨmar.
And they were greatly surprised, saying to him, Who then may have salvation?
27 Mach, Jisasɨv ndɨŋon wehɨrehɨr kamar. Wɨram hamb mbon han nend amar. Kɨrɨm Yakŋ Ohɨrav mbɨ imbɨr amar. Mbɨ hanɨhan utuhutuh han imbɨr sɨndari amar.
Jesus, looking on them, said, With men it is impossible, but not with God: for all things are possible with God.
28 Avɨz Pitav ya emŋga han Jisasɨh mbanave kamar. Wav amar. Arɨ arɨŋɨnd hanɨhan utuhutuh han erere nan mpehɨrairɨŋ amar.
Peter said to him, See, we have given up everything, and come after you.
29 Az Jisasɨv kamar. Nzɨ andɨŋ mɨŋun kin amar. Wɨram hamb yandɨv mach Yakŋ Ohɨrand ya imbɨrɨndɨvez njɨhame oram yanɨr ranɨr mɨŋɨr wanɨr nornanch war ererɨndari hamb,
Jesus said, Truly I say to you, There is no man who has given up house, or brothers, or sisters, or mother, or father, or children, or land, because of me and the good news,
30 mbɨ hanɨhan mɨŋam ekwaŋg ŋandari amar. Wɨram mbanamb isupɨr mbanaŋ ñi han, Yakŋ Ohɨrav ndɨn hanɨhan han 100 emamp eŋgwandari amar. Ave mbɨ oram akŋ azɨŋunj namunj yaŋunj nornanch war akŋ ŋandari amar. Hanez wɨram emŋgemŋga hamb ndɨn enta kɨvah sɨndɨramŋgi amar. Kɨrɨm njɨmɨnj mbɨ kɨpɨr icha ipɨra ñɨñɨnd han ŋaŋ ñɨndari amar. (aiōn , aiōnios )
Who will not get a hundred times as much now in this time, houses, and brothers, and sisters, and mothers, and children, and land — though with great troubles; and, in the world to come, eternal life. (aiōn , aiōnios )
31 Wɨram akŋ irɨh mboz injore anɨŋnsar ñɨmŋgi hamb, mbɨ mapɨŋ ansam ñɨndɨramŋgi amar. Wɨram akŋ irɨh mapɨŋ ansam ñɨmŋgi hamb, mbɨ mboz injore anɨŋnsar ñɨndɨramŋgi amar.
But a great number who are first will be last: and those who are last will be first.
32 Mach ave, Jisasɨv sezɨrmen empasam aiampɨra ohɨra Jerusalemɨnd handɨh awaromŋgɨmar. Jisasɨv mboz injore omar. Az sezɨrɨv njɨhakɨramamŋgɨmar. Osa anchɨ hamb ndɨŋ mpehɨro, mbɨ ezandɨkŋahambɨmŋgɨmar. Mach, Jisasɨv sezɨr oman ŋkiŋkiŋg undɨmaj han ekwaŋg ŋɨmbi ondo ake hanɨhan hamb ndɨnɨŋ ahevakarɨndari handɨv ndɨŋ ya sɨkamar.
And they were on the way, going up to Jerusalem; and Jesus was going before them: and they were full of wonder; but those who came after him were in fear. And again he took the twelve, and gave them word of the things which were to come on him,
33 Njɨhambar amar. Arɨ irɨh Jerusalemɨŋ awarombɨrarɨŋ amar. Awarorɨŋ mbɨ Wɨramɨnd Nor han ŋe ndɨn wɨram emŋgemŋgand oman insɨŋ ŋgamɨndɨramŋgi amar. Mbɨ ndɨn wɨram kɨra anɨŋnsar hanɨhan Yakŋ Ohɨrandɨv ahaz ore ŋgamamɨnd oman hand insɨŋ mach wɨram kɨra ya Mosesɨnd injambɨr ahe sɨkahɨnd oman hanez insɨŋ ŋgamɨndɨramŋgi amar. Ave ndɨndɨv ya oramɨŋ we ya vɨhe kandɨramŋgi amar. Mbɨ mandari arar kandɨramŋgi amar. Ave mbɨ ndɨn wɨram kɨra yimbɨm emŋgand oman insɨŋ ŋgamɨndɨramŋgi amar.
Saying, See, we go up to Jerusalem; and the Son of man will be given up to the chief priests and the scribes; and they will give an order for his death, and will give him up to the Gentiles:
34 Ave wɨram kɨra kehamb ndɨn yarahoparahe, kɨrɨpa aŋkarɨpɨrɨŋ ndɨn ore kɨre mpɨñ atazɨpazivi, mach ndɨn mamta orɨŋgamɨndɨramŋgi amar. Kɨrɨm watɨm ñirɨnd arar mbɨ ekwaŋg ŋaiahandari amar.
And they will make sport of him, and put shame on him, and give him cruel blows, and will put him to death; and after three days he will come back from the dead.
35 Mach, Jemsɨh Jonɨh Sebedind nor kɨra undɨmaj hamb Jisasɨnd pɨŋ ai mbanave kamŋgɨmar. Anɨŋzɨŋ entand, arɨ undɨmaj nan amarɨŋɨn are rarɨŋ arɨmŋgɨmar. Arɨŋɨnd hanɨhan pamuhɨndɨv njɨhi aŋkarɨpɨr kɨvah njɨhamɨrɨŋ amɨ arɨŋɨndɨv kɨrɨmun randɨran arɨmŋgɨmar.
And there came to him James and John, the sons of Zebedee, saying to him, Master, will you give us whatever may be our request?
36 Az Jisasɨv ndɨŋ mbanave amarɨmar. Undɨmaj, andɨŋndɨv utɨzɨŋɨn are njɨhamŋgɨn amar.
And he said to them, What would you have me do for you?
37 Undɨmaj hamb ndɨn kamŋgɨmar. Wɨram akŋ anchɨ akŋ hamb mɨŋam amakɨr kwɨŋ ñɨndɨramŋgi han, arɨ undɨmaj njɨhamɨrɨŋ han, wɨram emŋga hamb eran amakɨr oman mɨŋɨndɨŋ ŋkañɨz emŋgav amakɨr oman ovejɨndɨŋ ŋkañɨz arɨmŋgɨmar.
And they said to him, Let us be seated, one at your right hand and one at your left, in your glory.
38 Kɨrɨm Jisasɨv undɨmaj han mbanave kamar. Amɨ undɨmaj yan hanɨhan kehandɨv amarɨmŋgɨn han omanenta mɨwamŋgɨrɨm amar. Sɨhomɨŋai yamb nand nzɨ naŋɨn are randarin kehan, amɨ haŋonaŋg imbɨr nandɨramŋgɨn oh a amar. Pɨrɨvɨr nzɨ ŋaŋɨn are randarin kehan, amɨ hanaveaŋg imbɨr ŋandɨramŋgɨn oh a amar.
But Jesus said to them, You have no knowledge of what you are saying. Are you able to take of my cup? or to undergo the baptism which I am to undergo?
39 Avɨz mbɨ ndɨn kamŋgɨmar. Arɨ undɨmaj imbɨr arɨmŋgɨmar. Avɨz Jisasɨv ndɨŋ kamar. Mɨŋun amar. Sɨhomɨŋai yamb nand nzɨ nandarin mbanaŋ, amez haŋonaŋg nandɨramŋgɨn amar. Pɨrɨvɨr nzɨ ŋandarin han, amez ŋandɨramŋgɨnaŋg amar.
And they said to him, We are able. And Jesus said to them, You will take of the cup from which I take; and the baptism which I am about to undergo you will undergo:
40 Kɨrɨm uñɨmb ihɨnd oman mɨŋɨndɨŋ ŋkañɨzand, ovejɨndɨŋ ŋkañɨndari han, han ihɨnd hanɨhan mah amar. Nzɨ hanɨhan kehan muyɨŋgwamɨm nend amar. Sam ŋkañɨnd kehan, han mbɨndɨŋ wɨram kɨra Yakŋ Ohɨrav ndɨŋndɨv uyɨŋgwamɨmar hamb amar.
But to be seated at my right hand or at my left is not for me to give: but it is for those for whom it has been made ready.
41 Jisasɨnd sezɨr oman ŋkiŋkiŋg hamb ya Jemsɨv Jonmen amarɨmŋgɨmar kehan njɨhame undɨmaj han aŋkwɨ sɨmŋgɨmar.
And hearing this, the ten became very angry with James and John.
42 Az Jisasɨv ndɨŋ oreŋgɨz ndɨn pɨŋ ai aŋkwezawɨmŋgɨz ndɨŋ kamar. Amɨ wamŋgɨrɨnaŋg amar. Wɨram anɨŋnsar wɨram akŋ anchɨ akŋ yimbɨm emŋgemŋgand hamb, mbɨ mbɨndɨŋ untɨm han aŋkarɨpɨr kɨvah wehɨrɨmŋgɨj amar. Az mbɨndɨŋ wɨram kɨra ohɨra ohɨra hamb handɨv aŋkarɨpɨr ñɨmŋgɨz osa anchɨ hamb mbɨndɨŋ yaŋam mpehɨromŋgɨj amar.
And Jesus made them come to him, and said to them, You see that those who are made rulers over the Gentiles are lords over them, and their great ones have authority over them.
43 Kɨrɨm enta mbanamb andɨŋmen ñɨmɨnj nend amar. Wɨram hamb andɨŋndɨv ensa ohɨransɨnd ñɨz are, mbɨ kɨrɨmoz andɨŋ kwɨŋ ñi wɨram amandɨŋ ntɨŋ ŋaŋɨnd emampoz ñɨz amar.
But it is not so among you: but whoever has a desire to become great among you, let him be your servant:
44 Ave wɨram hamb andɨŋndɨv anɨŋnsar ñɨz are, mbɨ eran wɨram emŋgemŋga mɨŋam ndɨŋndɨv ntɨŋ mamah ŋaŋ ñɨz amar.
And whoever has a desire to be first among you, let him be servant of all.
45 Handɨv Wɨramɨnd Nor hambez mbɨ wɨram emŋgav ndɨn ntɨŋ hɨrawi ŋamŋgɨz are maim, nend amar. Mbɨ ndɨŋndɨv hɨrawi mbon mbɨkɨr kɨpɨr eŋgwe osa anchɨ han uŋkɨ eŋgwe ekwaŋg ŋɨmbɨŋɨn are air amar.
For truly the Son of man did not come to have servants, but to be a servant, and to give his life for the salvation of men.
46 Mach ave, Jisasɨv sezɨrmen aiampɨra Jerikoŋ ahevɨkɨrorɨmŋgɨmar. Ave Jisasɨv Jeriko erere etomar. Etozand mbɨkɨr sezɨrɨvon wɨram akŋ anchɨ akŋ hanave ndɨnmen omŋgɨmar. Bartimeusɨh, Timeusɨnd nor, ndɨnɨh ampɨn kɨvah empasam ampaŋon ŋkañɨmar. Ave ñɨñ nsɨham norɨndɨv, hanɨhan utuhutuhɨndɨv osa anchɨ han oreŋganj.
And they came to Jericho: and when he was going out of Jericho, with his disciples and a great number of people, the son of Timaeus, Bartimaeus, a blind man, was seated by the wayside, with his hand out for money.
47 Mbɨ njɨhamɨz Jisas Nasaretɨnd hamb ai arɨmŋgɨz, mbanave ondo ake aŋkarɨpɨron oreŋgɨmar. Jisas, nan Devitɨnd nor, yan akŋɨn ñɨmb amar.
And when it came to his ears that it was Jesus of Nazareth, he gave a cry, and said, Jesus, Son of David, have mercy on me.
48 Avɨz wɨram akŋ anchɨ akŋ hamb ndɨn ya aŋkarɨpɨr ke kamŋgɨmar. Amɨ karupɨr se yamah ŋkañɨmb arɨmŋgɨmar. Kɨrɨm mbɨ mbahon aŋkarɨpɨr ware oreŋge kamar. Devitɨnd nor, yan akŋɨn ñɨmb amar.
And some of them, turning in protest, gave him an order to be quiet: but he went on crying out all the more, Son of David, have mercy on me.
49 Mach, Jisasɨv aŋkwañi kamar. Ndɨn oreŋgɨmŋgɨn aiz amar. Mach, wɨram ampɨn kɨvahɨnsɨnd mban oreŋge mbanave kamŋgɨmar. Amɨ aŋkarɨpɨr ñɨmb arɨmŋgɨmar. Amɨ ŋaiahav arɨmŋgɨmar. Nan oreŋgi arɨmŋgɨmar.
And Jesus came to a stop and said, Let him come. And crying out to the blind man, they said to him, Be comforted: come, he has sent for you.
50 Mach, mbɨkɨr yupɨr hɨrahɨr osapɨr han avɨzɨŋge, pams haŋon ŋaiahe aŋkwañi Jisasɨnd pɨŋ omar.
And he, putting off his coat, got up quickly, and came to Jesus.
51 Avɨz Jisasɨv ndɨn mbanave amarɨmar. Nzɨ nan utɨzɨŋɨn are njɨhamɨn amar. Az wɨram ampɨn kɨvahɨnsɨnd hamb ndɨn kamar. Anɨŋzɨŋ entand, nzɨ wehɨrɨŋɨn are kin amar.
And Jesus said to him, What would you have me do to you? And the blind man said, Master, make me able to see.
52 Mach, Jisasɨv ndɨn kamar. Amɨ ov amar. Amakɨr njɨhi aŋkarɨpɨr hamb raz amɨ imbɨr ndɨh ñɨn amar. Avɨz pams haŋon ampɨn mbɨkɨr hamb imbɨr ñɨz wehɨrɨmar. Ave mbɨ Jisasɨh empasamɨŋ mpehɨromar.
And Jesus said to him, Go on your way; your faith has made you well. And straight away he was able to see, and went after him in the way.