Matendo ga Mitume 19
1 Mana itei panga Apolo abile Korintho, Paulo apeta nyanda za nnani na aikite katika mji wa Efeso, na akwembine na banafunzi bake badhaa.
Apolo mpwalikuba ku Kolinto, ecindi nendi Paulo mpwali kapita mu bimpansha bingi byacishi, mpaka walakashika ku Efenso, nkwalacana beshikwiya nabambi.
2 Paulo kaamakiya, “Je, mwatimpokya Roho mtakatifu pamuaminiya?” Bammakiya, “Hapana, twaweza kwaa kuyowa nnani ya Roho Mtakatifu.”
Walabepusheti, “Mpomwalashoma muli Mwami Yesu, sena mwalatambula Mushimu Uswepa?” Balo balakumbuleti, “Afwe nkatuna tunyumfwapo eti kuli Mushimu Uswepa sobwe.”
3 Paulo kabaya, “Nambeambe mwenga mwabatizwa kinamani?” Babaya, Katika ubatizo wa Yohana.”
Kayi Paulo walabepusheti, “Inga nilubatisho lwamushobo cini ndomwalatambula?” Balo balakumbuleti, “Lubatisho lwa Yohane.”
4 Bai Paulo kaayangwa, “Yohana alibatiza kwa ubatizo wa toba. Kaabakiya balo bandu panga bapalikwa kumwamini yolo ywaisa baada yake, yaanu, Yesu.”
Paulo walambeti, “Yohane walikubatisha bantu balikushiya bwipishi bwabo, kayi walikubambila bantu kwambeti bashome uyo walikwisa panyuma pakendi, uyo e Yesu.”
5 Bandu bayowine habari yee, batibatizwa kwa lina lya Ngwana Yesu.
Beshikwiya basa mpobalanyumfweco, balabatishiwa mulina lya Mwami Yesu.
6 Ipangike Paulo paabekite maboko gake nnani yabe, Roho Mtakatifu kaisa nnani yabe na batumbwile longela kwa lugha na kutabiri.
Paulo mpwalabika makasa palyendibo, Mushimu Uswepa walesa, balatatika kwamba milaka yabula kwishibikwa uko, balatatika kushinshima.
7 Jumla ya bembe babile analome komi ni ibele.
Bantu abo balikuba likumi ne babili.
8 Paulo atiyenda katika lisinagogi kalongela kwa ujasiri muda wa miezi mitatu. Abile akiongoza kalongela na kuwavuta bandu kuhusu makowe yanayohusu ufalme wa Nnongo.
Kwa myenshi itatu, Paulo walikaya kung'anda yakupailiamo ya Bayuda. Walikubandika ne bantu sha makani a Bwami bwa Lesa, kwakubula buyowa kwambeti bashome.
9 Lakini Ayahudi benge babile makaidi na basalitia kwaa, batumbwile baya mabaya kuhusu ndela ya Kristo nnongi ya kipenga sa bandu. Bai Paulo aliachana na bembe na kubatenga baaminio kutalu na bembe. Ywembe atumbwile longela kila lisoba katika ukumbi wa Tirano.
Nomba nabambi balayumisha myoyo yabo gwa! Nkabalayanda kushoma mbyalikubambila sobwe, balatatika kucobola nshila ya Mwami Yesu pamenso abantu bangi. Neco Paulo walabashiya ne kumantapo abo bashoma. Busuba ne busuba Paulo walikubandika ne bantu mung'anda yakwiyishilamo ya Tilano.
10 Ayee itiyendelea kwa miaka ibele, kwa eyo bote babile batama katika Asia baliyowine neno lya Ngwana, bote Bayahudi na Bayunani.
Kubandika ne bantu kulico kwalamumantila byaka bibili, cakwinseti bantu bonse bekala mu Asiya, Bayuda ne Bagiliki balanyumfwa maswi a Mwami Yesu.
11 Nnongo abile akipanga matendo makolo kwa maboko ga Paulo,
Lesa walikwinsa bishikukankamanisha binene kupitila muli Paulo.
12 panga hata atamwe bapatike ukoto, na kubabutua roho achafu, muda batitola leso na ngobo zazibokite mu'yega ya Paulo.
Bitambala ne bikwisa mbyalikusebensesha Paulo, bantu babitwala ku balwashi babo, balwashi balikusengulwa kayi ne mishimu yaipa yalikupula mu bantu.
13 Lakini pabile na Ayahudi batipunga mbepo bakisafiri pitya lieneo lee, batilitumya lina lya Yesu kwa ajili ya matumizi yabe bene. Bakiabakiya balo babile na nchela achafu; Babaya, “Nabaamuru mboke kwa lina lya Yesu ywamuhubiria Paulo”
Nabambi Bayuda balikwendenda kabaya kupulisha mishimu yaipa, balelekesha kusebensesha lina lya Mwami Yesu bapulishanga mishimu yaipa. Balikwambeti, “Mulina lya Yesu ngwalakambaukunga Paulo, ndamwambilishinga pulani!”
14 Bapangite aga babile bana saba ba kuhani Nkolo ba Kiyahudi, Skewa.
Abo balikwinseco ni bana basanu ne babili, ba Sikeva, Mukulene wa Beshimilumbo Baciyuda.
15 Roho achafu bayangwa, “Uesu nimtangite, na Paulo nimtangite, lakini mwenga mwa nyai?”
Nomba mushimu waipa walakumbuleti, “Yesu ndimwinshi, nendi Paulo ndimwishi, inga amwe njamwe bani?”
16 Yolo roho nchafu nkati ya mundu atiabutukia bapunga nchela na atibashinda nguvu na kuakombwa. Nga batibutuka boka yolo nyumba baile atopo na jeruhiwa.
Popelapo muntu usa walikukute mishimu yaipa, walabaulukila ne kubafwankanya bonse. Walabakoma ne kubakwamauna byakufwala byabo, cakwinseti balafwambamo mung'andomo matakosha kabali balingwa.
17 Likowe lee lyatiyowanika kwa bote. Ayahudi na Bayunani, ambao batami kolyo Efeso. Babile na hofu muno, na lina lya Ngwana lyatizidi kuheshimiwa.
Ici calanyumfwika kubantu bonse, Bayuda ne Bagiliki balikwikala ku Efeso, bonse balesulilwa nebuyowa. Neco lina ya Yesu lyalalumbaishiwa.
18 Pia, baingi ba baumini baisile na bakaungama na batidhihirisha matendo mabaya bayapangite.
Bantu bangi balikushoma muli Yesu, balikwisa kulyambilila bene pamenso abantu bwipishi mbobalikwinsa.
19 Baingi babile bapanga uganga batikusanya itabu yabe, batiitiniya mwoto nnongi ya kila mundu. Muda wabe batilangilwa thamani ya ilebe yoo, ibile ipande hamsini elfu ya mbanje.
Nabo bantu bangi balikwinsa sha bung'anga, balabunganya mabuku abo, ne kwatenta bantu bangi kabebelela. Mpobalasankanya mulo wa mabuku alatentwa, balacaneti ni makumi asanu a bina bya mali amuwayawaya asilifa.
20 Nga nyo Neno lya Ngwana lyatienea kwa upana muno katika nguvu.
Cebo ca ibi bintu byangofu byalikwinshika, bantu bangi balanyumfwa maswi a Mwami Yesu kayi alamwaikila ne kukula.
21 Baada ya Paulo kamilisha huduma yake kolyo Efeso, Roho atimwongoza kuyenda Yerusalemu pitya Makedonia na Akaya; Kabaya, “Baada ya tama kolyo, ipalikwa kuibona Rumi kae.”
Mpobyalenshika bintu ibi, Paulo walayeya kuya ku Yelusalemu, kupitila ku Makedoniya ne ku Akaya. Walambeti, “Ndakafuma ku Yelusalemu, ndelela kuya ku Loma.”
22 Paulo atibatuma Makedonia banfunzi bake abele, Timotheo na Erasto, ambao babile batimsaidia. Lakini ywembe mwene atitama Asia kwa muda.
Neco walatuma Timoti ne Elasito ku Makedoniya, batuloba babili balikumunyamfwilisha. Nendi Paulo walashalila kwa kacindi kang'ana mu cimpansha ca Asiya.
23 Muda woo itipangika ghasia ngolo kolyo EFeso kuhusu yelo ndela.
Epacindici mpokwalatatika kuba minyungwe inene ku Efenso, cebo ca Nshila ya Mwami Yesu.
24 Sonara yumo lina lyake Demetrio, ywachenga sanamu ya mbanje ya nongo Diana, aletike biashara ngolo kwa mafundi.
Kwalikuba muntu naumbi walikukute ncito yakupanga tuntu twa silifa lina lyakendi Demetiliyo. Walikupanga tukoshano twasilifa twa ng'anda yakupaililamo Atemi lesa wabo mutukashi, kayi basebenshi bakendi balikucanamo mali angi muncito iyi.
25 Nga nyo atibakusanya, mafundi ba kazi yee nobaya, “Baheshimiwa, mutangite panga katika biashara yee twenga twapata mbanje yanyansima.
Uyu Demetiliyo walabunganya basebenshi bakendi, ne bantu nabambi balikukute ncito mbuli ya kendi, ne kubambileti, “Mobaname, mucinshi cena kwambeti, bubile bwetu bulafumunga muncito iyi.
26 Mwalola na muyowine panga, twenga kwaa pano Efeso, ila karibia Asia yoti, ayoo Paulo atibashawishi na kubakerebuya bandu banyansima. Abaya panga ntopo nnongo ambayo ichengwa kwa maboko.
Mulabononga ne kulinyumfwila mobene bintu mbyalenshinga Paulo uyu. Lambangeti balesa bakubumba ntebo balesa sobwe. Neco, bantu bangi balashomo mbyalanyengelelenga bantu muno mu Efeso, ne mucimpansha conse ca Asiya.
27 Na ibile kwaa hatari panga biashara yitu yalowa itajika kwaa kae, lakini pia na lihekalu lya nnongo nyumbo ywabile nkolo Diana aweza tolwa kwa mana abile kwaa na maana. Kae aweza kupoteza ukolo wake, ywembe ambae Asia na dunia yatimwabudu.”
Ndayakamwa pakwinga bantu nibatatike kwamba byaipa pancito yetu iyi. Nteti bambengowa pancito yetu yonka sobwe, nsombi ng'anda ya lesa wetu Atemi nayo nibayisule bantu. Neco bulemu bwakendi lesa uyu nibupwe, lesa uyu ngobakute kukambilila bantu mucimpansha Asiya ne cishi conse!”
28 Pabayowine aga, batwelilwe na hasira na bakombwa ndoti, babaya, “Diana wa Efeso ni nkolo.”
Bantu balakalala mpobalanyumfwa awo maswi, ne kutatika kubilikisheti, “Mukulene ni Atemi waku Efenso!”
29 Mji woti utwelile ghasia, na bandu batibutuka pamope nkati ya ukumbi wa michezo, baakamwa basafiri na Paulo, Gayo na Aristariko, babokite Mekedonia.
Popelapo mu munshi monse mwalaba mipyopyongano. Balekata Gayo ne Alisitako, bantu baku Makedoniya balikwenda ne Paulo. Balabakwekweshela ku lubansa lwamafuka nkobali kusuna kubungana bantu.
30 Paulo apala kujingya katika kipenga sa bandu, lakini banafunzi batimzuia.
Paulo mpwalayanda kuya mulikoto lya bantu, beshikwiya balamukanisha.
31 Pia, baadhi ya maafisa ba mkoa wa Asia ambao babile mambwiga bake batimpelekea ujumbe kwa nguvu kunnoba kana ajingii kayika ukumbi ba michezo.
Nabo bendeleshi nabambi baku Asiya, balikuba banendi Paulo, balatuma maswi akumusenga kwambeti katayako ku lubansa lwa mafuka kwalikuba kwabungana bantu.
32 Baadhi ya bandu babile babaya kilebe chelo na benge likowe lelo, kwa sababu kipenga sa bandu satichanganyika. Baingi babe baweza kwaa hata kuyowa kwa mwanja namani baisile pamope.
Balatatika kwambowa cambe ambe, pakwinga balikuba banyongana kayi bangi nkabalikwinshiba ncebalabunganina sobwe.
33 Bayahudi bannetike Iskanda panja ya kipenga sa bandu na kumbeka nnani nnongi ya bandu. Iskanda aboite ishara kwa luboko lwake kutoa maelezo kwa bandu.
Bayuda nabambi balikuba mulikoto balanyakila Alekisanda pantangu ne kwambeti ewelela kusansulula cena makani, neco Alekisanda walabamweneka bantu ne cikasa, neye walambeti, “Ntebo bayuda balepesheti kube mipyopyongano.”
34 Lakini batilitambua kuwa ywembe ni Myahudi, bote baikombwa ndoti kwa likowe limo kwa muda wa masaa ibele, “Diana nga nkolo ba Efeso.”
Lino bantu mpobalenshibeti ni Muyuda, balabilikisha kabamba maswi amo amo kwa maola abili, kabambeti, “Mukulene ni lesa Atemi waku Efenso!”
35 Baada ya karani ba mji kukinyamazisha kipenga sa bandu, abaya,'Mwenga mwaalalome ba Efeso, ywa nyai ywatangite kwaa panga mji ba Efeso ni mtunza wa lihekalu lya Diana nkolo na yelo picha yatitomboka boka kumaunde?
Pamapwililisho pakendi, mulembi wa mu munshi walabamwenesha bantu ne kubambileti, “Amwe mobene Efenso baname, nibani batacinshi kwambeti munshi uwu wa Efeso ewasunga ng'anda yakendi lesa Atemi mukulene, ne libwe lyatondwa lyalalaka kufuma kwilu?
36 Kubona bai panga makowe aga yawezekana kwaa, tupalika kuwa na utulivu na kana mupange chochote kwa haraka.
Paliya muntu welela kukana makani awa, neco kamumwenako, kamutengana kwinsa cintu sobwe.
37 Kwa mana mwaakema bandu aba pano mahakamani ambao ni anyang'anyi kwaa ba lihekalu wala babile kwaa kumkufuru nongo witu nyumbo.
Mulalete Gayo ne Alisitako kuno, kakuli paliya cintu ncebalebi mung'anda ya lesa wetu, nambi kumucobola.
38 Kwa eyo, mana Demetrio na mafundi babile pamope niywembe babile na mashitaka nnani ya mundu yeyote, mahakama ibile wazi na maliwali babile. Na baletwe nnongi ya lishauri.
Neco, na Demetiliyo pamo ne bantu mbwakute kusebensa nabo, balayandanga kupa mulandu muntu naumbi, bomboloshi ba nkuta nkobali, ingabatwalana kuya kwambila makani awa uko pa masuba ngobakute kombolosha.
39 Lakini mana wenga upala chochote kuhusu makowe genge, yalowa shughulukiwa katika kiako halali.
Na pali nacimbi ncemulayandanga, mubungano wa mumunshi wasuminishiwa ne milawo, kubonapo pankani iyo.
40 Kwa kweli tubile katika hatari ya tuhumiwa kuhusu ghasia ya lisoba lee. Ntopo sababu ya machafuko aga, na tubile kwaa na uwezo wa kugaelezea.
Palibi bilenshiki lelo, bendeleshi baku Loma, babinyumfwa ngabatupa mulandu wakuleta mipyopyongano. Paliya mpotwelela kuyubila mulandu sobwe. Kayi paliya muntu welela kusansulula cena cilalete mipyopyongano iyi.”
41 Baada ya kubaya aga, atibatawanya bandu.
Mpwalapwisha kwambeco, bonse walabambileti bamwaike.
