< Matei 13 >

1 Lyubha lyolyo, a Yeshu gubhajabhwile pamui pala, gubhapite tama nnyenje litanda.
ⲁ̅ϩⲙ ⲡⲉϩⲟⲟⲩ ⲉⲧⲙⲙⲁⲩ ⲁϥⲉⲓ ⲉⲃⲟⲗ ⲁϥⲉⲓ ⲉⲃⲟⲗ ⲛϭⲓ ⲓⲏⲥ ϩⲙ ⲡⲏⲓ ⲁϥϩⲙⲟⲟⲥ ϩⲁⲧⲛⲑⲁⲗⲁⲥⲥⲁ
2 Makundi gamakulungwa ga bhandu gashinkwaatimbilila mpaka a Yeshu gubhakwelile muntumbwi gubhatemi. Bhandu bhowe gubhajimingene nnyenje litanda.
ⲃ̅ⲁⲩⲥⲱⲟⲩϩ ⲉⲣⲟϥ ⲛϭⲓ ϩⲉⲛⲙⲏⲏϣⲉ ⲉⲛⲁϣⲱⲟⲩ ϩⲱⲥⲧⲉ ⲉⲧⲣⲉϥⲁⲗⲉ ⲉⲡϫⲟⲓ ⲛϥϩⲙⲟⲟⲥ ⲡⲙⲏⲏϣⲉ ⲇⲉ ⲧⲏⲣϥ ⲛⲉϥⲁϩⲉⲣⲁⲧϥ ⲡⲉ ϩⲓⲡⲉⲕⲣⲟ
3 Nabhalabho a Yeshu gubhaalugulilenje indu yaigwinji kwa ndango, bhalinkuti, “Mpilikananje! Nkupanda ashinkwenda panda mmbeju.
ⲅ̅ⲁϥϣⲁϫⲉ ⲛⲙⲙⲁⲩ ϩⲙ ⲡϣⲁϫⲉ ϩⲓⲧⲛ ϩⲉⲛⲡⲁⲣⲁⲃⲟⲗⲏ ⲉϥϫⲱ ⲙⲙⲟⲥ ϫⲉ ⲉⲓⲥ ϩⲏⲏⲧⲉ ⲁϥⲉⲓ ⲉⲃⲟⲗ ⲛϭⲓ ⲡⲉⲧϫⲟ ⲉϫⲟ
4 “Paliji nkumiya mmbeju, ina gwigwilile mumpanda, ijuni gwiishe nilya.
ⲇ̅ⲁⲥϣⲱⲡⲉ ⲇⲉ ⲛⲧⲉⲣⲉϥϫⲟ ϩⲟⲓⲛⲉ ⲙⲉⲛ ⲁⲩϩⲉ ϩⲁⲧⲛⲧⲉϩⲓⲏ ⲁⲩⲉⲓ ⲛϭⲓ ⲛϩⲁⲗⲁⲧⲉ ⲛⲧⲡⲉ ⲁⲩⲟⲩⲟⲙⲟⲩ
5 Ina gwigwilile pamaganga pangali litaka lyaligwinji. Gwiimelile shangupe pabha litaka likataliyeje,
ⲉ̅ϩⲉⲛⲕⲟⲟⲩⲉ ⲇⲉ ⲁⲩϩⲉ ⲉϩⲣⲁⲓ ⲉϫⲛ ⲙⲙⲁ ⲙⲡⲉⲧⲣⲁ ⲡⲙⲁ ⲉⲧⲉⲙⲛⲕⲁϩ ⲉⲛⲁϣⲱϥ ⲛϩⲏⲧϥ ⲁⲩⲱ ⲛⲧⲉⲩⲛⲟⲩ ⲁⲩϯ ⲟⲩⲱ ϫⲉ ⲙⲛ ϩⲁϩ ⲛⲕⲁϩ ϩⲁⲣⲟⲟⲩ
6 lyubha likabhaleje, gwiinyalile, na pabha mbubhu yakwe yangajendeya gwiijumwile.
ⲋ̅ⲡⲣⲏ ⲇⲉ ⲛⲧⲉⲣⲉϥϣⲁ ⲁⲩⲣⲕⲁⲩⲙⲁ ⲁⲩⲱ ⲉⲃⲟⲗ ϫⲉ ⲙⲛ ⲛⲟⲩⲛⲉ ⲙⲙⲟⲟⲩ ⲁⲩϣⲟⲟⲩⲉ
7 Ina gwigwilile pa mikongo ja mibha, na jalakwe gujikulile niutalila.
ⲍ̅ϩⲉⲛⲕⲟⲟⲩⲉ ⲇⲉ ⲁⲩϩⲉ ⲉϩⲣⲁⲓ ⲉϫⲛ ⲛϣⲟⲛⲧⲉ ⲁⲩⲉⲓ ⲉϩⲣⲁⲓ ⲛϭⲓ ⲛϣⲟⲛⲧⲉ ⲁⲩⲟϭⲧⲟⲩ
8 Ina gwigwilile pa litaka lya mmbone, gwiimelile, gwiiogwele ina makumi kumi na ina makumi shita na ina makumi gatatu.
ⲏ̅ϩⲉⲛⲕⲟⲟⲩⲉ ⲇⲉ ⲁⲩϩⲉ ⲉϩⲣⲁⲓ ⲉϫⲙ ⲡⲕⲁϩ ⲉⲧⲛⲁⲛⲟⲩϥ ⲁⲩϯ ⲕⲁⲣⲡⲟⲥ ⲟⲩⲁ ⲙⲉⲛ ⲁϥϯϣⲉ ⲟⲩⲁ ⲇⲉ ⲁϥϯⲥⲉ ⲕⲉⲧ ⲇⲉ ⲁϥϯⲙⲁⲁⲃ
9 Akwete makutujo na apilikane!”
ⲑ̅ⲡⲉⲧⲉⲟⲩⲛⲧϥⲙⲁⲁϫⲉ ⲙⲙⲁⲩ ⲉⲥⲱⲧⲙ ⲙⲁⲣⲉϥⲥⲱⲧⲙ
10 Bhaajiganywa bhabho gubhaajendelenje nikwaabhuya, “Pakuti nnabheleketa na bhandunji kwa ndango?”
ⲓ̅ⲁⲩϯⲡⲉⲩⲟⲩⲟⲓ ⲇⲉ ⲉⲣⲟϥ ⲛϭⲓ ⲛⲉϥⲙⲁⲑⲏⲧⲏⲥ ⲡⲉϫⲁⲩ ⲛⲁϥ ϫⲉ ⲉⲧⲃⲉ ⲟⲩ ⲕϣⲁϫⲉ ⲛⲙⲙⲁⲩ ϩⲛ ϩⲉⲛⲡⲁⲣⲁⲃⲟⲗⲏ
11 A Yeshu gubhaajangwilenje, “Mmanganya nshijaliwanga kwiimanya indu ya nng'iyo ya Upalume gwa Kunnungu, ikabheje bhanganyanjibho bhangajaliwanga.
ⲓ̅ⲁ̅ⲛⲧⲟϥ ⲇⲉ ⲡⲉϫⲁϥ ⲛⲁⲩ ϫⲉ ⲛⲧⲁⲩⲧⲁⲁⲥ ⲛⲏⲧⲛ ⲉⲉⲓⲙⲉ ⲉⲙⲙⲩⲥⲧⲏⲣⲓⲟⲛ ⲛⲧⲙⲛⲧⲣⲣⲟ ⲛⲙⲡⲏⲩⲉ ⲛⲏ ⲇⲉ ⲙⲡⲟⲩⲧⲁⲁⲥ ⲛⲁⲩ
12 Pabha akwete shindu apinga pegwa na jenjeshewa, ikabheje jwangali shindu, nkali shakwete shila, shipinga tolwa.
ⲓ̅ⲃ̅ⲡⲉⲧⲉ ⲟⲩⲛⲧⲁϥ ⲅⲁⲣ ⲥⲉⲛⲁϯ ⲛⲁϥ ⲛϥⲣϩⲟⲩⲟ ⲁⲩⲱ ⲡⲉⲧⲉⲙⲛⲧⲁϥ ⲡⲕⲉⲧⲉⲩⲛⲧⲁϥ ⲥⲉⲛⲁϥⲓⲧϥ ⲛⲧⲟⲟⲧϥ
13 Ngunabheleketa nabhonji kwa ndango, pabha bhanalolanga ikabheje shakwa shibhakushibhonanga, bhanapilikanilanga ikabheje bhakapilikananga, wala bhakaelewanga.
ⲓ̅ⲅ̅ⲉⲧⲃⲉ ⲡⲁⲓ ⲉⲓϣⲁϫⲉ ⲛⲙⲙⲁⲩ ϩⲛ ϩⲉⲛⲡⲁⲣⲁⲃⲟⲗⲏ ϫⲉ ⲉⲩⲉⲛⲁⲩ ⲉⲃⲟⲗ ⲛⲥⲉⲛⲁⲩ ⲉⲃⲟⲗ ⲁⲛ ⲁⲩⲱ ⲉⲩⲉⲥⲱⲧⲙ ⲛⲥⲉⲥⲱⲧⲙ ⲁⲛ ⲟⲩⲧⲉ ⲛⲥⲉⲛⲟⲉⲓ ⲁⲛ
14 Gatimilile gubhabhelekete ankulondola bha a Nnungu a Ishaya ga kuti, Bhakulungwa bhaashite, ‘Kupilikana shimpilikananje, ikabheje nkaelewanga. Nkupinga lolanga, ikabheje nkashibhonanga shindu
ⲓ̅ⲇ̅ⲥⲛⲁϫⲱⲕ ⲛⲁⲩ ⲉⲃⲟⲗ ⲛϭⲓ ⲧⲉⲡⲣⲟⲫⲏⲧⲓⲁ ⲛⲏⲥⲁⲓⲁⲥ ⲉⲧϫⲱ ⲙⲙⲟⲥ ϫⲉ ϩⲛ ⲟⲩⲥⲱⲧⲙ ⲧⲉⲧⲛⲛⲁⲥⲱⲧⲙ ⲛⲧⲉⲧⲛⲧⲙⲛⲟⲓ ⲁⲩⲱ ϩⲛ ⲟⲩⲛⲁⲩ ⲧⲉⲧⲛⲁⲛⲁⲩ ⲛⲧⲉⲧⲛⲧⲙⲉⲓⲱⲣϩ
15 Pabha mitima ja bhene bhandunjibha jishitopa Bhashiibhanga makutu gabhonji, Bhashikupilanga meyo gabhonji. Gwangali nneyo, bhakalolilenje na meyo gabhonji, Bhakapilikenenje na makutu gabhonji, Bhakaelewenje mmitima jabhonji, Bhakandendebhushilenje, bhashite Bhakulungwa, ngaalamiyenje.’
ⲓ̅ⲉ̅ⲁϥⲛϣⲟⲧ ⲅⲁⲣ ⲛϭⲓ ⲡϩⲏⲧ ⲙⲡⲓⲗⲁⲧⲟⲥ ⲁⲩⲱ ⲁⲩⲥⲱⲧⲙ ϩⲛ ⲛⲉⲩⲙⲁⲁϫⲉ ϩⲛ ⲟⲩϩⲣⲟϣ ⲁⲩⲱ ⲁⲩϣⲧⲁⲙ ⲛⲛⲉⲩⲃⲁⲗ ϫⲉ ⲛⲛⲉⲩⲛⲁⲩ ϩⲛ ⲛⲉⲩⲃⲁⲗ ⲛⲥⲉⲥⲱⲧⲙ ϩⲙ ⲛⲉⲩⲙⲁⲁϫⲉ ⲛⲥⲉⲛⲟⲓ ϩⲙ ⲡⲉⲩϩⲏⲧ ⲛⲥⲉⲕⲟⲧⲟⲩ ⲧⲁⲧⲁⲗϭⲟⲟⲩ
16 “Ikabheje mbaya mmanganyanji, pabha meyo genunji ganalola na makutu genunji ganapilikana.
ⲓ̅ⲋ̅ⲛⲁⲓⲁⲧⲟⲩ ⲛⲛⲉⲧⲛⲃⲁⲗ ϫⲉ ⲥⲉⲛⲁⲩ ⲉⲃⲟⲗ ⲁⲩⲱ ⲛⲉⲧⲛⲙⲁⲁϫⲉ ϫⲉ ⲥⲉⲥⲱⲧⲙ
17 Kweli ngunakummalanjilanga, ashinkulondola bha a Nnungu na bhandunji bha aki bhabhagwinji bhashinkulokolilanga kugabhona gunkugabhonangaga, bhanagabhonanje, na pilikana gunkupilikanangaga, bhanagapilikananje.
ⲓ̅ⲍ̅ϩⲁⲙⲏⲛ ⲅⲁⲣ ϯϫⲱ ⲙⲙⲟⲥ ⲛⲏⲧⲛ ϫⲉ ⲁϩⲁϩ ⲙⲡⲣⲟⲫⲏⲧⲏⲥ ϩⲓⲇⲓⲕⲁⲓⲟⲥ ⲉⲡⲉⲓⲑⲩⲙⲉⲓ ⲉⲛⲁⲩ ⲉⲛⲉⲧⲉⲧⲛⲛⲁⲩ ⲉⲣⲟⲟⲩ ⲁⲩⲱ ⲙⲡⲟⲩⲛⲁⲩ ⲁⲩⲱ ⲉⲥⲱⲧⲙ ⲉⲣⲟⲓ ⲉⲛⲉⲧⲉⲧⲛⲥⲱⲧⲙ ⲉⲣⲟⲟⲩ ⲁⲩⲱ ⲙⲡⲟⲩⲥⲱⲧⲙ
18 “Bhai, mmanganya mpilikananje lutango luka nkupanda.
ⲓ̅ⲏ̅ⲛⲧⲱⲧⲛ ⲇⲉ ⲥⲱⲧⲙ ⲉⲧⲡⲁⲣⲁⲃⲟⲗⲏ ⲙⲡⲉⲧϫⲟ
19 Jojowe akulipilikana lilobhe lya Upalume gwa Kunnungu gwangali kulielewa, pali malinga mmbeju igwilile mumpanda ila, na Lishetani anakwiyatola shipandilwe muntima gwakwe shila.
ⲓ̅ⲑ̅ⲟⲩⲟⲛ ⲛⲓⲙ ⲉⲧⲥⲱⲧⲙ ⲉⲡϣⲁϫⲉ ⲛⲧⲙⲛⲧⲣⲣⲟ ⲉⲛϥⲛⲟⲓ ⲙⲙⲟϥ ⲁⲛ ϣⲁϥⲉⲓ ⲛϭⲓ ⲡⲡⲟⲛⲏⲣⲟⲥ ⲛϥⲧⲱⲣⲡ ⲙⲡⲉⲛⲧⲁⲩϫⲟϥ ϩⲣⲁⲓ ϩⲙ ⲡⲉϥϩⲏⲧ ⲡⲁⲓ ⲡⲉⲛⲧⲁⲩϫⲟϥ ϩⲁⲧⲛⲧⲉϩⲓⲏ
20 Mmbeju jipandilwe pa liganga jila jinalandana naka mundu akulipilikana lilobhe lya a Nnungu, shangupe anakuliposhela nikwiinonyela,
ⲕ̅ⲡⲉⲛⲧⲁⲩϫⲟϥ ⲇⲉ ⲉϫⲛ ⲙⲙⲁ ⲙⲡⲉⲧⲣⲁ ⲡⲁⲓ ⲡⲉⲧⲥⲱⲧⲙ ⲉⲡϣⲁϫⲉ ⲉⲧϫⲓ ⲙⲙⲟϥ ⲛⲧⲉⲩⲛⲟⲩ ϩⲛ ⲟⲩⲣⲁϣⲉ
21 ikabheje akakulibhika muntima gwakwe nilonjeya, na pushiika shilaje kwa ligongo lya lyene lilobhelyo, shangupe anatenguka.
ⲕ̅ⲁ̅ⲙⲛ ⲛⲟⲩⲛⲉ ⲇⲉ ϣⲟⲟⲡ ϩⲣⲁⲓ ⲛϩⲏⲧϥ ⲁⲗⲗⲁ ⲟⲩⲡⲣⲟⲥⲟⲩⲟⲉⲓϣ ⲡⲉ ⲉⲣϣⲁⲛⲟⲩⲑⲗⲓⲯⲓⲥ ⲇⲉ ϣⲱⲡⲉ ⲏ ⲟⲩⲇⲓⲱⲅⲙⲟⲥ ⲉⲧⲃⲉ ⲡϣⲁϫⲉ ⲛⲧⲉⲩⲛⲟⲩ ϣⲁϥⲥⲕⲁⲛⲇⲁⲗⲓⲍⲉ
22 Mmbeju jigwilile pa mikongo ja mibha, inalandalana naka mundu akulipilikana lyene lilobhelyo, ikabheje ga lipamba lya shilambolyo shino na ga pinga kola indu inautalila lilobhelyo, na lyalakwe likaogoya iepo. (aiōn g165)
ⲕ̅ⲃ̅ⲡⲉⲛⲧⲁⲩϫⲟϥ ⲇⲉ ⲉϫⲛ ⲛϣⲟⲛⲧⲉ ⲡⲁⲓ ⲡⲉⲧⲥⲱⲧⲙ ⲉⲡϣⲁϫⲉ ⲉⲣⲉⲡⲣⲟⲟⲩϣ ⲙⲡⲉⲓⲁⲓⲱⲛ ⲙⲛ ⲧⲁⲡⲁⲧⲏ ⲛⲧⲙⲛⲧⲣⲙⲙⲁⲟ ⲱϭⲧ ⲙⲡϣⲁϫⲉ ⲉϥϣⲱⲡⲉ ⲁϫⲛⲕⲁⲣⲡⲟⲥ (aiōn g165)
23 Mmbeju jipandilwe nnitaka lya mmbone jinalandana naka mundu akulipilikana lyene lilobhelyo na kulielewa, na jwalakwe malinga mmbeju iogoya iepo, jimo makumi kumi na jina makumi shita na jina makumi gatatu.”
ⲕ̅ⲅ̅ⲡⲉⲛⲧⲁⲩϫⲟϥ ⲇⲉ ⲉϫⲙ ⲡⲕⲁϩ ⲉⲧⲛⲁⲛⲟⲩϥ ⲡⲁⲓ ⲡⲉⲧⲥⲱⲧⲙ ⲉⲡϣⲁϫⲉ ⲉⲧⲛⲟⲓ ⲙⲙⲟϥ ⲉϥϯ ⲕⲁⲣⲡⲟⲥ ⲟⲩⲁ ⲙⲉⲛ ⲉϥⲉⲓⲣⲉ ⲛϣⲉ ⲕⲉⲧ ⲇⲉ ⲛⲥⲉ ⲕⲉⲟⲩⲁ ⲇⲉ ⲙⲙⲁⲁⲃ
24 A Yeshu gubhaalugulilenje bhandunji lutango luna, “Upalume gwa Kunnungu ushilandana naka mundu apandile mmbeju ya mmbone mungunda gwakwe.
ⲕ̅ⲇ̅ⲁϥⲕⲱ ⲛⲁⲩ ⲉϩⲣⲁⲓ ⲛⲕⲉⲡⲁⲣⲁⲃⲟⲗⲏ ⲉϥϫⲱ ⲙⲙⲟⲥ ϫⲉ ⲉⲥⲧⲛⲧⲱⲛ ⲛϭⲓ ⲧⲙⲛⲧⲣⲣⲟ ⲛⲙⲡⲏⲩⲉ ⲉⲩⲣⲱⲙⲉ ⲉⲁϥϫⲟ ⲛⲟⲩϭⲣⲟϭ ⲉⲛⲁⲛⲟⲩϥ ϩⲣⲁⲓ ϩⲛ ⲧⲉϥⲥⲱϣⲉ
25 Ikabheje bhandu bhalibhagonilenje, mmagongo nnjabho gwaishe, gwapandile likonde mungunda gwabho gwa ngano, gwaijabhulile.
ⲕ̅ⲉ̅ϩⲙ ⲡⲧⲣⲉⲩⲛⲕⲟⲧⲕ ⲇⲉ ⲛϭⲓ ⲛⲣⲱⲙⲉ ⲁϥⲉⲓ ⲛϭⲓ ⲡⲉϥϫⲁϫⲉ ⲁϥϫⲟ ⲛϩⲉⲛⲉⲛⲧⲏϭ ⲛⲧⲙⲏⲧⲉ ⲙⲡⲥⲟⲩⲟ ⲁϥⲃⲱⲕ
26 Bhai, ngano ikameleje na tandubha tumbuka, likonde nalyalakwe gulikulile.
ⲕ̅ⲋ̅ⲛⲧⲉⲣⲉϥϯⲟⲩⲱ ⲇⲉ ⲛϭⲓ ⲡⲉⲭⲟⲣⲧⲟⲥ ⲁⲩⲱ ⲁϥⲉⲓⲣⲉ ⲛⲟⲩⲕⲁⲣⲡⲟⲥ ⲧⲟⲧⲉ ⲁⲩⲟⲩⲱⲛϩ ⲉⲃⲟⲗ ⲛϭⲓ ⲛⲉⲛⲧⲏϭ
27 Bhatumishi bha bhayene nngunda bhala gubhaajendelenje, nikwaalugulila, ‘Mmakulungwa, imwapandile mmbeju ya mmbone mungunda gwenu. Igala nnaino likonde kulikopweshe kwei?’
ⲕ̅ⲍ̅ⲁⲩϯⲡⲉⲩⲟⲩⲟⲓ ⲇⲉ ⲛϭⲓ ⲛϩⲙϩⲁⲗ ⲉⲡⲉⲩϫⲟⲉⲓⲥ ⲉⲩϫⲱ ⲙⲙⲟⲥ ⲛⲁϥ ϫⲉ ⲡϫⲟⲉⲓⲥ ⲙⲏ ⲛⲟⲩϭⲣⲟϭ ⲉⲛⲁⲛⲟⲩϥ ⲁⲛ ⲡⲉⲛⲧⲁⲕϫⲟϥ ϩⲣⲁⲓ ϩⲛ ⲧⲉⲕⲥⲱϣⲉ ⲛⲧⲁϥϩⲉ ϭⲉ ⲉⲉⲛⲧⲏϭ ⲧⲱⲛ
28 Nabhalabho gubhaajangwilenje, ‘Amagongo ajangu bhatendile nneyo.’ Bhai, bhatumishi bhabho gubhaabhushiyenje, ‘Bhuli nnipinga tujende tukatutumbule?’
ⲕ̅ⲏ̅ⲛⲧⲟϥ ⲇⲉ ⲡⲉϫⲁϥ ⲛⲁⲩ ϫⲉ ⲟⲩϫⲁϫⲉ ⲛⲣⲱⲙⲉ ⲡⲉⲛⲧⲁϥⲉⲓⲣⲉ ⲙⲡⲁⲓ ⲛⲧⲟⲟⲩ ⲇⲉ ⲡⲉϫⲁⲩ ⲛⲁϥ ϫⲉ ⲕⲟⲩⲱϣ ϭⲉ ⲉⲧⲣⲉⲛⲃⲱⲕ ⲛⲧⲛⲥⲟⲟⲩϩⲟⲩ ⲉϩⲟⲩⲛ
29 Nabhalabho gubhaajangwilenje, ‘Nngabha, inabha pushintutumbulanje likonde nnatutumbulanga na ngano.
ⲕ̅ⲑ̅ⲛⲧⲟϥ ⲇⲉ ⲡⲉϫⲁϥ ⲛⲁⲩ ϫⲉ ⲙⲙⲟⲛ ⲙⲏⲡⲟⲧⲉ ⲛⲧⲉⲧⲛⲥⲱⲟⲩϩ ⲉϩⲟⲩⲛ ⲛⲛⲧⲏϭ ⲛⲧⲉⲧⲛⲡⲱⲣⲕ ⲛⲙⲙⲁⲩ ⲙⲡⲕⲉⲥⲟⲩⲟ
30 Nnekanje yowe ikule pamo mpaka mobha ga maneng'eno. Gene mobhago shinaalugulilanje bhaunanga, nkumbililanje likonde mmatuto nijoka. Ikabheje ngano nnopolanje nkabhikanje mungokwe jangu.’”
ⲗ̅ⲁⲗⲱⲧⲛ ϩⲁⲣⲟⲟⲩ ⲛⲥⲉⲁⲓⲁⲓ ϩⲓⲟⲩⲥⲟⲡ ϣⲁⲡⲉⲩⲟⲉⲓϣ ⲙⲡⲱϩⲥ ⲁⲩⲱ ϩⲣⲁⲓ ϩⲙ ⲡⲉⲩⲟⲉⲓϣ ⲙⲡⲱϩⲥ ϯⲛⲁϫⲟⲟⲥ ⲛⲛⲁϫⲁⲓⲟϩⲥ ϫⲉ ⲥⲱⲟⲩϩ ⲉϩⲟⲩⲛ ⲛϣⲟⲣⲡ ⲛⲛⲉⲛⲧⲏϭ ⲛⲧⲉⲧⲛⲙⲟⲣⲟⲩ ⲛϩⲛϣⲟⲗ ⲉⲡⲣⲟⲕϩⲟⲩ ⲡⲉⲥⲟⲩⲟ ⲇⲉ ⲛⲧⲉⲧⲛⲥⲟⲟⲩϩϥ ⲉϩⲟⲩⲛ ⲉⲧⲁⲁⲡⲟⲑⲏⲕⲏ
31 A Yeshu gubhaalugulilenje bhandunji lutango luna, “Upalume gwa Kunnungu unalandana na mmbeju ja aladali jatolile mundu jumo, gwapandile mungunda gwakwe.
ⲗ̅ⲁ̅ⲁϥⲕⲱ ⲛⲁⲩ ⲟⲛ ⲉϩⲣⲁⲓ ⲛⲕⲉⲡⲁⲣⲁⲃⲟⲗⲏ ⲉϥϫⲱ ⲙⲙⲟⲥ ϫⲉ ⲉⲥⲧⲛⲧⲱⲛ ⲛϭⲓ ⲧⲙⲛⲧⲣⲣⲟ ⲛⲙⲡⲏⲩⲉ ⲉⲩⲃⲗⲃⲓⲗⲉ ⲛϣⲗⲧⲏⲙ ⲧⲁⲓ ⲉⲁⲩⲣⲱⲙⲉ ϫⲓⲧⲥ ⲁϥϫⲟ ⲙⲙⲟⲥ ϩⲣⲁⲓ ϩⲛ ⲧⲉϥⲥⲱϣⲉ
32 Mmbeju jene jajishoko kupunda mmbeju yowe, ikabheje jimelaga jinakula nipunda yalya yowe munngunda, nibha malinga nkongo gwankulungwa, nkali ijuni inakwiyashenga maui nnyambi yakwe.”
ⲗ̅ⲃ̅ⲧⲁⲓ ⲙⲉⲛ ⲉⲩⲕⲟⲩⲓ ⲧⲉ ⲉⲛⲉϭⲣⲟⲟϭ ⲧⲏⲣⲟⲩ ϩⲟⲧⲁⲛ ⲇⲉ ⲉⲥϣⲁⲛⲁⲩⲝⲁⲛⲉ ϣⲁⲥⲣⲟⲩⲛⲟϭ ⲛⲟⲩⲟⲟⲧⲉ ⲛⲥϣⲱⲡⲉ ⲉⲩⲛⲟϭ ⲛϣⲏⲛ ϩⲱⲥⲧⲉ ⲛⲥⲉⲉⲓ ⲛϭⲓ ⲛϩⲁⲗⲁⲧⲉ ⲛⲧⲡⲉ ⲛⲥⲉⲟⲩⲱϩ ϩⲛ ⲛⲉⲥⲕⲗⲁⲇⲟⲥ
33 A Yeshu gubhaabalanjilenje lutango luna, “Upalume gwa Kunnugu ushilandana na ngedule jibhatolile bhakongwe bhamo, gwaangenye na utandi madebhe gabhili na nushu, utandi gowe guumwishe.”
ⲗ̅ⲅ̅ⲁϥϫⲱ ⲛⲁⲩ ⲛⲕⲉⲡⲁⲣⲁⲃⲟⲗⲏ ⲉϥϫⲱ ⲙⲙⲟⲥ ϫⲉ ⲉⲥⲧⲛⲧⲱⲛ ⲛϭⲓ ⲧⲙⲛⲧⲣⲣⲟ ⲛⲙⲡⲏⲩⲉ ⲉⲩⲑⲁⲃ ⲉⲁⲩⲥϩⲓⲙⲉ ϫⲓⲧϥ ⲁⲥϩⲟⲡϥ ϩⲛ ϣⲟⲙⲛⲧ ⲛϣⲓ ⲛⲛⲟⲉⲓⲧ ϣⲁⲛⲧⲉϥϫⲓⲑⲁⲃ ⲧⲏⲣϥ
34 A Yeshu bhashinkwaalugulilanga bhandu gene gowego kwa ndango. Bhangaalugulilanga shindu shoshowe gwangali ndango,
ⲗ̅ⲇ̅ⲛⲁⲓ ⲇⲉ ⲧⲏⲣⲟⲩ ⲁϥϫⲟⲟⲩ ⲛϭⲓ ⲓⲏⲥ ϩⲛ ϩⲉⲛⲡⲁⲣⲁⲃⲟⲗⲏ ⲛⲙⲙⲏⲏϣⲉ ⲁⲩⲱ ⲁϫⲙⲡⲁⲣⲁⲃⲟⲗⲏ ⲙⲡⲉϥϫⲉⲗⲁⲁⲩ ⲛⲁⲩ
35 nkupinga litimilile lyelila, lyalugwilwe na ankulondola bha a Nnungu, “Shimelekete nabhonji kwa ndango Shing'unukule gaishiywe tandubhila kupanganywa kwa shilambolyo.”
ⲗ̅ⲉ̅ϫⲉⲕⲁⲥ ⲉϥⲉϫⲱⲕ ⲉⲃⲟⲗ ⲛϭⲓ ⲡⲉⲛⲧⲁⲩϫⲟⲟϥ ϩⲓⲧⲙ ⲡⲉⲡⲣⲟⲫⲏⲧⲏⲥ ⲉϥϫⲱ ⲙⲙⲟⲥ ϫⲉ ϯⲛⲁⲟⲩⲱⲛ ⲉⲣⲱⲓ ϩⲛ ϩⲉⲛⲡⲁⲣⲁⲃⲟⲗⲏ ⲛⲧⲁϫⲱ ⲛⲛⲉⲧϩⲏⲡ ϫⲓⲛⲉⲡϣⲁⲥⲱⲛⲧ ⲙⲡⲕⲟⲥⲙⲟⲥ
36 Kungai a Yeshu gubhaalajilenje bhandunji bhala, gubhajinjile nnyumba. Bhaajiganywa bhabho gubhaajendelenje, gubhaabhalanjilenje, “Nntulugulile ukoto ga lutango lwa likonde munngunda.”
ⲗ̅ⲋ̅ⲧⲟⲧⲉ ⲁϥⲕⲱ ⲛⲙⲙⲏⲏϣⲉ ⲁϥⲉⲓ ⲉϩⲣⲁⲓ ⲉⲡⲏⲓ ⲁⲩϯⲡⲉⲩⲟⲩⲟⲓ ⲉⲣⲟϥ ⲛϭⲓ ⲛⲉϥⲙⲁⲑⲏⲧⲏⲥ ⲉⲩϫⲱ ⲙⲙⲟⲥ ϫⲉ ⲃⲱⲗ ⲉⲣⲟⲛ ⲛⲧⲡⲁⲣⲁⲃⲟⲗⲏ ⲛⲛⲉⲛⲧⲏϭ ⲛⲧⲥⲱϣⲉ
37 A Yeshu gubhaabhalanjilenje, “Apanda mmbeju ya mmbone ila, Mwana juka Mundu,
ⲗ̅ⲍ̅ⲛⲧⲟϥ ⲇⲉ ⲁϥⲟⲩⲱϣⲃ ⲉϥϫⲱ ⲙⲙⲟⲥ ϫⲉ ⲡⲉⲧϫⲟ ⲙⲡⲉϭⲣⲟϭ ⲉⲧⲛⲁⲛⲟⲩϥ ⲡⲉ ⲡϣⲏⲣⲉ ⲙⲡⲣⲱⲙⲉ
38 Nngunda gula shilambolyo. Mmbeju ya mmbone ila, bhandunji bhalinginji Muupalume gwa Kunnungu. Ikabheje likonde lila bhandunji bhaka Lishetani.
ⲗ̅ⲏ̅ⲧⲥⲱϣⲉ ⲇⲉ ⲡⲉ ⲡⲕⲟⲥⲙⲟⲥ ⲡⲉϭⲣⲟϭ ⲉⲧⲛⲁⲛⲟⲩϥ ⲛⲉ ⲛϣⲏⲣⲉ ⲛⲧⲙⲛⲧⲣⲣⲟ ⲛⲉⲛⲧⲏϭ ⲇⲉ ⲛⲉ ⲛϣⲏⲣⲉ ⲙⲡⲡⲟⲛⲏⲣⲟⲥ
39 Mmagongo apandile likonde lila ni Lishetani. Mauno, mpelo gwa shilambolyo na bhaunanga, ashimalaika. (aiōn g165)
ⲗ̅ⲑ̅ⲡϫⲁϫⲉ ⲛⲧⲁϥϫⲟⲟⲩ ⲡⲉ ⲡⲇⲓⲁⲃⲟⲗⲟⲥ ⲡⲱϩⲥ ⲇⲉ ⲡⲉ ⲧⲥⲩⲛⲧⲉⲗⲉⲓⲁ ⲙⲡⲁⲓⲱⲛ ⲛϫⲁⲓⲟϩⲥ ⲇⲉ ⲛⲉ ⲛⲁⲅⲅⲉⲗⲟⲥ (aiōn g165)
40 Malinga makonde shigakuti kumbililwa nijokwa moto, pushijiyebha lyubha lya mpelo gwa shilambolyo. (aiōn g165)
ⲙ̅ⲛⲑⲉ ϭⲉ ⲛϣⲁⲩⲥⲱⲟⲩϩ ⲉϩⲟⲩⲛ ⲛⲛⲉⲛⲧⲏϭ ⲛⲥⲉⲣⲟⲕϩⲟⲩ ϩⲣⲁⲓ ϩⲛ ⲟⲩⲕⲱϩⲧ ⲧⲁⲓ ⲧⲉ ⲑⲉ ⲉⲧⲛⲁϣⲱⲡⲉ ϩⲣⲁⲓ ϩⲛ ⲧⲥⲩⲛⲧⲉⲗⲉⲓⲁ ⲙⲡⲁⲓⲱⲛ (aiōn g165)
41 Mwana juka Mundu apinga kwatumanga ashimalaika bhakwe bhakaalopolanje koposhela Muupalume gwabho bhowenji bhalinginji shiumilo sha bhandu kutenda yambi, na bhowe bhaatendanga ya nyata.
ⲙ̅ⲁ̅ⲡϣⲏⲣⲉ ⲙⲡⲣⲱⲙⲉ ⲛⲁϫⲟⲟⲩ ⲛⲛⲉϥⲁⲅⲅⲉⲗⲟⲥ ⲛⲥⲉⲥⲱⲟⲩϩ ⲉϩⲟⲩⲛ ⲉⲃⲟⲗ ϩⲛ ⲧⲉϥⲙⲛⲧⲣⲣⲟ ⲛⲛⲉⲥⲕⲁⲛⲇⲁⲗⲟⲛ ⲧⲏⲣⲟⲩ ⲙⲛ ⲛⲉⲧⲉⲓⲣⲉ ⲛⲧⲁⲛⲟⲙⲓⲁ
42 Nikwaaleshelanga nnishembo lya moto, kweneko bhapinga gutanga na tauna meno.
ⲙ̅ⲃ̅ⲛⲥⲉⲛⲟϫⲟⲩ ⲉϩⲣⲁⲓ ⲉⲧⲉϩⲣⲱ ⲛⲥⲁⲧⲉ ⲉϥⲛⲁϣⲱⲡⲉ ⲙⲙⲁⲩ ⲛϭⲓ ⲡⲣⲓⲙⲉ ⲁⲩⲱ ⲡϭⲁϩϭϩ ⲛⲛⲟⲃϩⲉ
43 Kungai, bhanguja bhala bhapinga ng'anyimanga mbuti lyubha Muupalume gwa Ainabhabhonji. Akwete makutujo na apilikane!
ⲙ̅ⲅ̅ⲧⲟⲧⲉ ⲛⲇⲓⲕⲁⲓⲟⲥ ⲥⲉⲛⲁⲣⲟⲩⲟⲉⲓⲛ ⲛⲑⲉ ⲙⲡⲣⲏ ϩⲛ ⲧⲙⲛⲧⲣⲣⲟ ⲙⲡⲉⲩⲉⲓⲱⲧ ⲡⲉⲧⲉⲟⲩⲛⲧϥⲙⲁⲁϫⲉ ⲙⲙⲁⲩ ⲉⲥⲱⲧⲙ ⲙⲁⲣⲉϥⲥⲱⲧⲙ
44 “Upalume gwa Kunnungu unalandana na shibhiko shiishiwe munngunda. Mundu jumo gwashibhweni, gwashiishiye kabhili. Ashinkuangalala kwa kaje, gwapite kuusha yowe yakwete, gwaumile nngunda gula.
ⲙ̅ⲇ̅ⲉⲥⲧⲛⲧⲱⲛ ⲛϭⲓ ⲧⲙⲛⲧⲣⲣⲟ ⲛⲙⲡⲏⲩⲉ ⲉⲩⲁϩⲟ ⲉϥϩⲏⲡ ϩⲛ ⲧⲥⲱϣⲉ ⲡⲁⲓ ⲛⲧⲁⲟⲩⲣⲱⲙⲉ ϩⲉ ⲉⲣⲟϥ ⲁϥϩⲟⲡϥ ⲁⲩⲱ ⲉⲃⲟⲗ ϩⲙ ⲡⲉϥⲣⲁϣⲉ ϣⲁϥⲃⲱⲕ ⲛϥϯ ⲉⲃⲟⲗ ⲛⲛⲕⲁ ⲛⲓⲙ ⲉⲧϣⲟⲟⲡ ⲛⲁϥ ⲛϥϣⲱⲡ ⲛⲧⲥⲱϣⲉ ⲉⲧⲙⲙⲁⲩ
45 “Kabhili, Upalume gwa Kunnungu unalandana naka mundu jumo ausha indu, nkuloleya liganga lya konja lya mmbiya yaigwinji lishemwa lulu.
ⲙ̅ⲉ̅ⲡⲁⲗⲓⲛ ⲟⲛ ⲉⲥⲧⲛⲧⲱⲛ ⲛϭⲓ ⲧⲙⲛⲧⲣⲣⲟ ⲛⲙⲡⲏⲩⲉ ⲉⲩⲣⲱⲙⲉ ⲛⲉϣⲱⲧ ⲉϥϣⲓⲛⲉ ⲛⲥⲁϩⲉⲛⲱⲛⲉ ⲙⲙⲉ ⲉⲛⲁⲛⲟⲩⲟⲩ
46 Akajibhoneje lulu jimo ja mmbiya yaigwinji, gwapite usha yowe yaakwete, gwaumile lulu jila.
ⲙ̅ⲋ̅ⲛⲧⲉⲣⲉϥϩⲉ ⲇⲉ ⲉⲩⲱⲛⲉ ⲙⲙⲉ ⲉⲛⲁϣⲉⲥⲟⲩⲛⲧϥ ⲁϥⲃⲱⲕ ⲁϥϯ ⲉⲃⲟⲗ ⲛⲛⲕⲁ ⲛⲓⲙ ⲉⲧⲛⲧⲁϥ ⲁϥϣⲟⲡϥ ⲛⲁϥ
47 “Kabhili, Upalume gwa Kunnungu unalandana na lyau litejilwe mmashi, yamaki ya kila namuna gwiitanjile.
ⲙ̅ⲍ̅ⲧⲙⲛⲧⲣⲣⲟ ⲛⲙⲡⲏⲩⲉ ⲉⲥⲧⲛⲧⲱⲛ ⲉⲩⲁⲃⲱ ⲉⲁⲩⲛⲟϫⲥ ⲉⲑⲁⲗⲁⲥⲥⲁ ⲉⲁⲥⲥⲱⲟⲩϩ ⲉϩⲟⲩⲛ ⲛⲅⲉⲛⲟⲥ ⲛⲓⲙ ⲛⲧⲏⲃⲧ
48 Lyau lila likagumbaleje, bhandunji gubhautilenje kunyenje bhaali, gubhatemingenenje, gubhaagwilenje yamaki ya mmbone gubhatajilenje mwiikapu yabhonji na yangali ya mmbone gubhaijailenje.
ⲙ̅ⲏ̅ⲧⲁⲓ ⲛⲧⲉⲣⲉⲥⲙⲟⲩϩ ⲁⲩⲉⲓⲛⲉ ⲙⲙⲟⲥ ⲉϩⲣⲁⲓ ⲁⲩⲱ ⲁⲩϩⲙⲟⲟⲥ ϩⲓⲡⲉⲕⲣⲟ ⲁⲩⲕⲱⲧϥ ⲛⲛⲉⲧⲛⲁⲛⲟⲩⲟⲩ ⲉⲛⲉⲩϩⲛⲁⲁⲩ ⲛⲉⲑⲟⲟⲩ ⲇⲉ ⲁⲩⲛⲟϫⲟⲩ ⲉⲃⲟⲗ
49 Nneyo pushijiyebha kumpelo gwa shilambolyo, shibhakoposhelanje ashimalaika, bhapinga agulanya bhandunji, bhangali bha mmbone na bhakwetenje aki, (aiōn g165)
ⲙ̅ⲑ̅ⲧⲁⲓ ⲧⲉ ⲑⲉ ⲉⲧⲛⲁϣⲱⲡⲉ ϩⲣⲁⲓ ϩⲛ ⲧⲥⲩⲛⲧⲉⲗⲉⲓⲁ ⲙⲡⲁⲓⲱⲛ ⲥⲉⲛⲏⲩ ⲉⲃⲟⲗ ⲛϭⲓ ⲛⲁⲅⲅⲉⲗⲟⲥ ⲛⲥⲉⲡⲱⲣϫ ⲉⲃⲟⲗ ⲛⲙⲡⲟⲛⲏⲣⲟⲥ ⲛⲧⲙⲏⲧⲉ ⲛⲛⲇⲓⲕⲁⲓⲟⲥ (aiōn g165)
50 na kwaleshelanga pa moto bhangali bha mmbonebho. Kweneko shibhagutanje na tauna meno.”
ⲛ̅ⲛⲥⲉⲛⲟⲩϫⲉ ⲙⲙⲟⲟⲩ ⲉϩⲣⲁⲓ ⲉⲧⲉϩⲣⲱ ⲛⲥⲁⲧⲉ ⲉϥⲛⲁϣⲱⲡⲉ ⲙⲙⲁⲩ ⲛϭⲓ ⲡⲣⲓⲙⲉ ⲁⲩⲱ ⲡϭⲁϩϭϩ ⲛⲛⲟⲃϩⲉ
51 A Yeshu gubhaabhushiyenje, “Bhuli, nngaelewenje gene gowego?” Gubhaajangwilenje, “Elo.”
ⲛ̅ⲁ̅ⲁⲧⲉⲧⲛⲛⲟⲓ ⲛⲛⲁⲓ ⲧⲏⲣⲟⲩ ⲡⲉϫⲁⲩ ϫⲉ ⲁϩⲉ ⲡϫⲟⲉⲓⲥ
52 Nabhalabho gubhaabhalanjilenje, “Bhai nneyo, kila bhaajiganya bha Shalia bhajigenywe ga Upalume gwa Kunnungu, bhanalandana na bhayene nyumba bhashoya nshibhiko shabho indu ya ambi na ya bhukala.”
ⲛ̅ⲃ̅ⲛⲧⲟϥ ⲇⲉ ⲡⲉϫⲁϥ ⲛⲁⲩ ϫⲉ ⲉⲧⲃⲉ ⲡⲁⲓ ⲅⲣⲁⲙⲙⲁⲧⲉⲩⲥ ⲛⲓⲙ ⲉⲁϥϫⲓⲥⲃⲱ ⲉⲧⲙⲛⲧⲣⲣⲟ ⲛⲙⲡⲏⲩⲉ ⲉϥⲧⲛⲧⲱⲛ ⲉⲩⲣⲱⲙⲉ ⲛⲣⲙⲙⲁⲟ ⲡⲁⲓ ⲉⲧⲛⲟⲩϫⲉ ⲉⲃⲟⲗ ϩⲙ ⲡⲉϥⲁϩⲟ ⲛϩⲉⲛⲃⲣⲣⲉ ⲙⲛ ϩⲉⲛⲁⲥ
53 A Yeshu bhakamaliyeje kubheleketa ndango yoweyo gubhaijabhulile,
ⲛ̅ⲅ̅ⲁⲥϣⲱⲡⲉ ⲇⲉ ⲛⲧⲉⲣⲉⲓⲏⲥ ⲟⲩⲱ ⲛⲛⲉⲓⲡⲁⲣⲁⲃⲟⲗⲏ ⲁϥⲡⲱⲱⲛⲉ ⲉⲃⲟⲗ ϩⲙ ⲡⲙⲁ ⲉⲧⲙⲙⲁⲩ
54 gubhapite kushijiji shabho ku Nashaleti. Kweneko gubhaajigenyenje bhandunji nshinagogi jabhonji, mpaka gubhakanganigwenje, gubhashitenje, “Jweneju kwapatile kwei lwene lunda na mashili ga tenda yene ilapoi?
ⲛ̅ⲇ̅ⲁϥⲉⲓ ⲉϩⲣⲁⲓ ⲉⲡⲉϥϯⲙⲉ ⲁϥϯⲥⲱ ⲛⲁⲩ ϩⲣⲁⲓ ϩⲛ ⲧⲉⲩⲥⲩⲛⲁⲅⲱⲅⲏ ϩⲱⲥⲧⲉ ⲉⲧⲣⲉⲩⲣϣⲡⲏⲣⲉ ⲛⲥⲉϫⲟⲟⲥ ϫⲉ ⲛⲧⲁⲡⲁⲓ ϩⲉ ⲉⲧⲉⲓⲥⲟⲫⲓⲁ ⲧⲱⲛ ⲙⲛ ⲛⲉⲓϭⲟⲙ
55 Bhuli, jweneju nngabha mwanagwabho apundi shelemala bhala? Bhuli, akwabhe nngabha a Malia na ashapwakwe nngabha a Yakobho na a Yoshepu na a Shimoni na a Yuda?
ⲛ̅ⲉ̅ⲙⲏ ⲙⲡⲁⲓ ⲁⲛ ⲡⲉ ⲡϣⲏⲣⲉ ⲙⲡϩⲁϣⲉ ⲙⲏ ⲛⲧⲉϥⲙⲁⲁⲩ ⲁⲛ ⲧⲉ ⲛϣⲁⲩⲙⲟⲩⲧⲉ ⲉⲣⲟⲥ ϫⲉ ⲙⲁⲣⲓϩⲁⲙ ⲁⲩⲱ ⲛⲉϥⲥⲛⲏⲩ ⲡⲉ ⲓⲁⲕⲱⲃⲟⲥ ⲙⲛ ⲓⲱⲥⲏⲥ ⲙⲛ ⲥⲓⲙⲱⲛ ⲙⲛ ⲓⲟⲩⲇⲁⲥ
56 Bhuli, ashalumbugwe, bhowe nngabha tulitama nabhonji pano? Bhai, kwapatile kwei gene gowega?”
ⲛ̅ⲋ̅ⲁⲩⲱ ⲛⲉϥⲥⲱⲛⲉ ⲛⲥⲓⲙⲱⲛ ⲙⲏ ⲛⲥⲉϣⲟⲟⲡ ⲁⲛ ⲧⲏⲣⲟⲩ ϩⲁⲧⲏⲛ ⲛⲧⲁⲡⲁⲓ ϭⲉ ϩⲉ ⲉⲛⲁⲓ ⲧⲏⲣⲟⲩ ⲧⲱⲛ
57 Bhai, gubhaashimilenje. Ikabheje a Yeshu gubhaalugulilenje, “Nkulondola jwa a Nnungu akalepela kukuywa, ikabheje pa shilambo shakwe na kunngwakwe!”
ⲛ̅ⲍ̅ⲁⲩⲱ ⲛⲉⲩⲥⲕⲁⲛⲇⲁⲗⲓⲍⲉ ⲛϩⲏⲧϥ ⲓⲏⲥ ⲇⲉ ⲡⲉϫⲁϥ ⲛⲁⲩ ϫⲉ ⲙⲛ ⲡⲣⲟⲫⲏⲧⲏⲥ ⲥⲏϣ ⲉⲓ ⲙⲏⲧⲓ ϩⲣⲁⲓ ϩⲛ ⲡⲉϥϯⲙⲉ ⲙⲙⲓⲛ ⲙⲙⲟϥ ⲁⲩⲱ ϩⲣⲁⲓ ϩⲙ ⲡⲉϥⲏⲓ
58 Kwa nneyo, bhangatenda ilapo yaigwinji pepala kwa ligongo lya ungakulupalila gwabhonji.
ⲛ̅ⲏ̅ⲙⲡⲉϥⲣϩⲁϩ ⲛϭⲟⲙ ϩⲙ ⲡⲙⲁ ⲉⲧⲙⲙⲁⲩ ⲉⲧⲃⲉ ⲧⲉⲩⲙⲛⲧⲁⲧⲛⲁϩⲧⲉ

< Matei 13 >