नीतिसूत्रे 25

1 १ ही शलमोनाची आणखी काही नीतिसूत्रे आहेत. यहूदाचा राजा हिज्कीया याच्या मनुष्यांनी याचा नक्कल केली.

These also are proverbs of Solomon, which the men of Hezekiah king of Judah copied out.

2 २ काही गोष्टी गुपित ठेवणे यामध्ये देवाचे गौरव आहे, पण त्या गोष्टी शोधून काढणे यामध्ये राजाचे गौरव आहे.

It is the glory of God to conceal a thing, but the glory of kings is to search out a matter.

3 ३ जसे उंचीमुळे आकाशाचा आणि खोलीमुळे पृथ्वीचा, तसे राजाचे मन गूढ आहे.

As the heavens for height, and the earth for depth, so the hearts of kings are unsearchable.

4 ४ रुप्यातला गाळ काढून टाक, आणि धातू कामगार रुप्याचा उपयोग त्याच्या कामासाठी करू शकेल.

Take away the dross from the silver, and material comes out for the refiner.

5 ५ त्याचप्रमाणे राजाच्या सानिध्यापासून दुष्टांना दूर कर म्हणजे त्याचे राजासन जे काही चांगले आहे त्यांनी भक्कम होईल.

Take away the wicked from the king’s presence, and his throne will be established in righteousness.

6 ६ राजासमोर स्वत: ची प्रतिष्ठा मिरवू नको. आणि थोर अधिकाऱ्यांच्या जागी उभा राहू नको.

Don’t exalt yourself in the presence of the king, or claim a place amongst great men;

7 ७ कारण तुझ्यासमोर येणाऱ्या अधिपतीपुढे तुझा पाणउतारा करण्यापेक्षा, “वर येऊन बस” असे तुला म्हणावे हे अधिक चांगले आहे.

for it is better that it be said to you, “Come up here,” than that you should be put lower in the presence of the prince, whom your eyes have seen.

8 ८ फिर्याद करायला जाण्याची घाई करू नको. ती तू केलीस तर शेवटी तुझ्या शेजाऱ्याने तुला लज्जित केले तर परिणामी काय करू असे तुला होऊन जाईल.

Don’t be hasty in bringing charges to court. What will you do in the end when your neighbour shames you?

9 ९ तुमचे आणि तुमच्या शेजाऱ्याचे वाद आपसात चर्चा करून मिटव, आणि दुसऱ्याच्या गुप्त गोष्टी उघड करू नको.

Debate your case with your neighbour, and don’t betray the confidence of another,

10 १० केली तर कदाचित ऐकणारा तुझी अप्रतिष्ठा करील, व हे दूषण तुला लागून राहील.

lest one who hears it put you to shame, and your bad reputation never depart.

11 ११ जसे रुपेरी तबकात सोन्याचे सफरचंद, तसे निवडक चांगले शब्द बोलणे.

A word fitly spoken is like apples of gold in settings of silver.

12 १२ जसे सोन्याची अंगठी किंवा दागिना शुद्ध सोन्यापासून करतात, तसाच दोष देणारा सुज्ञ ऐकणाऱ्याच्या कानांना आहे.

As an earring of gold, and an ornament of fine gold, so is a wise reprover to an obedient ear.

13 १३ कापणीच्या समयी जसे बर्फाचे पेय, तसा विश्वासू दूत त्यास पाठवणाऱ्याला आहे कारण तो आपल्या धन्याचा जीव गार करतो.

As the cold of snow in the time of harvest, so is a faithful messenger to those who send him; for he refreshes the soul of his masters.

14 १४ जे लोक भेटी देण्याचे वचन देतात पण देत मात्र कधीच नाहीत, ते पाऊस न आणणारे ढग आणि वारा यांसारखे आहेत.

As clouds and wind without rain, so is he who boasts of gifts deceptively.

15 १५ धीर धरल्याने राज्य करणाऱ्याचे मन वळते, आणि मऊ जीभ हाड फोडते.

By patience a ruler is persuaded. A soft tongue breaks the bone.

16 १६ जर तुला मध सापडला तर तुला पुरे इतकाच खा; जास्त खाल्ला तर तू ओकून टाकशील.

Have you found honey? Eat as much as is sufficient for you, lest you eat too much, and vomit it.

17 १७ शेजाऱ्याच्या घरात सारखे जाऊ नका, जर गेलात तर तो कंटाळून तुमचा तिरस्कार करायला लागेल.

Let your foot be seldom in your neighbour’s house, lest he be weary of you, and hate you.

18 १८ जो कोणी मनुष्य आपल्या शेजाऱ्याविरूद्ध खोटी साक्ष देतो. जसे युद्घात सोटा, तलवार किंवा तीक्ष्ण बाण वापरतात यांसारखा तो आहे.

A man who gives false testimony against his neighbour is like a club, a sword, or a sharp arrow.

19 १९ संकटकाळी अविश्वासणाऱ्याच्या बोलण्यावर विश्वास ठेवणे, हे तुटलेल्या दाताने खाणे किंवा लचकलेल्या पायाने चालणे ह्यासारखे आहे.

Confidence in someone unfaithful in time of trouble is like a bad tooth or a lame foot.

20 २० जो कोणी दु: खी हृदयापुढे गीत गातो, तो थंड हवामानात अंगावरील कपडे काढून टाकण्यासारखा, आणि सोड्यावर टाकलेल्या शिरक्यासारखा आहे.

As one who takes away a garment in cold weather, or vinegar on soda, so is one who sings songs to a heavy heart.

21 २१ तुमचा शत्रू जर भुकेला असला तर त्यास खायला अन्न दे आणि तो जर तान्हेला असला तर त्यास प्यायला पाणी दे;

If your enemy is hungry, give him food to eat. If he is thirsty, give him water to drink;

22 २२ असे केल्याने त्याच्या मस्तकावर तू जळत्या निखाऱ्याची रास ठेवशील, आणि परमेश्वर तुम्हास त्याचे प्रतिपळ देईल.

for you will heap coals of fire on his head, and the LORD will reward you.

23 २३ उत्तरेकडचा वारा पाऊस आणतो; त्याचप्रमाणे जो कोणी गुप्त गोष्टी सांगतो तो चेहरा क्रोधाविष्ट करतो.

The north wind produces rain; so a backbiting tongue brings an angry face.

24 २४ भांडखोर पत्नीबरोबर मोठ्या घरात राहण्यापेक्षा, धाब्याच्या कोपऱ्यात राहाणे अधिक चांगले आहे.

It is better to dwell in the corner of the housetop than to share a house with a contentious woman.

25 २५ तहानलेल्या जिवाला थंडगार पाणी, तसे दूर देशातून आलेले चांगले वर्तमान आहे.

Like cold water to a thirsty soul, so is good news from a far country.

26 २६ जसा घाणेरडा झालेला झरा किंवा नासलेले कारंजे, तसा दुष्टाच्यासमोर भ्रष्ट झालेला नीतिमान आहे.

Like a muddied spring and a polluted well, so is a righteous man who gives way before the wicked.

27 २७ खूप मध खाणे चांगले नाही, सन्मानावर सन्मान शोधणे हे तसेच आहे.

It is not good to eat much honey, nor is it honourable to seek one’s own honour.

28 २८ जर मनुष्य स्वत: वर ताबा मिळवू शकत नसेल, तर तो तटबंदी मोडून पडलेल्या शहरासारखा आहे.

Like a city that is broken down and without walls is a man whose spirit is without restraint.