नीतिसूत्रे 21

1 १ राजाचे मन पाण्याच्या प्रवाहासारखे परमेश्वराच्या हातात आहे; तो त्यास वाटेल तेथे वळवतो.

The Lord directs the king's decisions like a stream of water that he sends whichever way he wants.

2 २ प्रत्येक मनुष्याचे मार्ग त्याच्या दृष्टीने योग्य असतात, परंतु परमेश्वर अंतःकरणे तोलून पाहतो.

People think that whatever they do is fine, but the Lord looks at their motives.

3 ३ योग्य व न्याय करणे हे यज्ञापेक्षा परमेश्वरास अधिक मान्य आहेत.

Doing what's right and fair pleases the Lord more than sacrifices.

4 ४ घमेंडखोर दृष्टी व गर्विष्ठ मन दुर्जनांच्या शेतातील उपज हे पाप उत्पन्न करतात.

Pride and arrogance are the sins the wicked live by.

5 ५ परीश्रमपूर्वक केलेल्या योजनांमुळे भरभराट होते, परंतु जो घाईघाईने कृती करतो तो केवळ दरिद्री होतो.

Those who plan ahead and work hard will have plenty, while those who act rashly end up poor.

6 ६ लबाड जिव्हेने मिळवलेली संपत्ती ही वाफेसारखी क्षणभंगुर आहे ती मरण शोधते.

Money made by lies is like smoke in the wind—a chase that ends in death.

7 ७ दुष्टांचा बलात्कार त्यांना झाडून टाकील, कारण ते न्याय करण्याचे नाकारतात.

The destruction caused by the wicked will destroy them, for they refuse to do what's right.

8 ८ अपराधी मनुष्याचा मार्ग वाकडा असतो, पण जो शुद्ध आहे तो योग्य करतो.

Guilty people live crooked lives, but the innocent follow straight paths.

9 ९ भांडखोर पत्नीबरोबर मोठ्या घरात राहाण्यापेक्षा, धाब्याच्या कोपऱ्यात राहणे अधिक चांगले.

It's better to live in a corner of a housetop than to share a whole house with an argumentative wife.

10 १० दुष्टाचा जीव वाईटाची हाव धरतो; त्याच्या शेजाऱ्याला तो दया दाखवत नाही.

Evil people love to do wrong, they don't care what pain they cause anyone.

11 ११ जेव्हा निंदकास शासन होते तेव्हा अज्ञानी शहाणे होतात; आणि जेव्हा सुज्ञास शिक्षण मिळते तेव्हा त्याच्या ज्ञानात वाढ होते.

When a mocker is punished, an immature person can learn wisdom. When the wise are educated, they gain knowledge.

12 १२ नीतिमान दुष्टाच्या घराकडे लक्ष लावतो, तो दुष्टांचा नाश करण्यासाठी त्यांना उलथून टाकतो.

The God of justice sees what happens in the homes of the wicked, and brings the wicked down in disaster.

13 १३ जो कोणी गरिबाची आरोळी ऐकत नाही, तोही आरोळी करील, पण कोणी ऐकणार नाही.

If you refuse to hear the cries of the poor, your cries won't be heard either.

14 १४ गुप्तपणे दिलेली देणगी राग शांत करते, आणि दडवलेली देणगी तीव्र कोप दूर करते.

A gift given in secret calms down anger, and a hidden bribe soothes furious rage.

15 १५ योग्य न्यायाने नीतिमानाला आनंद होतो. पण तोच दुष्कर्म करणाऱ्यांवर फार मोठी भीती आणतो.

When justice is done, the good are happy, but it brings terror to those who do evil.

16 १६ जो कोणी ज्ञानाच्या मार्गापासून भटकतो, त्यास मरण पावलेल्यांच्या मंडळीत विसावा मिळेल.

Anyone who wanders away from the path of understanding ends up with the dead.

17 १७ ज्याला ख्यालीखुशाली प्रिय आहे तो दरिद्री होतो; ज्याला द्राक्षरस आणि तेल प्रिय आहे तो श्रीमंत होणार नाही.

If you love pleasure you'll become poor; if you love wine and olive oil you won't ever be rich.

18 १८ जो कोणी चांगले करतो त्याची खंडणी दुर्जन आहे, आणि सरळांचा मोबदला विश्वासघातकी असतो.

The wicked pay the price and not the good; those who are deceitful and not those who live right.

19 १९ भांडखोर आणि खूप तक्रार करून अशांती निर्माण करणाऱ्या पत्नीबरोबर राहाण्यापेक्षा वाळवंटात राहाणे अधिक चांगले.

It's better to live in a desert than with an argumentative and bad-tempered wife.

20 २० सुज्ञाच्या घरात मोलवान खजिना आणि तेल आहेत, पण मूर्ख मनुष्य ते वाया घालवतो.

The wise hold on to their wealth and olive oil, but stupid people use up everything they have.

21 २१ जो कोणी नीतिमत्ता आणि दया करतो, त्यास आयुष्य, उन्नती आणि मान मिळेल.

If you pursue goodness and trustworthy love, you'll find life, prosperity, and honor.

22 २२ सुज्ञ मनुष्य बलवानांच्या नगराविरूद्ध चढतो, आणि तो त्यांच्या संरक्षणाचा आश्रयदुर्ग पाडून टाकतो.

The wise can overcome a city belonging to strong warriors, and tear down the fortress they trusted to protect them.

23 २३ जो कोणी आपले तोंड व जीभ सांभाळतो, तो संकटापासून आपला जीव वाचवतो.

If you watch what you say, you can save yourself a lot of trouble.

24 २४ गर्विष्ठ व घमेंडखोर मनुष्यास उद्दाम असे नाव आहे. तो गर्वाने उद्धट कृती करतो.

A proud, conceited, mocker—that's the name of those who act with insolent arrogance.

25 २५ आळशाची वासना त्यास मारून टाकते; त्याचे हात काम करण्यास नकार देतात.

Slackers die hungry because they refuse to work.

26 २६ तो सर्व दिवस हाव आणि अधिक हाव धरतो, परंतु नीतिमान देतो आणि मागे धरून ठेवत नाही.

Some people only want more and more all the time, but the good give generously.

27 २७ दुर्जनांचे यज्ञार्पण वीट आणणारे असते, तर मग तो यज्ञ दुष्ट हेतूने आणतो ते किती अधिक वीट असे आहे.

The sacrifices given by the wicked are obnoxious, worse still when they're offered with evil motives.

28 २८ खोटा साक्षीदार नाश पावेल, पण जो कोणी ऐकतो त्याप्रमाणे सर्व वेळ तसे बोलतो.

The lies of a false witness vanish away, but the words of a reliable witness will stand.

29 २९ दुष्ट मनुष्य आपले मुख धीट करतो, पण सरळ मनुष्य आपल्या मार्गाचा नीट विचार करतो.

The wicked act as bold as brass, but those who live right consider carefully what they're doing.

30 ३० परमेश्वराविरूद्ध शहाणपण, बुद्धि किंवा युक्ती ही मुळीच उभी राहू शकत नाहीत.

Whatever wisdom, understanding, or guidance you may have is nothing before the Lord.

31 ३१ लढाईच्या दिवसासाठी घोडा तयार करतात, पण तारण परमेश्वराकडून आहे.

You can get your horse ready for battle, but the victory is the Lord's.