उत्पत्ति 31
1 १ लाबानाचे पुत्र आपसात बोलत असताना याकोबाने ऐकले ते म्हणाले, “जे आपल्या बापाचे त्यातून सर्वकाही याकोबाने घेतले आहे आणि जे आमच्या वडिलाच्या त्या मालमत्तेतून तो संपन्न झाला आहे.”
He sh'ma ·heard obeyed· the words of Laban [White]’s sons, saying, “Jacob [Supplanter] has taken away all that was our father’s. From that which was our father’s, has he gotten all this wealth.”
Jacob [Supplanter] saw the expression on Laban [White]’s face, and, behold, it was not toward him as before.
3 ३ परमेश्वर याकोबाला म्हणाला, “तुझ्या वडिलाच्या देशात आपल्या नातलगांकडे तू परत जा, आणि मी तुझ्याबरोबर असेन.”
Adonai said to Jacob [Supplanter], “Teshuvah ·Completely return· to the land of your fathers, and to your relatives, and I will be with you.”
Jacob [Supplanter] sent and called Rachel [Ewe sheep] and Leah [Weary] to the field to his flock,
5 ५ आणि त्यांना म्हणाला, “तुमच्या वडिलाच्या वागण्यात मला बदल झालेला जाणवला आहे. परंतु माझ्या बापाचा देव माझ्याबरोबर आहे.
and said to them, “I see the expression on your father’s face, that it is not toward me as before; but the God of my father has been with me.
You know that I have served your father with all of my strength.
7 ७ तुमच्या वडिलाने मला फसवले आणि त्याने माझ्या वेतनात दहा वेळा बदल केलेला आहे. परंतु देवाने माझे नुकसान करण्याची परवानगी त्यास दिली नाही.
Your father has deceived me, and changed my wages ten times, but God didn’t allow him to hurt me.
8 ८ जेव्हा तो म्हणाला, सर्व ठिपकेदार शेळ्यामेंढ्या तुझे वेतन होतील, सर्व शेळ्यामेंढ्यांना ठिपकेदार करडे होऊ लागली. परंतु मग लाबान म्हणाला, तू बांड्या बकऱ्या घे; त्या तुला वेतनादाखल होतील. त्याने असे म्हटल्यानंतर सर्व बकऱ्यांना बांडी करडे होऊ लागली,
If he said this, ‘The speckled will be your wages,’ then all the flock bore speckled. If he said this, ‘The streaked will be your wages,’ then all the flock bore streaked.
Thus God has taken away your father’s livestock, and given them to me.
10 १० एकदा शेळ्यामेंढ्यांचा कळप निपजण्याच्या वेळेस मी आपली दृष्टी वर करून स्वप्नात पाहिले, तो पाहा, कळपातल्या माद्यांवर नर उडत होते ते फक्त ठिपकेदार व बांडे, करडे होते.”
During mating season, I lifted up my eyes, and saw in a dream, and behold, the male goats which leaped on the flock were streaked, speckled, and grizzled.
Ha mal'ak Elohim [The Angel of God] said to me in the dream, ‘Jacob [Supplanter],’ and I said, ‘Here I am.’
12 १२ तो म्हणाला, “आपले डोळे वर करून पाहा, ‘फक्त ठिपकेदार व बांडे, करडे असलेलेच नर माद्यांवर उडत आहेत. लाबान तुला काय करीत आहे ते सर्व मी पाहिले आहे.
He said, ‘Now lift up your eyes, and behold, all the male goats which leap on the flock are streaked, speckled, and grizzled, for I have seen all that Laban [White] does to you.
13 १३ बेथेलचा मी देव आहे. जेथे तू एका स्मारकस्तंभास अभिषेक केलास, जेथे नवस करून तू मला वचन दिले, आणि आता तू हा देश सोड आणि आपल्या जन्मभूमीस परत जा.’”
I am HaEl Beit-El [the God of House of God], where you anointed a pillar, where you vowed a vow to me. Now arise, get out from this land, and teshuvah ·completely return· to the land of your birth.’”
14 १४ राहेल व लेआ यांनी त्यास उत्तर दिले आणि त्यास म्हणाल्या, “आमच्या वडिलाच्या घरी आम्हांला वारसा किंवा तेथे काही भाग नाही.
Rachel [Ewe sheep] and Leah [Weary] answered him, “Is there yet any portion or inheritance for us in our father’s house?
15 १५ आम्ही परक्या असल्यासारखे त्याने आम्हांला वागवले नाही काय? त्याने आम्हास तुम्हास विकून टाकले, आणि आमचे पूर्ण पैसे खाऊन टाकले आहेत.
Are not we accounted by him as foreigners? For he has sold us, and has also quite devoured our money.
16 १६ देवाने ही सर्व संपत्ती आमच्या पित्याकडून घेतली आणि आता ती आपली व आपल्या मुळाबाळांची संपत्ती झाली आहे. तेव्हा देवाने तुम्हास जे करावयास सांगितले आहे ते करा.”
For all the riches which God has taken away from our father, that is ours and our children’s. Now then, whatever God has said to you, do.”
Then Jacob [Supplanter] rose up, and set his sons and his wives on the camels,
18 १८ तो आपली सर्व गुरेढोरे आणि आपण मिळवलेले सर्व धन, म्हणजे जे गुरांढोरांचे कळप त्याने पदन-अरामात मिळवले होते, ते घेऊन आपला बाप इसहाक याच्याकडे कनान देशास जाण्यास निघाला.
and he took away all his livestock, and all his possessions which he had gathered, including the livestock which he had gained in Paddan Aram [Elevated], to go to Isaac [Laughter] his father, to the land of Canaan [Humbled].
19 १९ त्याच वेळी लाबान आपल्या मेंढरांची लोकर कातरण्यास गेला होता. तेव्हा राहेलने आपल्या वडिलाच्या कुलदेवतांच्या मूर्ती चोरल्या.
Now Laban [White] had gone to shear his sheep: and Rachel [Ewe sheep] stole the household deities that were her father’s.
Jacob [Supplanter] deceived Laban [White] the Syrian, in that he didn’t tell him that he was running away.
21 २१ याकोब आपली बायकामुले व सर्व चीजवस्तू घेऊन ताबडतोब पळाला. त्यांनी फरात नदी ओलांडली आणि ते गिलाद डोंगराळ प्रदेशाकडे निघाले.
So he fled with all that he had. He rose up, passed over the River, and set his face toward the mountain of Gilead.
Laban [White] was told on the third day that Jacob [Supplanter] had fled.
23 २३ तेव्हा त्याने आपले नातलग एकत्र जमवले आणि याकोबाचा पाठलाग सुरू केला. सात दिवसानंतर गिलादाच्या डोंगराळ प्रदेशाजवळ त्यास याकोब सापडला.
He took his relatives with him, and pursued him seven days’ journey. He overtook him in the mountain of Gilead.
24 २४ त्या रात्री देव अरामी लाबानाच्या स्वप्नात येऊन म्हणाला, “तू याकोबाला बरे किंवा वाईट बोलू नये म्हणून काळजी घे.”
God came to Laban [White], the Syrian, in a dream of the night, and said to him, “Be careful that you don’t speak to Jacob [Supplanter] either good or bad.”
25 २५ लाबानाने याकोबाला गाठले. याकोबाने डोंगराळ प्रदेशात तळ दिला होता. लाबानानेही आपल्या बरोबरच्या नातलगासह गिलादाच्या डोंगराळ भागात तळ दिला.
Laban [White] caught up with Jacob [Supplanter]. Now Jacob [Supplanter] had pitched his tent in the mountain, and Laban [White] with his relatives encamped in the mountain of Gilead.
26 २६ लाबान याकोबाला म्हणाला, “तू मला हे काय केले? तू मला फसवलेस. आणि युद्धकैदी केलेल्या स्त्रियांप्रमाणे तू माझ्या मुलींना का घेऊन आलास?
Laban [White] said to Jacob [Supplanter], “What have you done, that you have deceived me, and carried away my daughters like captives of the sword?
27 २७ तू मला न सांगता का पळून गेलास? मला का फसवले? तू मला सांगितले नाही. मी तर उत्सव करून आणि गाणी, डफ व वीणा वाजवून तुला पाठवले असते.
Why did you flee secretly, and deceive me, and didn’t tell me, that I might have sent you away with mirth and with songs, with tambourine and with harp;
28 २८ तू मला माझ्या नातवांचा व माझ्या मुलींचा निरोप घेण्याची किंवा त्यांची चुंबने घेण्याची संधी दिली नाहीस. आता हा तू मूर्खपणा केला आहे.
and didn’t allow me to kiss my sons and my daughters? Now have you done foolishly.
29 २९ खरे तर अपाय करण्याची माझ्यात ताकद आहे, परंतु काल रात्री तुझ्या बापाचा देव माझ्या स्वप्नात बोलला आणि म्हणाला, ‘तू याकोबाला बरे किंवा वाईट बोलू नको म्हणून काळजी घे.’
It is in the power of my hand to hurt you, but the God of your father spoke to me last night, saying, ‘Be careful that you don’t speak to Jacob [Supplanter] either good or bad.’
30 ३० तुला तुझ्या वडिलाच्या घरी जायचे आहे हे मला माहीत आहे आणि म्हणूनच तू जाण्यास निघालास, परंतु तू माझ्या घरातील कुलदेवता का चोरल्यास?”
Now, you want to be gone, because you greatly longed for your father’s house, but why have you stolen my deities?”
31 ३१ याकोबाने उत्तर दिले आणि लाबानास म्हणाला, “मी गुप्तपणे निघालो कारण मला भीती वाटली, आणि मी विचार केला की, तुम्ही तुमच्या मुली माझ्यापासून हिसकावून घ्याल.
Jacob [Supplanter] answered Laban [White], “Because I was afraid, for I said, ‘Lest you should take your daughters from me by force.’
32 ३२ ज्या कोणी तुमच्या कुलदेवता चोरल्या आहेत तर तो जगणार नाही. तुमच्या नातलगासमोर माझ्याबरोबर जे काही तुमचे आहे ते तुम्ही आपले ओळखा आणि ते घ्या.” राहेलीने त्या मूर्ती चोरल्या होत्या ते याकोबास माहीत नव्हते.
Anyone you find your deities with shall not live. Before our relatives, discern what is yours with me, and take it.” For Jacob [Supplanter] didn’t know that Rachel [Ewe sheep] had stolen them.
33 ३३ लाबान याकोबाच्या तंबूत गेला, लेआच्या तंबूत गेला आणि दासींच्या तंबूत गेला परंतु त्यास त्या सापडल्या नाहीत. त्यानंतर तो राहेलीच्या तंबूत गेला.
Laban [White] went into Jacob [Supplanter]’s tent, into Leah [Weary]’s tent, and into the tent of the two female servants; but he didn’t find them. He went out of Leah [Weary]’s tent, and entered into Rachel [Ewe sheep]’s tent.
34 ३४ राहेलीने त्या कुलदेवता उंटाच्या खोगिरात लपवून ठेवल्या होत्या आणि ती त्यांच्यावर बसली होती. लाबानाने सगळा तंबू शोधला परंतु त्या सापडल्या नाहीत.
Now Rachel [Ewe sheep] had taken the household deities, put them in the camel’s saddle, and sat on them. Laban [White] felt around all the tent, but didn’t find them.
35 ३५ ती आपल्या पित्यास म्हणाली, “मी आपल्यासमोर उभी राहू शकत नाही म्हणून माझ्यावर रागावू नका, कारण माझी मासिकपाळी आली आहे.” अशा रीतीने त्याने शोध केला परंतु त्यास कुलदेवता सापडल्या नाहीत.
She said to her father, “Don’t let my lord be angry that I can’t rise up before you; for I’m having my period.” He searched, but didn’t find the household deities.
36 ३६ मग याकोबाला राग आला आणि त्याने लाबानाशी वाद केला, तो त्यास म्हणाला, “माझा गुन्हा काय आहे? माझे पाप कोणते आहे, म्हणून तुम्ही माझा रागाने पाठलाग केलात?
Jacob [Supplanter] was angry, and argued with Laban [White]. Jacob [Supplanter] answered Laban [White], “What is my rebellious breach of relationship? What is my habitual sin ·missing the mark·, that you have hotly pursued me?
37 ३७ माझ्या मालकीच्या सर्व चीजवस्तू तुम्ही शोधून पाहिल्या आहेत. तुम्हास तुमच्या मालकीची एकतरी चीजवस्तू आढळली का? जर तुम्हास तुमचे काही मिळाले असेल तर ते आपल्या नातलगासमोर ठेवा. यासाठी की ते आपल्या दोघांचा न्याय करतील.
Now that you have felt around in all my stuff, what have you found of all your household stuff? Set it here before my relatives and your relatives, that they may judge between us two.
38 ३८ मी वीस वर्षे तुमच्याबरोबर होतो. त्या सर्व काळात एकही करडू किंवा कोकरू मरण पावलेले जन्मले नाही आणि तुमच्या कळपातील एकही बकरा मी खाल्ला नाही.
“These twenty years I have been with you. Your ewes and your female goats have not cast their young, and I haven’t eaten the rams of your flocks.
39 ३९ जनावरांनी फाडलेले ते मी तुमच्याकडे आणले नाही. त्याऐवजी ते नुकसान मी भरून दिले. दिवसा किंवा रात्री चोरी गेलेले, प्रत्येक हरवलेले जनावर ते तुम्ही नेहमी माझ्या हातून भरून घेत होता.
That which was torn of animals, I didn’t bring to you. I bore its sin ·err (the standard goal)·. Of my hand you required it, whether stolen by day or stolen by night.
40 ४० दिवसा उन्हाच्या तापाने व रात्री गारठ्यामुळे मला त्रास होई. आणि माझ्या डोळ्यावरून झोप उडून जाई, अशी माझी स्थिती होती.
This was my situation: in the day the drought consumed me, and the frost by night; and my sleep fled from my eyes.
41 ४१ वीस वर्षे मी तुमच्या घरी राहिलो; पहिली चौदा वर्षे तुमच्या दोन मुलींसाठी आणि सहा वर्षे तुमच्या कळपांसाठी. दहा वेळा तुम्ही माझ्या वेतनात फेरबदल केला.
These twenty years I have been in your house. I served you fourteen years for your two daughters, and six years for your flock, and you have changed my wages ten times.
42 ४२ परंतु माझ्या पूर्वजांचा देव; अब्राहामाचा देव आणि इसहाकाचा देव ज्याचे मी भय धरतो, तो माझ्या बरोबर होता. तो जर माझ्याबरोबर नसता तर तुम्ही मला नक्कीच रिकामे पाठवले असते. देवाने माझ्यावर झालेला जुलूम पाहिला आणि मी कष्टाने केलेले काम पाहिले आणि काल रात्री त्याने तुम्हास धमकावले.”
Unless the God of my father, the God of Abraham [Father of a multitude], and the fear of Isaac [Laughter], had been with me, surely now you would have sent me away empty. God has seen my affliction and the labor of my hands, and rebuked you last night.”
43 ४३ लाबानाने उत्तर दिले आणि तो याकोबाला म्हणाला, “या मुली माझ्या मुली आहेत आणि ही नातवंडे माझी नातवंडे आहेत आणि हे कळप माझे कळप आहेत. जे काही तू पाहतोस ते सर्व माझे आहे. परंतु आज मी या मुलींसाठी किंवा त्यांच्या मुलांसाठी ज्यांना त्यांनी जन्म दिला त्यांना मी काय करू शकतो?
Laban [White] answered Jacob [Supplanter], “The daughters are my daughters, the children are my children, the flocks are my flocks, and all that you see is mine: and what can I do today to these my daughters, or to their children whom they have borne?
Now come, let us make a covenant ·binding contract between two or more parties·, you and I; and let it be for a witness between me and you.”
Jacob [Supplanter] took a stone, and set it up for a pillar.
46 ४६ याकोब त्याच्या नातलगांना म्हणाला की, “दगड गोळा करा.” मग त्यांनी दगड गोळा करून त्याची रास केली. नंतर त्या दगडांच्या राशीशेजारी बसून ते जेवले.
Jacob [Supplanter] said to his relatives, “Gather stones.” They took stones, and made a heap. They ate there by the heap.
Laban [White] called it Jegar Sahadutha [Heap of witness], but Jacob [Supplanter] called it Galeed [Heap of stones, Heap of witness].
48 ४८ लाबान म्हणाला, “ही दगडांची रास आज माझ्यामध्ये व तुझ्यामध्ये साक्षी आहे.” म्हणून त्याचे नाव गलेद ठेवले.
Laban [White] said, “This heap is witness between me and you today.” Therefore it was named Galeed [Heap of stones, Heap of witness]
49 ४९ मग लाबान म्हणाला, “आपण एकमेकापासून दूर होत असताना परमेश्वर माझ्यावर व तुझ्यावर लक्ष ठेवो.” म्हणून त्या जागेचे नाव मिस्पा ठेवण्यात आले.
and Mizpah, for he said, “Adonai watch between me and you, when we are absent one from another.
50 ५० जर का तू माझ्या मुलींना दुःख देशील किंवा माझ्या मुलींशिवाय दुसऱ्या स्त्रिया करून घेशील. तर पाहा, “जरी आमच्याबरोबर कोणी नाही पण तुझ्यात व माझ्यात देव साक्षी आहे.”
If you afflict my daughters, or if you take wives besides my daughters, no man is with us; behold, God is witness between me and you.”
51 ५१ लाबान याकोबास म्हणाला, या राशीकडे पाहा आणि स्मारकस्तंभाकडे पाहा, जो मी तुझ्यामध्ये व माझ्यामध्ये ठेवला आहे.
Laban [White] said to Jacob [Supplanter], “See this heap, and see the pillar, which I have set between me and you.
52 ५२ ही रास व हा स्तंभ ही दोन्ही आपल्यातील कराराची साक्ष होवो, की हानी करायला मी तुझ्याकडे ही रास ओलांडून येणार नाही आणि तू ही माझ्याविरुद्ध ही रास ओलांडून कधीही येऊ नये.
May this heap and the pillar be witness, that I will not pass over this heap to you, and that you will not pass over this heap and this pillar to me, for harm.
53 ५३ अब्राहामाचा देव, नाहोराचा देव आणि त्यांच्या वडिलांचा देव आमचा न्याय करो. याकोबाने त्याचा बाप इसहाक, ज्या देवाचे भय धरत असे त्याची शपथ घेतली.
The God of Abraham [Father of a multitude], and the God of Nahor, the God of their father, judge between us.” Then Jacob [Supplanter] swore by the fear of his father, Isaac [Laughter].
54 ५४ मग याकोबाने त्या डोंगरावर यज्ञ केला आणि त्याने आपल्या सर्व नातलगांना भोजनासाठी आमंत्रण दिले. भोजन संपल्यावर त्यांनी ती रात्र डोंगरावरच घालवली.
Jacob [Supplanter] offered a sacrifice in the mountain, and called his relatives to eat bread. They ate bread, and stayed all night in the mountain.
55 ५५ दुसऱ्या दिवशी लाबान पहाटेस उठला. त्याने आपल्या मुली व आपली नातवंडे यांची चुंबने घेऊन त्यांचा निरोप घेतला. त्याने त्यांना आशीर्वाद दिला आणि मग तो आपल्या घरी परत गेला.
Early in the morning, Laban [White] rose up, and kissed his sons and his daughters, and blessed them. Laban [White] departed and returned to his place.
