Whakatauki 13

1 Ko te tama whakaaro nui ka rongo ki ta tona papa ako: ko te tangata whakahi ia e kore e rongo ki te riri.

Wuowi mariek winjo puonj wuon mare, to ngʼat ma wangʼe tek ok winj wach kikwere.

2 E kai te tangata i te pai i te hua o tona mangai: ka kai ia te wairua o te hunga wanoke i te tutu.

Ngʼat makare yudo pok maber kaluwore gi gik mowacho, to ngʼatno ma ok ja-adiera nigi gombo mar miero.

3 Ko te tangata e tiaki ana i tona mangai e pupuri ana i tona ora: ko te tangata ia e hamama nui ana ona ngutu, ko te whakangaromanga mona.

Ngʼatno morito dhoge orito ngimane, to ngʼatno ma wuoyo karodho wach biro dhiyo e kethruok.

4 E hiahia ana te wairua o te tangata mangere, a kahore he mea mana: ka meinga ia kia momona te wairua o te hunga uaua.

Jasamuoyo dwaro gimoro gi chunye duto to ok oyud gimoro, to jakinda yudo gik moko duto modwaro.

5 E kino ana te tangata tika ki te korero teka: he mea whakarihariha ia te tangata kino, a whakama noa iho.

Ngʼat makare mon kod gima ok adiera, to joricho kelo wichkuot kod dwanyruok.

6 Ko te tika hei kaitiaki mo te tangata e tapatahi ana te ara: ka whakataka ano te tangata kino e te hara.

Tim makare rito ngʼat mobidhore, timbe maricho to tieko jaricho.

7 Tera tetahi kei te amene taonga mona, heoi kahore rawa he mea i a ia: tera tetahi kei te whakarawakore i a ia, heoi nui atu ona rawa.

Ngʼat moro wuondore ni en ja-mwandu, to adiera oonge gimoro; to ngʼat machielo wuondore ni en jachan, to adiera en gi mwandu mangʼeny.

8 Ko nga utu mo te tangata kia ora, ko ona rawa: tena ko te rawakore, e kore e rongo i te riri.

Mwandu ngʼato sa moro nyalo reso ngimane, to jochan onge gima bwogo.

9 E koa ana te marama o te hunga tika: ka keto ia te rama o te hunga kino.

Ler mar ngʼat makare rieny maler, to taya mar ngʼat marach inego.

10 He totohe anake i ahu mai i te whakapehapeha: he whakaaro nui ia kei te hunga i nga kupu tika.

Sunga nywolo mana dhawo, to rieko iyudo kuom jogo moyie puonj.

11 Ko nga taonga i puta mai i te whakamanamana ka iti haere: ko ta te tangata i whakaemi ai, he mea mahi, ka tupu haere.

Pesa moyud e yo ma ok kare lal nono, to ngʼat makano pesa matin matin miyo omedore.

12 He manako taringa roa, he patu ngakau: ka tae te koronga, ko te rakau ia o te ora.

Gima igeno mobudho miyo chuny bedo matuo, to gima igeno motimore en yath mar ngima.

13 Ko te tangata e whakahawea ana ki te kupu, ka ngaro i a ia ano; ko te tangata ia e wehi ana i te whakahau, ka whiwhi ki te utu.

Ngʼat ma jaro puonj biro yudo pokne, to ngʼat moluoro chik imiyo pok maber.

14 Ko te ture o te hunga whakaaro nui, he puna no te ora, e puta ai i nga reti o te mate.

Puonj mar ngʼat mariek en soko mar ngima ma reso ngʼato e obadho mag tho.

15 Ko to te ngarahu pai he homai atawhai; he taikaha ia te ara o te hunga nanakia.

Bedo gi winjo kelo luor, to yor ngʼato ma ok ja-adier tek.

16 He mahi mohio ta te tangata tupato; ko ta te wairangi he hora i te kuwaretanga.

Ngʼato ka ngʼato mariek timo gik moko kuom ngʼeyo, to ngʼat mofuwo nyiso mana fupe.

17 Ka hinga te karere kino ki te kino; ko te karere pono ia, ano he rongoa.

Jaote marach donjo e chandruok, to jaote modimbore kelo konyruok.

18 Ko te tangata kahore e pai ki te papaki, mana te rawakore, te whakama; engari ko te tangata e whai mahara ana ki te ako, ka whakahonoretia.

Ngʼat modagi siem nwangʼo dhier kod wichkuot, to ngʼato angʼata mawinjo kikwere to yudo duongʼ.

19 Ko te hiahia kua rite, he reka ki te wairua: he whakarihariha ia ki nga kuware te whakarere i te kino.

Geno mochopi en gima mit ne chuny, to joma ofuwo ok dwar aa e richo.

20 Haere i te taha o te hunga whakaaro nui, a ka whai whakaaro koe: ko te takahoa ia o nga kuware, ka mamae.

Ngʼat mawuotho gi ngʼama riek bedo mariek, to osiep joma ofuwo hinyore.

21 Ka whai te kino i te hunga hara; ko te utu ia ki te hunga tika, he pai.

Chandruok luwo jaricho, to mwandu e ohand ngʼat makare.

22 He whakarerenga iho ta te tangata pai mo nga tamariki a nga tamariki; kei te rongoa mo te tangata tika nga taonga o te tangata hara.

Ngʼat maber weyo mwandu ne nyithind nyithinde, to mwandu jaricho okan ni joma kare.

23 He nui te kai kei te ngakinga a nga rawakore; tera ia te mea e ngaro ana i te kore o te tikanga pai.

Puoth ngʼat ma jachan sa moro nyalo nyago chiemo mangʼeny, to tim ma ok kare tiekogi duto.

24 Ko te tangata e kaiponu ana i tana whiu, e kino ana ia ki tana tama; ko te tangata ia e aroha ana ki a ia, ka papaki wawe i a ia.

Ngʼat ma ok ti kod kede kuom chwado wuode, omon kod wuode, to ngʼat mohere bedo motangʼ mondo orieye.

25 Kai ana te tangata tika, makona ana tona wairua; ka hapa ia te kopu o te tangata kino.

Joma kare chiemo moromo kaka chunygi dwaro, to ii ngʼat marach nigi kech.