Mark 14
1 Matamdu Lanthokpibagi Chakkhangba amasung Hamei Yaodaba Talgi Chakkhangba kumhei pangthokkadaba numit nini watlingei matam oirammi. Athoiba purohitsing amadi Wayel Yathanggi Ojasingna lonna Jisubu phananaba amadi hatnanaba khudongchaba yengduna leirammi.
En het pascha, en het feest der ongehevelde broden was na twee dagen. En de overpriesters en de Schriftgeleerden zochten, hoe zij Hem met listigheid vangen en doden zouden.
2 Adubu Chakkhangbagi kumhei manungda madu tourabadi miyamna irang hourakpa yabagi maramna makhoina madu kumhei pangthoklingei manungda toudananaba hainarammi.
Maar zij zeiden: Niet in het feest, opdat niet misschien oproer onder het volk worde.
3 Jisuna Bethany-da leiringeida, yamna kiningai oiraba unsagi lainana naramba mi ama Simon-gi yumda leirammi. Amasung Jisuna charingeida nupi amana asengba nard-na semba tanglaba, manam nungsiraba teinathao thanna yaoba alabaster kouba nungouna saba chaphu ama puduna laklammi. Aduga mahakna chaphu adu thugairaduna hangdoklaga manam nungsiraba teinathao adu Ibungogi kokthakta heithabirammi.
En als Hij te Bethanie was, in het huis van Simon, den melaatse, daar Hij aan tafel zat, kwam een vrouw, hebbende een albasten fles met zalf van onvervalsten nardus, van groten prijs; en de albasten fles gebroken hebbende, goot die op Zijn hoofd.
4 Maduda mapham aduda leiriba mi kharadi saoraduna amaga amaga hainarak-i, “Manam nungsiraba teinathao asi mang-hanbagi kari kanaba leibage?
En er waren sommigen, die dat zeer kwalijk namen bij zichzelven, en zeiden: Waartoe is dit verlies der zalf geschied?
5 Masi yollamlabadi denarii chahumdagi henna yollamgadabani aduga sel aduna lairabasingda pinaramba yarambani!” Aduna makhoina nupi adubu minungsi leitana cheirammi.
Want dezelve had kunnen boven de driehonderd penningen verkocht, en die den armen gegeven worden; en zij vergrimden tegen haar.
6 Adubu Jisuna hairak-i, “Mahakki apamba adu adum toujasanu, nakhoina mangonda karigi yetlibano? Mahakna eihakkidamak yamna phaba amadi phajaraba thabak ama toubire.
Maar Jezus zeide: Laat af van haar; wat doet gij haar moeite aan? Zij heeft een goed werk aan Mij gewrocht.
7 Maramdi nakhoina lairabasingga matam pumnamakta loinadunata lei, aduga nakhoina hek pamba matam amada hekta nakhoina makhoibu mateng pangbasu yai. Adubu eidi nakhoiga matam pumnamakta leiminnaroi.
Want de armen hebt gij altijd met u, en wanneer gij wilt, kunt gij hun weldoen; maar Mij hebt gij niet altijd.
8 Mahakna touba ngamjaba adu mahakna toukhre; mahakna eigi hakchangda manam nungsiraba teinathao asi heibiduna mangjounana eibu leirol channabagidamak thourang toujare.
Zij heeft gedaan, hetgeen zij kon; zij is voorgekomen, om Mijn lichaam te zalven, tot een voorbereiding ter begrafenis.
9 Houjik, eina nakhoida tasengnamak hairibasini, Aphaba Pao sandokpa malemgi mapham khudingda, mahakpu ningsingba oina mahakna toukhiba adu phongdokkani.”
Voorwaar zeg Ik u: Alwaar dit Evangelie gepredikt zal worden in de gehele wereld, daar zal ook tot haar gedachtenis gesproken worden, van hetgeen zij gedaan heeft.
10 Adudagi, tung-inba taranithoi adugi ama oiriba Judas Iscariot-na Jisubu athoiba purohitsingda pithoknanabagidamak makhoigi manakta chatlammi.
En Judas Iskariot, een van de twaalven, ging heen tot de overpriesters, opdat hij Hem hun zou overleveren.
11 Makhoina mahakna haiba adu tabada haraorammi amasung mangonda sel pigani haiduna wasaklammi. Adudagi Judas-na Jisubu makhoida pithoknabagi achaba tanja yengba hourammi.
En zij, dat horende, waren verblijd, en beloofden hem geld te geven; en hij zocht, hoe hij Hem bekwamelijk overleveren zou.
12 Hamei Yaodaba Talgi Chakkhangbagi ahouba numit, Lanthokpibagi Chakkhangbagi yaomachasing hatpa numit aduda, Jisugi tung-inbasingna Ibungoda hanglak-i, “Eikhoina kadaida chattuna Ibungogidamak Lanthokpibagi Chakkhangbagi chaklen adu thourang toujaba Ibungona pambibage?”
En op den eersten dag der ongehevelde broden, wanneer zij het pascha slachtten, zeiden Zijn discipelen tot Hem: Waar wilt Gij, dat wij heengaan, en bereiden, dat Gij het pascha eet?
13 Adudagi Jisuna tung-inbasinggi maraktagi makhoi ani tharaduna hairak-i, “Nakhoina sahar aduda chatlu, aduga nakhoina ising pun puba nupa ama thengnagani. Mahakki tung illu.
En Hij zond twee van Zijn discipelen uit, en zeide tot hen: Gaat henen in de stad, en u zal een mens ontmoeten, dragende een kruik water, volgt dien;
14 Aduga mahakna changba yum adugi yumbu aduda haiyu, ‘Oja Ibungona hairi, Eina eihakki tung-inbasingga loinana Lanthokpibagi Chakkhangba chagadaba ka adu kadaidano?’
En zo waar hij ingaat, zegt tot den heer des huizes: De Meester zegt: Waar is de eetzaal, daar Ik het pascha met Mijn discipelen eten zal?
15 Adudagi mahakna, sem-saduna thourang pumnamak loiraba, chaoraba mathakki ka ama nakhoida utlakkani. Mapham aduda eikhoigidamak chaklen thourang tou.”
En hij zal u wijzen een grote opperzaal, toegerust en gereed; bereidt het ons aldaar.
16 Adudagi tung-inbasing aduna mapham adu thadoktuna sahar aduda chatkhraga Ibungona makhoida haikhibagumna pumnamaksing adu makhoina thengnarammi; amasung makhoina maphamduda Lanthokpibagi Chakkhangbagi chaklen thourang toure.
En Zijn discipelen gingen uit, en kwamen in de stad, en vonden het, gelijk Hij hun gezegd had, en bereidden het pascha.
17 Numidang matam oiraklabada, Jisuna tung-inba taranithoi aduga loinana lakle.
En als het avond geworden was, kwam Hij met de twaalven.
18 Aduga makhoina phamduna charingeida, Jisuna hairak-i, “Eina nakhoida tasengnamak hairibasini, eiga chaminariba nakhoigi naraktagi amana eihakpu pithokkadouri.”
En als zij aanzaten en aten, zeide Jezus: Voorwaar, Ik zeg u, dat een van u, die met Mij eet, Mij zal verraden.
19 Maduda makhoi mapukning warammi. Amasung makhoina Ibungoda amamamta oina mathang mathang hanglak-i, “Madu eira?”
En zij begonnen bedroefd te worden, en de een na de ander tot Hem te zeggen: Ben ik het? En een ander: Ben ik het?
20 Jisuna khumlak-i, “Nakhoi taranithoigi maraktagi eihakka loinana tenggotta tal lupminariba mahaknani.
Maar Hij antwoordde en zeide tot hen: Het is een uit de twaalven, die met Mij in de schotel indoopt.
21 Mapugi Puyada haikhibagumna Migi Machanupa adu sigani adubu Migi Machanupa adubu pithokpa mahak adudi kayada awaba oigadaba! Mahakkidamakti mahak poklamdabana henna pharamgadabani!”
De Zoon des mensen gaat wel heen, gelijk van Hem geschreven is; maar wee dien mens, door welken de Zoon des mensen verraden wordt! Het ware hem goed, zo die mens niet geboren ware geweest.
22 Makhoina charingeida, Jisuna tal ama louduna Mapu Ibungobu thagatcharaga machet machet setladuna mahakki tung-inbasingda piraga hairak-i, “Tal asi louduna chao, masi eigi hakchangni.”
En als zij aten, nam Jezus brood, en als Hij gezegend had, brak Hij het, en gaf het hun, en zeide: Neemt, eet, dat is Mijn lichaam.
23 Amasung Ibungona anggur mahi tenggot ama amuk loukhatladuna madugidamak Mapu Ibungobu thagatcharaga makhoida thaknanaba pire, amasung makhoi pumnamakna madu thakle.
En Hij nam den drinkbeker, en gedankt hebbende, gaf hun dien; en zij dronken allen uit denzelven.
24 Adudagi Jisuna makhoida hairak-i, “Masi Mapu Ibungo amadi mahakki misinggi oiba anouba warepnaba adugidamak, miyamgidamak tabikhraba eigi eeni.
En Hij zeide tot hen: Dat is Mijn bloed, het bloed des Nieuwen Testaments, hetwelk voor velen vergoten wordt.
25 Eina nakhoida tasengnamak hairibasini, Tengban Mapugi leibakta nouna anggur mahi thakkadaba numit adu laktriba phaoba eina amuk hanna anggur mahi asi thaklaroi.”
Voorwaar, Ik zeg u, dat Ik niet meer zal drinken van de vrucht des wijnstoks, tot op dien dag, wanneer Ik dezelve nieuw zal drinken in het Koninkrijk Gods.
26 Adudagi makhoina Mapu Ibungo thagatpa isei ama saklamlaga Chorphon Chingda chatkhre.
En als zij den lofzang gezongen hadden, gingen zij uit naar den Olijfberg.
27 Jisuna makhoida hairak-i, “Nakhoi pumnamakna eibu thadoklamgadouri, maramdi Mapugi Puyana hai, ‘Eina yaosenbabu yeithugani, aduga yaosing adu chaithokkani.’
En Jezus zeide tot hen: Gij zult in dezen nacht allen aan Mij geergerd worden; want er is geschreven: Ik zal den Herder slaan, en de schapen zullen verstrooid worden.
28 Adubu eina hinggatlaba matungda nakhoidagi hanna eina Galilee-da chatkani.”
Maar nadat Ik zal opgestaan zijn, zal Ik u voorgaan naar Galilea.
29 Peter-na khumlak-i, “Atei pumnamakna thadoklabasu eina Ibungobu keidounungda thadokloi.”
En Petrus zeide tot Hem: Of zij ook allen geergerd werden, zo zal ik toch niet geergerd worden.
30 Jisuna Peter-da hairak-i, “Eina nangonda tasengnamak hairibasini, ngasi ahing yenbarabana anirak khongdringeigi mamangda nangna eibu khangde haina ahumlak haigani.”
En Jezus zeide tot hem: Voorwaar, Ik zeg u, dat heden in dezen nacht, eer de haan tweemaal gekraaid zal hebben, gij Mij driemaal zult verloochenen.
31 Maduda Peter-na henna kanthi thokna khumlak-i, “Eihakna Ibungoga loinana siminnaba taraba phaobada eina madu keidounungda hairoi.” Aduga tung-inba atei pumnamaksu matou adugumna loina hairammi.
Maar hij zeide nog des te meer: Al moest ik met U sterven, zo zal ik U geenszins verloochenen. En insgelijks zeiden zij ook allen.
32 Makhoina Gethsamane kouba maphamda laklabada Jisuna mahakki tung-inbasingduda hairak-i, “Eina haijaringeida maphamsida phamlammu.”
En zij kwamen in een plaats, welker naam was Gethsemane, en Hij zeide tot Zijn discipelen: Zit hier neder, totdat Ik gebeden zal hebben.
33 Aduga Ibungona Peter, Jacob amadi John-bu mahakka loinana purammi. Amasung Ibungogi pukning amadi thawai waba houraklammi,
En Hij nam met Zich Petrus, en Jakobus, en Johannes, en begon verbaasd en zeer beangst te worden;
34 Aduga Ibungona makhoida hairak-i, “Eigi thammoisi sigadaba makhei khamthengna ware. Aduna nakhoi mapham asida mitseng khangduna leirammu.”
En zeide tot hen: Mijn ziel is geheel bedroefd tot den dood toe; blijft hier, en waakt.
35 Adudagi Ibungona manglomda khara chatlaga leimaida tuthajaduna, yarabadi awa anagi pungpham asi mangondagi lanthokkhinaba haijakhi.
En een weinig voortgegaan zijnde, viel Hij op de aarde, en bad, zo het mogelijk ware, dat die ure van Hem voorbijging.
36 Ibungona haijarak-i, “Abba, Ipa Ibungo, nahakki naphamdadi pumnamak oithokpa ngaktani. Awa-anagi tenggot asi eingondagi louthokpiyu. Adumakpu eihakki aningba oidaduna nahakki aningba adumak toubiyu.”
En Hij zeide: Abba, Vader, alle dingen zijn U mogelijk; neem dezen drinkbeker van Mij weg, doch niet wat Ik wil, maar wat Gij wilt.
37 Adudagi Ibungona halakpada tung-inba ahum adu tumduna leiramba thengnare. Maduda Ibungona Peter-da hairak-i, “Simon, nahak tumlibra? Nahakna pung amakhak phaoba mitseng khangba ngamdabra?”
En Hij kwam, en vond hen slapende, en zeide tot Petrus: Simon, slaapt gij? Kunt gij niet een uur waken?
38 Aduga Ibungona makhoida hairak-i, “Nakhoina athembada tadananaba mitseng khang-u amadi haijou. Thawainadi maningngi adubu hakchangnadi masolli.”
Waakt en bidt, opdat gij niet in verzoeking komt; de geest is wel gewillig, maar het vlees is zwak.
39 Adudagi Ibungona amuk chatthokkhiduna hanna haikhiba waheising adu chap mannana haiduna haija-nijarammi.
En wederom heengegaan zijnde, bad Hij, sprekende dezelfde woorden.
40 Amasung Ibungona amuk halakpada tung-inbasing adu tumduna leiramba thengnare; maramdi makhoi tumningbana mamittu lumtharammi. Aduga makhoina Ibungoda kari haigadage haibasu khanglamde.
En wedergekeerd zijnde, vond Hij hen wederom slapende, want hun ogen waren bezwaard; en zij wisten niet, wat zij Hem antwoorden zouden.
41 Ibungona ahumlaksuba oina halakpa matamda mahakna makhoida haikhi, “Nakhoi houjikphaoba tumduna amadi potthaduna leiribra? Yare okle! Pungpham adu lakle. Yeng-u, Migi Machanupa adubu pap chenbasinggi makhutta pithokkadouri.
En Hij kwam ten derden male, en zeide tot hen: Slaapt nu voort, en rust; het is genoeg, de ure is gekomen; ziet, de Zoon des mensen wordt overgeleverd in de handen der zondaren.
42 Hougatlu, eikhoi chatsi, eibu pithokkadaba mi adu asida leire.”
Staat op, laat ons gaan; ziet, die Mij verraadt, is nabij.
43 Jisuna nganglingeimaktada, taranithoigi maraktagi ama oiriba Judas-na, athoiba purohitsing, Wayel Yathanggi ojasing, amadi ahal lamansingna tharakpa thangsang amadi cheitup paiba yamlaba miyam amaga loinana lakle.
En terstond, als Hij nog sprak, kwam Judas aan, die een was van de twaalven, en met hem een grote schare, met zwaarden en stokken, gezonden van de overpriesters, en de schriftgeleerden, en de ouderlingen.
44 Ibungobu pithokpa mahak aduna miyam aduda inggit touraduna hairak-i, “Eina chupkadouriba nupa asi nakhoina pamliba mi aduni, mahakpu phaduna cheksinna sennaduna pukho.”
En die Hem verried, had hun een gemeen teken gegeven, zeggende: Dien ik kussen zal, Die is het, grijpt Hem, en leidt Hem zekerlijk henen.
45 Judas-na maphamduda hek thungbaga, Jisugi manakta changduna “Oja Ibungo, Oja Ibungo” haina kouraduna Ibungobu chuple.
En als hij gekomen was, ging hij terstond tot Hem, en zeide: Rabbi, Rabbi, en kuste Hem.
46 Adudagi makhoina Jisubu phare.
En zij sloegen hun handen aan Hem, en grepen Hem.
47 Adubu mapham aduda leptuna leirambasinggi maraktagi amana mahakki thangsang sattoktuna Purohitlen-gi manaida yanduna mahakki mana kakthatle.
En een dergenen, die daarbij stonden, het zwaard trekkende, sloeg den dienstknecht des hogepriesters, en hieuw hem zijn oor af.
48 Adudagi Jisuna makhoising aduda hairak-i, “Nakhoina eihakpu leibakki wayel pathap thugaiba tamthiba mi ama phagadoubagumna thangsang amadi cheitup paiduna laklibra?
En Jezus, antwoordende, zeide tot hen: Zijt gij uitgegaan, met zwaarden en stokken, als tegen een moordenaar, om Mij te vangen?
49 Numit khudinggi eina Mapugi Sanglenda tambiduna nakhoiga loinana leiminnarammi maduda nakhoina eibu phakhide. Adubu madu Mapugi Puyagi wa adu thungnanabani.”
Dagelijks was Ik bij ulieden in den tempel, lerende, en gij hebt Mij niet gegrepen; maar dit geschiedt, opdat de Schriften vervuld zouden worden.
50 Adudagidi tung-inba pumnamakna Ibungobu thadoklamlaga chenkhre.
En zij, Hem verlatende, zijn allen gevloden.
51 Aduga kanagumba muga manbi phi amatamak setpa naha amasu Jisugi matung illakpada yaorammi. Makhoina mahakpu phananaba hotnarammi,
En een zeker jongeling volgde Hem, hebbende een lijnwaad omgedaan over het naakte lijf, en de jongelingen grepen hem.
52 adubu mahakna maphi adu hundoklamduna maphi amata yaodana chenkhirammi.
En hij, het lijnwaad verlatende, is naakt van hen gevloden.
53 Adudagi makhoina Jisubu Purohitlen-gi manakta purammi amasung athoiba purohitsing, ahal lamansing amadi Wayel Yathanggi ojasing pumnamak tillare.
En zij leidden Jezus henen tot den hogepriester; en bij hem vergaderden al de overpriesters, en de ouderlingen, en de schriftgeleerden.
54 Tallaktuda Peter-na laptakna Ibungogi tung illaktuna Purohitlen-gi sumangda changlakle. Aduga maphamduda mahakna ngaksenbagi thabak touribasingga phamminnaduna mei tiklammi.
En Petrus volgde Hem van verre, tot binnen in de zaal des hogepriesters, en hij was mede zittende met de dienaren, en zich warmende bij het vuur.
55 Amasung Jisubu hatnabagi yathang pinanaba athoiba purohitsing amadi Sanhedrin apumbana mahakki maiyokta maralgi sakhi pinaba mi thirammi. Adubu makhoina mi kana amata phanglamde.
En de overpriesters, en de gehele raad, zochten getuigenis tegen Jezus, om Hem te doden, en vonden niet.
56 Maramdi sakhi mayam amana Jisugi maiyokta minamba sakhi pirabasu makhoina hairibasingdu amaga amaga amata mannaramde.
Want velen getuigden valselijk tegen Hem, en de getuigenissen waren niet eenparig.
57 Adudagi mi kharana hougatlaktuna Jisugi maiyokta minamba sakhi piraduna hairak-i,
En enigen, opstaande, getuigden valselijk tegen Hem, zeggende:
58 “‘Mioibagi khutna saba Mapugi Sanglen asi eina mang-han-gani, aduga numit humnigi manungda mioibagi khutna saba nattaba atoppa Mapugi Sanglen ama eina sagani’ haina nupa asina haiba eikhoina tahou-i.”
Wij hebben Hem horen zeggen: Ik zal dezen tempel, die met handen gemaakt is, afbreken, en in drie dagen een anderen, zonder handen gemaakt, bouwen.
59 Adumakpu makhoisu, makhoina piriba sakhi adu amata manaramde.
En ook alzo was hun getuigenis niet eenparig.
60 Adudagi Purohitlen aduna makhoi pumnamakki mamangda lepkhatladuna Jisuda hanglak-i, “Nahakna paokhum amata piraroidra? Mising asina nahakki maiyokta siriba naralsing asi karino?”
En de hogepriester, in het midden opstaande, vraagde Jezus, zeggende: Antwoordt Gij niets? Wat getuigen dezen tegen U?
61 Adubu Jisuna paokhum amata pidana tumminna leirammi. Adudagi Purohitlen aduna amuk Jisuda hanglak-i, “Nahak miyamna thagatnariba Ibungo adugi Machanupa Christta adura?”
Maar Hij zweeg stil, en antwoordde niets. Wederom vraagde Hem de hogepriester, en zeide tot Hem: Zijt Gij de Christus, de Zoon des gezegenden Gods?
62 Jisuna khumlak-i, “Eimakni, aduga Migi Machanupa aduna Ingam-ngamba Mapu Ibungogi yetthangbada phamba amadi nongmadon leichilakta lenglakpa nakhoina ugani!”
En Jezus zeide: Ik ben het. En gijlieden zult den Zoon des mensen zien zitten ter rechter hand der kracht Gods, en komen met de wolken des hemels.
63 Adudagi Purohitlen aduna maphi segairaduna hairak-i, “Eikhoina sakhi ama amuk karigi mathou taribage?
En de hogepriester, verscheurende zijn klederen, zeide: Wat hebben wij nog getuigen van node?
64 Mahakna Mapu Ibungobu thina ngangba nakhoina tare. Nakhoina kari khallibage?” Amasung makhoi pumnamakna Ibungogi mathakta sibada matik chai haiduna maral pire.
Gij hebt de gods lastering gehoord; wat dunkt ulieden? En zij allen veroordeelden Hem, des doods schuldig te zijn.
65 Adudagi makhoi kharana Ibungoda tin sitchinba hourammi amasung mamit khumjillaga phuduna “Kanana nangbu phubano haiyu” haiduna makhoina hairammi. Amasung ngaksenbagi thabak toubasing aduna Ibungobu lousilladuna khupakna thare.
En sommigen begonnen Hem te bespuwen, en Zijn aangezicht te bedekken, en met vuisten te slaan, en tot Hem te zeggen: Profeteer! En de dienaars gaven Hem kinnebakslagen.
66 Peter-na makhada, sumangda mei tiktuna leiringeida Purohitlen-gi manai nupisinggi maraktagi ama laklammi.
En als Petrus beneden in de zaal was, kwam een van de dienstmaagden des hogepriesters;
67 Peter-na mei tiklibadu mahakna urabada, mahakna Peter-da munna yengladuna hairak-i, “Nahaksu Nazareth-ki Jisuga loinarambani.”
En ziende Petrus zich warmende, zag zij hem aan, en zeide: Ook gij waart met Jezus den Nazarener.
68 Peter-na maduda khumlak-i, “Nahakna hairibadu karino haiba ei khangde aduga wakhal tabasu ngamde.” Adudagi Peter-na hojanglomda thokkhre. Matam adumaktada yenbarabana khonglakle.
Maar hij heeft het geloochend, zeggende: Ik ken Hem niet, en ik weet niet, wat gij zegt. En hij ging buiten in de voorzaal, en de haan kraaide.
69 Aduga manai nupi aduna mapham aduda Peter-bu amuk urabada akoibada leplibasing aduda amuk hairak-i, “Mahak asi makhoisinggi maraktagi amani!”
En de dienstmaagd, hem wederom ziende, begon te zeggen tot degenen, die daarbij stonden: Deze is een van die.
70 Adubu Peter-na amuk hanna natte haina khumle. Ngaihak amuk leiraga manakta leplambasing aduna Peter-da amuk hairak-i, “Awoibamak nahak makhoisinggi maraktagi amani, maramdi nahak Galilee-dagini.”
Maar hij loochende het wederom. En een weinig daarna, die daarbij stonden, zeiden wederom tot Petrus: Waarlijk, gij zijt een van die; want gij zijt ook een Galileer, en uw spraak gelijkt.
71 Handakti Peter-na wasakladuna makhoida hairak-i, “Karigumba eina chin thiramlabadi Mapu Ibungona eingonda sirap touba oisanu. Nakhoina ngangnariba nupa adu ei tasengna khangde.”
En hij begon zichzelven te vervloeken en te zweren: Ik ken dezen Mens niet, Dien gij zegt.
72 Matam adumaktada yenbarabana aniraksuba oina khonglakle. Aduga Jisuna mangonda haikhiba, “Yenbarabana anirak khongdringeigi mamangda nangna eibu khangde haina ahumlak haigani” haina haikhibadu ningsinglakle. Amasung madu khallubada mahak thammoi sokladuna kaple.
En de haan kraaide de tweede maal; en Petrus werd indachtig het woord, hetwelk Jezus tot hem gezegd had: Eer de haan tweemaal gekraaid zal hebben, zult gij Mij driemaal verloochenen. En hij, zich van daar makende, weende.
