< लूका 1 >
1 बऊत जणेया सेयो गल्ला, जो आसा बीचे ओईया, इतियास लिखणे रे आसा री मताद कित्ती,
Nu sum, Theophilus, su fal in akfulatyeyuk: Pus mwet ma arulana oaru in orani ac simusla ma su sikyak inmasrlosr.
2 जेड़ा कि पईले ई तिने जो इना गल्ला खे देखणे वाल़े और वचनो खे मानणे वाल़े सेवक थे, आसा गे पऊँछाईया।
Elos simusla ma su fwackme nu sesr sin mwet ma sifacna liye ma inge ac sulkakinelik ke tufahna mutawauk me.
3 तेबेई तो, ओ श्रीमान् थियुफिलुस! माखे बी ये ठीक लगेया कि तिना सबी गल्ला रा सारा आल शुरूओ तेई ठीक-ठीक पता लगाई की तिना ताखे एक-एक करी की लिखूँ।
Ke ma inge, leum fulat luk, ke sripen nga liksreni na lohang in lutlut ke ma inge ke mutawauk me, nga sifacna nunku mu ac wona ngan takunla nu sum ma sikyak uh.
4 ताकि तूँ ये जाणी लो कि यो गल्ला, जिना री तैं शिक्षा पाई राखी, केड़िया अटल ए।
Nga oru ma inge kom in mau etu na pwaye ke ma nukewa ma lutiyuk kom kac.
5 यहूदिया प्रदेशो रे राजा हेरोदेसो रे बखते अबिय्याहो रे दलो रे जकरयाह नाओं रा एक पुरोईत था और तेसरी लाड़िया रा नाओं इलीशिबा था। ये दोनो लाड़ा-लाड़ी हारूणो रे कुलो रे थे।
In pacl se ma Herod el tuh tokosra in acn Judea, tuh oasr mwet tol se pangpang Zechariah, su ma in u lal Abijah, mwet tol. Mutan kial ah pa Elizabeth, su ma in fwilin tulik natul Aaron, mwet tol.
6 सेयो दोनो परमेशरो सामणे तर्मी थे और परमेशरो री सारी आज्ञा और बिधिया पाँदे निर्दोष चलो थे।
Eltal kewa moulkin moul na suwohs ye mutun God, ac arulana oaru in akos ma sap ac oakwuk nukewa lun Leum God.
7 तिना रे कोई ल्वाद नि थी, कऊँकि इलीशिबा बांझ थी और सेयो दोनो स्याणे ऊईगे थे।
Wangin tulik natultal, mweyen Elizabeth el tia ku in orek tulik, ac el ac Zechariah tukenina matuoh.
8 एक दिन जेबे जकरयाह आपणे दलो री बारिया पाँदे परमेशरो सामणे पुरोईतो रा काम करो था।
Sie len ah Zechariah el oru orekma in tol lal ke sun pacl lun u lal in kulansap in Tempul.
9 तेबे पुरोईता री रवाजा रे मुताबिक, तेसरे नाओं री चिट्ठी निकल़ी, कि परमेशरो रे मन्दरो रे जाई की तूप बाल़।
In oana oakwuk nu sin mwet tol uh, srisrngiyuki ke fa mu ac ma kunal in akosak mwe keng fin loang uh. Ouinge el utyak nu in Tempul lun Leum God,
10 और तूप बाल़ने रे बखते, लोका री सारी मण्डल़ी बारे मन्दरो रे आँगणो रे प्रार्थना करने लगी री थी।
ac mwet puspis elos pre likinum uh ke ao in kisa mwe keng uh.
11 तेबे जकरयाहो खे प्रभुए रा स्वर्गदूत तूपो री वेदिया रे दाँणे कनारे खड़ेया रा दिशेया।
Sie lipufan lun Leum God sikyang nu sel, ac tu layen layot ke loang uh, yen mwe keng uh akokyak we.
12 जकरयाह तेसखे देखी की कबराईगा और बऊत डरीगा।
Ke Zechariah el liyalak el arulana lut ac sangengla.
13 पर स्वर्गदूते तेसखे बोलेया, “ओ जकरयाह! डर नि, कऊँकि परमेशरे तेरी प्रार्थना सुणी ली री और जो तेरी लाड़ी इलीशिबा ए, तेसा रे ताखे एक पाऊ जमणा और तैं तेसरा नाओं यूहन्ना राखणा।
Na lipufan sac fahk nu sel, “Zechariah, nimet sangeng. God El lohng pre lom. Elizabeth, mutan kiom, el ac fah oswela sie wen nutum. Kom ac fah sang inel John.
14 ताखे आनन्द और खुशी ऊणी और बऊत सारे लोक तेसरे जमणे ते खुश ऊणे।
Kom ac fah arulana engan, ac mwet puspis ac fah wi pac engan ke el ac isusla.
15 कऊँकि से परमेशरो सामणे महान् ऊणा, तेस अँगूरा रा रस और शराब कदी नि पीणा और से आपणी माया रे गर्भो तेई पवित्र आत्मा ते परेया रा ऊणा।
El ac fah sie mwet saok ye mutun Leum God. El ac fah tia nim wain, ku kutena mwe nim ku. El ac fah sesseslana ke Ngun Mutal, mutawauk ke el isusla me,
16 तेस इस्राएलो बीचा ते कई जणे, तिना रे प्रभु परमेशरो री तरफा खे फेरने।
ac el ac fah forokla mwet puspis sin mwet Israel nu sin Leum God lalos.
17 से एलिय्याह री आत्मा और सामर्था रे ऊई की तेसरे आगे-आगे चलणा ताकि पितरा रा मन बाल-बच्चेया री तरफा खे फेरो। आज्ञा नि मानणे वाल़ेया खे तर्मिया री समजा रे ल्याओ और प्रभुए खे एक लायक प्रजा त्यार करो।”
El ac fah fahsr meet liki Leum God, ke ngunin ku lal Elijah, mwet palu. El ac fah akwoyela inmasrlon papa ac tulik uh; el ac fah oru tuh mwet seakos in sifil nunak oana mwet suwoswos; el ac fah oru tuh mwet lun Leum God in akola nu sel.”
18 जकरयाहे स्वर्गदूतो ते पूछेया, “ये आऊँ किंयाँ जाणूं कि एड़ा ई मां साथे ऊणा? कऊँकि आऊँ और मेरी लाड़ी तो स्याणे ऊईगे रे।”
Na Zechariah el fahk nu sin lipufan sac, “Nga ac etu fuka lah ac ouingan? Nga matuoh, ac mutan kiuk uh matuoh pac.”
19 स्वर्गदूते तेसखे बोलेया, “आऊँ जिब्राईल ए, जो परमेशरो सामणे खड़ा रओआ। आऊँ तां साथे गल्ला करने और ये सुसमाचार सुनाणे रिया तंईं पेजी राखेया
Na lipufan sac fahk, “Nga pa Gabriel. Nga tu ye mutun God, su supweyume in tuh kaskas nu sum, ac fahkot pweng wo se inge nu sum.
20 और देख जदुओ तक यो गल्ला पूरिया नि ऊई जाओगिया, तदुओ तक तूँ चुप रणा और बोली नि सकदा। कऊँकि तैं मेरिया गल्ला पाँदे कि सेयो आपणे बखते पूरिया ऊणिया, विश्वास नि कित्तेया।”
Tusruktu kom tia lulalfongi kas luk, su ac fah akpwayeiyuk in pacl fal. Ke sripen selulalfongi lom, kom ac fah tia ku in sramsram. Kom ac mutana tia kaskas nwe ke na akpwayeiyuk ma nga fahk nu sum inge.”
21 लोक जकरयाहो खे न्याल़दे रए और हैरान ऊईगे कि तेसखे मन्दरो रे इतणी देर किंयाँ ऊईगी?
In pacl se inge, mwet uh mutana soanel Zechariah, ac suk lah efu ku el utyak arulana pahtlac in Tempul.
22 जेबे से बारे आया, तेबे से तिना साथे गलाई नि सकेया, तेबे तिना खे पता लगी गा कि तिने मन्दरो रे कोई दर्शन पाई राखेया, से तिना साथे साअरे रे गल्ला करदा रया और गूँगा ऊईगा।
Ke el oatula, el tia ku in kaskas nu selos, ouinge elos akilen mu el liye sie aruruma in Tempul. Ke el tia ku in kaskas nu selos, el orekmakin na paol ac srisrsrisr nu selos.
23 जेबे मन्दरो रे तेसरे पुरोईतो रे कामो री सेवा करने रे दिन पूरे ऊईगे, तेबे से यरूशलेमो नगरो खे छाडी की आपणे कअरो खे चली गा।
Ke safla pacl in kulansap lal Zechariah in Tempul uh, el folokla nu lohm sel ah.
24 तेबे तेसरी लाड़ी इलीशिबा गर्भवती ऊईगी और पाँज मीन्ने तक आपू खे कअरे ये बोली की लकोए रे राखेया,
Tia paht toko, Elizabeth, mutan kial, el pitutuyak ac tiana illa liki lohm sel ke malem limekosr.
25 “मांणूए जो मेरी बेज्जती करी राखी, तिजी खे दूर करने खे, परमेशरे मां पाँदे कृपा करने खे एड़ा करी राखेया।”
Ac el fahk, “Inge nga etu tuh Leum God El kasreyu. El eisla mwekin luk likiyu ye mutun mwet uh.”
26 इलीशिबा रे गर्भावस्था रे छटुए मीन्ने परमेशरो री तरफा ते जिब्राईल स्वर्गदूत गलील प्रदेशो रे नासरत नाओं नगरो रे,
Ke Elizabeth el pitutu malem onkosr, God El supwalla lipufan Gabriel nu in siti srisrik se in acn Galilee pangpang Nazareth.
27 एक कुआँरिया गे पेजेया। तेसारी मंगणी यूसुफ नाओं रे दाऊदो रे कराने रे एक माठे साथे ऊई थी। तेसा कुआँरिया रा नाओं मरियम था।
Oasr sap soko el us nu sin sie mutan fusr virgin, su ako in payuk nu sin mukul se pangpang Joseph, su ma in fwilin tulik natul Tokosra David. Inen mutan fusr sac pa Mary.
28 स्वर्गदूते तेसा गे पीतरे आयी की बोलेया, “खुशी और जय तेरी ओ, जेस पाँदे परमेशरो री कृपा ऊई री, प्रभु तां साथे ए।”
Lipufan sac tuku nu yorol ac fahk, “Paing kom! Leum God El wi kom, ac El arulana akinsewowoye kom!”
29 से तेस वचनो ते बऊत कबराई गी और सोचणे लगी कि ये केड़ी गल्ल ए?
Mary el arulana fohsak ke kas lun lipufan sac, ac el suk na lah mea kalmen ma el fahk uh.
30 स्वर्गदूते तेसा खे बोलेया, “ओ मरियम! डर नि कऊँकि परमेशरो री कृपा तां पाँदे ऊई री।
Na lipufan sac fahk nu sel, “Mary, nikmet sangeng, tuh kom ohi yurin God.
31 देख, तूँ गर्भवती ऊणी, तेरे एक पाऊ जमणा और तैं तेसरा नाओं यीशु राखणा।
Kom ac fah pitutuyak ac oswela sie wen, ac kom fah sang inel Jesus.
32 से महान् ऊणा, और परमप्रदानो रा पुत्र ऊणा और प्रभु परमेशरे तेसरे पुरखा दाऊदो रा सिंहासन तेसखे देणा।
El ac fah arulana fulat — ac fah pangpang el Wen nutin God Fulatlana. Leum God El ac fah oru tuh elan sie tokosra oana David, papa matu tumal,
33 और तेस याकूबो रे कराने रे सदा राज्य करना और तेसरे राज्य रा अंत कदी नि ऊणा।” (aiōn )
ac el ac fah leum fin fwilin tulik natul Jacob nwe tok. Tokosrai lal ac fah wangin saflaiya!” (aiōn )
34 मरियमे स्वर्गदूतो खे बोलेया, “ये किंयाँ ऊणा? आऊँ तो मर्दो खे जाणदी ई नि, कऊँकि आऊँ तो एबु कुँवारी ए”
Na Mary el fahk nu sin lipufan sac, “Ma inge ac sikyak fuka, ke nga soenna etu mwet?”
35 स्वर्गदूते तेसा खे जवाब दित्तेया, “पवित्र आत्मा तां पाँदे उतरना और परमप्रदानो री सामर्थ तां पाँदे छांयाँ करनी, तेबेई तो से, जो जमणे वाल़ा ए, तेसखे पवित्र और परमेशरो रा पुत्र बोलेया जाणा।
Ac lipufan sac topuk ac fahk, “Ngun Mutal ac fah tuku nu fom, ac ku lun God ac fah oan fom. Ke sripa se inge, wen mutal se inge ac fah pangpang Wen nutin God.
36 देख, तेरे टब्बरो री इलीशिबा रे बी स्याणदे बखते पाऊ ऊणे वाल़ा ए। ये तेसा रा, जेसा खे बांझ बोलोए, छटा मीन्ना चली रा।
Esamul Elizabeth, sie nina in sou lom an. Tuh fwack mu el tia ku in isus, a inge el pitutu malem onkosr lac, el finne arulana matuoh.
37 कऊँकि परमेशर सब कुछ करी सकोआ।”
Mweyen wangin ma God El kofla in oru.”
38 मरियमे बोलेया, “देख, आऊँ परमेशरो री दासी ए, मां साथे तेरे वचनो रे मुताबिक ओ।” तेबे स्वर्गदूत तेसा गे ते चली गा।
Na Mary el fahk, “Nga mwet kulansap lun Leum God. Lela ma inge in orek nu sik oana ke kom fahk.” Na lipufan sac som lukel.
39 तिना दिना रे मरियम उठी की फटाफट पाह्ड़ी इलाके रे यहूदा प्रदेशो रे एक नगरो खे गई
Tiana paht tukun ma inge, Mary el akola ac sulaklak na som nu in sie siti srisrik inmasrlon eol in acn Judea.
40 और तेसे जकरयाहो रे कअरे जाई की इलीशिबा खे नमस्ते कित्ती।
El utyak nu in lohm sel Zechariah ac paingul Elizabeth.
41 जिंयाँ ई इलीशिबे मरियमा री नमस्ते सुणी, तिंयाँ ई बच्चा तेसा रे पेटो रे उटकेया और ईलीशिबा पवित्र आत्मा ते फरी गी।
Ke pacl se Elizabeth el lohng kusen paing lal Mary, tulik se insial ah mokuikui, ac Elizabeth el sesseslana ke Ngun Mutal,
42 तेबे तेसे मरियमा खे जोरे की बोलेया, “तूँ सबी जवाणसा बीचे धन्य ए और जेस बच्चे खे तां जन्म देणा से बी धन्य ए।
ac fahk nu sel Mary ke pusra lulap, “Kom pa insewowo emeet sin mutan nukewa uh, ac insewowo tulik se su kom ac oswela an!
43 ये कृपा मां पाँदे केथा ऊई कि मेरे प्रभुए री आम्मा मांगे आयी?
Efu ku ouiya na yohk se inge in sikyak nu sik, tuh nina kien Leum luk in tuku nu yuruk?
44 जिंयाँ ई मैं तेरी नमस्ते सुणी, तिंयाँ ई बच्चा मेरे पेटो रे खुश ऊई की उटकणे लगेया।
Ke pacl se na nga lohngak ke kom paingyu ah, tulik se insiuk inge srosro ke engan.
45 धन्य ए से, जिने विश्वास कित्तेया कि जो गल्ला प्रभुए री तरफा ते तेसा गे बोलिया, सेयो पुरिया ऊणिया।”
Fuka lupan insewowo lom ke kom lulalfongi lah kas lun Leum God nu sum ac fah akpwayeyuk!”
46 तेबे मरियमे बोलेया, “मेरा प्राण प्रभुए री बढ़ाई करोआ।
Mary el fahk, “Insiuk kaksakin Leum God;
47 और मेरी आत्मा मेरा उद्धार करने वाल़े परमेशरो ते खुश ए।
Ngunik engan ke sripen God, Mwet Lango luk,
48 कऊँकि तिने आपणी दासिया कनारो खे देखेया, तेबेई तो, देखो, आजो ते सारे जुगा-जुगा रे लोका माखे धन्य बोलणा।
Tuh El esamyu, mutan kulansap pusisel lal! Ingela mwet in fwil nukewa ac fah pangonyu insewowo,
49 कऊँकि तिने शक्तिमाने मेरे बड़े-बड़े काम करी राखे और तेसरा नाओं पवित्र ए।
Ke sripen orekma yohk su God Kulana El oru nu sik. Inel mutallana;
50 तेस परमेशरो री दया, जो तेसते डरोए, पीढ़िया री पीढ़िया तक बणी री रओई।
Liki fwil nu ke fwil El akkalemye pakoten lal nu selos su sunakunul.
51 तिने आपणे आथो रे जरिए सामर्था रे काम दिखाए और जो आपू खे बड़ा समजोए, सेयो रूल़ाई ते।
El asroela po kulana lal, Ac kunauselik pwapa lun mwet inse fulat.
52 तिने राजेया रा राज खत्म करी ता और शरीफ ऊच्चे कित्ते।
El akpusiselye tokosra kulana liki tron lalos, Ac El akfulatye mwet pusisel.
53 तिने पूखे अच्छी चीजा ते रजाए और अमीर खाली आथे निकयाल़ी ते।
El akkihpye mwet masrinsral ke ma wo, Ac supwalik mwet kasrup uh pisinpo.
54 तिने आपणा सेवक इस्राएल सम्बाल़ी ता। ताकि आपणी तेसा दया रे वादे खे याद करुँ,
El sruokyana wulela lal nu sin mwet matu lasr, Ac tuku in kasru Israel, mwet kulansap lal.
55 जो अब्राहम और तेसरे कुल़ो पाँदे सदा रणी, जेड़ा तिने म्हारे बाओ-दादेया खे बोलेया था।” (aiōn )
El esam in akkalemye pakoten lal nu sel Abraham Ac fwilin tulik nukewa natul nwe tok!” (aiōn )
56 मरियम तकरीबन तीन मीन्ने तक तेती रई और तेबे कअरो खे चली गी।
Mary el muta yorol Elizabeth malem tolu, na el folokla nu yen sel.
57 तेबे इलीशिबा रे बच्चा पैदा करने रा बखत पूरा ऊईगा और तेसा रे एक पाऊ जम्मेया।
Sun pacl lal Elizabeth in isusla, ac el oswela sie wen.
58 तेसा रे पड़ोसी और टब्बरो वाल़ेया जेबे ये सुणेया कि प्रभुए तेसा पाँदे बड़ी पारी दया करी राखी, सेयो तेसा साथे बऊत खुश ऊए।
Mwet tulan lal ac sou lal lohngak lah Leum God El arulana akinsewowoyal, ac elos welul engan.
59 तेबे एड़ा ऊआ कि सेयो आठुए दिने बाल़को रा खतना करने आए और तेसरा नाओं, तेसरे बाओ रे नाओं पाँदे जकरयाह राखणे लगे।
Ke tulik sac el sun len oalkosr matwal, elos tuku in tuh kosreyukla el, ac elos akoo in sang inel Zechariah, in folokin inen papa tumal ah.
60 तेबे बच्चे री आम्मे बोलेया, “ना; एसरा नाओं यूहन्ना राखणा।”
Tusruktu nina kial ah fahk mu, “Mo! Inel pa John.”
61 तेबे तिने बोलेया, “तेरे टब्बरो रे एड़ा नाओं केसी रा निए।”
Ac elos fahk nu sel, “Wangin sou lom ma us ine sacn!”
62 तेबे तिने तेसरे बाओ ते साअरे रे पूछेया, “तूँ एसरा क्या नाओं राखणा चाएया?”
Na elos kaskas srisrsrisr nu sin papa tumal ac siyuk sel lah ac su inen tulik sac.
63 तेबे तिने लिखणे री पट्टी मुंगाई की लिखी ता, “एसरा नाओं यूहन्ना ए” और सब हैरान ऊईगे।
Zechariah el siyuk sie ma elan sim kac, ac el simusla mu, “Inel pa John.” Elos nukewa arulana lut.
64 तेबे तेसरा मूँ और जीब तेबुई खुली गी। तेबे से बोलणे जोगा ऊईगा और परमेशरो रा धन्यवाद करने लगेया।
In pacl sacna Zechariah el sifilpa ku in kaskas, ac el mutawauk in kaksakin God.
65 तेसरे ओरे-पोरे रणे वाल़े लोक डरी गे और तिना सबी गल्ला री चर्चा यहूदिया प्रदेशो रे सारे पाह्ड़ी इलाके रे फैली गी।
Mwet tulan lalos nukewa arulana sangeng, ac pungen ma inge fahsrelik nu infulan eol nukewa in acn Judea.
66 सब सुणने वाल़े आपणे-आपणे मनो रे बिचार करने लगे, “ये बाल़क केड़ा ऊणा?” कऊँकि परमेशरो रा आथ तेस साथे ए।
Mwet nukewa su lohng ke ma inge elos nunku kac ac siyuk, “Tulik se inge fin kapak el ac mau mwet fuka se?” Mweyen kalem na lah ku lun God oan facl.
67 तेबे तेसरा पिता जकरयाह पवित्र आत्मा ते परी गा और भविष्यबाणी करने लगेया,
Zechariah, papa tumal John, el sessesla ke Ngun Mutal, ac el fahkak kas inge sin God me:
68 “प्रभु इस्राएलो रा परमेशर धन्य ए, जो तिने आपणे लोका कनारो खे देखेया और तिना खे छुटकारा दित्तेया
“Lela kut in kaksakin Leum God lun Israel! El tuku tari in kasru mwet lal ac aksukosokyalosla.
69 और आपणे सेवक दाऊदो रे कराने रे आसा खे उद्धारकर्ता पेजी राखेया।
El ase nu sesr sie Mwet Lango kulana, Sie sin fwilin tulik natul David, mwet kulansap lal.
70 जेड़ा तिने आपणे पवित्र भविष्यबक्तेया ते बुलवाया था, जो दुनिया रे शुरूओ ते ऊँदे ऊए आयी रे (aiōn )
El nuna wulela sin mwet palu mutal lal oemeet mu (aiōn )
71 मतलब-आसा रे दुश्मणा ते और बैरिया रे आथो ते म्हारा उद्धार करी राखेया।
El ac molikutla liki mwet lokoalok lasr, Liki ku lalos nukewa su kwase kut.
72 ताकि आसा रे बाप-दादेया पाँदे कृपा करी की आपणी पवित्र वाचा याद राखो
El tuh fahk mu El ac akkalemye pakoten lal nu sin mwet matu lasr somla, Ac esam pac wulela mutal lal.
73 और से कसम जो तिने आसा रे पिते अब्राहमो साथे खाई थी
Ke sie wulela oa su El orala nu sel Abraham, papa matu tumasr, El wuleang in
74 कि तेस आसा खे ये देणा, ताकि आसे आपणे दुश्मणा रे आथो ते बची की
Tulekutla liki inpoun mwet lokoalok lasr, Tuh kut in kulansupwal ac tia sangeng,
75 परमेशरो सामणे पवित्रता, और धार्मिकता साथे सारी जिन्दगी नच्चके रई की तेसरी सेवा करदे रईए।
Ac tuh kut in mutal ac suwoswos ye mutal Ke lusenna moul lasr.
76 ओ बाल़क! ताखे परमप्रदान परमेशरो रा भविष्यबक्ता बोलेया जाणा, कऊँकि तूँ प्रभुए री बाट त्यार करने खे तिना रे आगे-आगे चलणा।
“Wen nutik, ac fah pangpang kom mwet palu lun God Fulatlana. Kom ac fah fahsr meet liki Leum In akoela inkanek lal,
77 ताकि तिना रे लोका खे उद्धारो रा ज्ञान देई सके, जो तिना रे पापो री माफिया ते मिलोआ।
In fahkak nu sin mwet lal lah elos ac fah moliyukla Mweyen El ac nunak munas nu selos ke ma koluk lalos.
78 ये आसा रे परमेशरो री तेसा बड़िया दया ते ऊणा; जेसरी बजअ ते, स्वर्गो ते आसा पाँदे प्यागा रा प्रयासा ऊणा।
God lasr El pakoten ac mongfisrasr. El ac fah oru tuh kalmen molela lal in takak ac srekuti,
79 ताकि न्हेरे रे और मरने वाल़ेया खे जिन्दगी देई सको, और आसा रे पैरा खे शान्तिया री बाटा रे सिदे चलाई सको।”
Ac in tololosyak nukewa su muta in lohsr ac ngunin misa, In kol niasr nu ke inkanek lun misla.”
80 तेबे से बाल़क यूहन्ना बड़दा और आत्मा रे तागतबर ऊँदा गया और इस्राएलो रे सामणे आऊणे रे दिना तक, जंगल़ो रे रया।
Tulik sac kapak ac kui in manol ac in ngunal. El muta yen mwesis nwe ke pacl se el sikyang nu sin mwet Israel.