Masese 24
1 Kolulaka te bato oyo basalaka mabe mpe kolukaka te kozala elongo na bango,
Ne æmuleris viros malos, nec desideres esse cum eis:
2 pamba te mitema na bango ekanisaka kaka kosala mabe, mpe bibebu na bango eyeisaka kaka mobulu soki elobi.
quia rapinas meditatur mens eorum, et fraudes labia eorum loquuntur.
3 Ndako etongamaka na nzela ya bwanya, mpe elendisamaka na nzela ya mayele.
Sapientia ædificabitur domus, et prudentia roborabitur.
4 Bashambre ekotondisama na biloko nyonso ya talo mpe ya kitoko na nzela ya boyebi.
In doctrina replebuntur cellaria, universa substantia pretiosa et pulcherrima.
5 Moto ya bwanya atondi na nguya, moto oyo azalaka na boyebi alendisaka nguya na ye.
Vir sapiens, fortis est: et vir doctus, robustus et validus.
6 Pamba te kolonga na etumba esengaka bwanya, mpe lobiko ezalaka kati na motango ebele ya bapesi toli.
Quia cum dispositione initur bellum: et erit salus ubi multa consilia sunt.
7 Bwanya ezalaka likolo mingi mpo na zoba, yango wana azalaka te na likambo ya koloba kati na mayangani oyo esalemaka pembeni ya ekuke.
Excelsa stulto sapientia, in porta non aperiet os suum.
8 Moto oyo asalaka mabongisi ya kosala mabe akokende sango lokola moteki baninga.
Qui cogitat mala facere, stultus vocabitur.
9 Mabongisi ya bozoba ezali masumu, mpe bato bayinaka motioli.
Cogitatio stulti peccatum est: et abominatio hominum detractor.
10 Soki omilembisi na mokolo ya pasi, makasi na yo ekozala pamba.
Si desperaveris lassus in die angustiæ: imminuetur fortitudo tua.
11 Kangola bato oyo bazali komema bango na kufa, mpe bikisa bato oyo bazali kokende na kufa lokola bato oyo balangwe masanga.
Erue eos, qui ducuntur ad mortem: et qui trahuntur ad interitum liberare ne cesses.
12 Soki olobi: « Tala, toyebaki likambo moko te kati na makambo oyo nyonso; » boni, Ye oyo amekaka mitema asosolaka yango te? Ye oyo abatelaka molimo na yo ayebaka yango te? Afutaka te moto na moto kolanda misala na ye?
Si dixeris: Vires non suppetunt: qui inspector est cordis, ipse intelligit, et servatorem animæ tuæ nihil fallit, reddetque homini iuxta opera sua.
13 Mwana na ngai, lia mafuta ya nzoyi, pamba te ezalaka kitoko! Mwa ndambo ya mafuta ya nzoyi ekozala elengi na lolemo na yo.
Comede, fili mi, mel, quia bonum est, et favum dulcissimum gutturi tuo:
14 Yeba lisusu ete bwanya ezali elengi mpo na molimo na yo; soki ozwi yango, yeba ete lobi na yo ekozala malamu, mpe elikya na yo ekozala ya pamba te.
Sic et doctrina sapientiæ animæ tuæ: quam cum inveneris, habebis in novissimis spem, et spes tua non peribit.
15 Yo moto mabe, komeka te kotia mitambo kati na ndako ya moto ya sembo, mpe komeka te kopanza yango,
Ne insidieris, et quæras impietatem in domo iusti, neque vastes requiem eius.
16 pamba te ata soki moto ya sembo akweyi mbala sambo, akotelema kaka; nzokande pasi ekweyisaka moto mabe.
Septies enim cadet iustus, et resurget: impii autem corruent in malum.
17 Soki monguna na yo akweyi, kosepela te; mpe soki apengwi, tika ete motema na yo esepela te;
Cum ceciderit inimicus tuus, ne gaudeas, et in ruina eius ne exultet cor tuum:
18 noki te Yawe akomona, akosepela te mpe akokitisela yo kanda na Ye.
ne forte videat Dominus, et displiceat ei, et auferat ab eo iram suam.
19 Kosilika te likolo ya bato oyo basalaka mabe, kolula te bato mabe;
Ne contendas cum pessimis, nec æmuleris impios:
20 pamba te lobi ya malamu ekozala te mpo na moto oyo asalaka mabe, mpe mwinda ya bato mabe ekokufa.
quoniam non habent futurorum spem mali, et lucerna impiorum extinguetur.
21 Mwana na ngai, tosaka Yawe mpe mokonzi, kosanganaka te na batomboki,
Time Dominum, fili mi, et regem: et cum detractoribus non commiscearis:
22 pamba te bango mibale bakoki kotindela batomboki pasi na pwasa. Bongo, nani ayebi pasi oyo bakoki kotinda?
quoniam repente consurget perditio eorum: et ruinam utriusque quis novit?
23 Makambo oyo mpe ezali toli ya bato ya bwanya: Kopona bilongi, kati na kosambisa, ezali malamu te.
Hæc quoque sapientibus: Cognoscere personam in iudicio non est bonum.
24 Moto oyo alobaka na moto mabe: « Ozali moto ya sembo, » bato bakolakela ye mabe, mpe bikolo ekotombokela ye.
Qui dicunt impio: Iustus es: maledicent eis populi, et detestabuntur eos tribus.
25 Kasi bato oyo bapamelaka moto mabe bakozala malamu mpe lipamboli ekozala likolo na bango.
Qui arguunt eum, laudabuntur: et super ipsos veniet benedictio.
26 Eyano ya solo ezali lokola beze ya bibebu.
Labia deosculabitur, qui recta verba respondet.
27 Bongisa libanda ya mosala na yo, bongisa bilanga na yo, bongo na sima, tonga ndako na yo.
Præpara foris opus tuum, et diligenter exerce agrum tuum: ut postea ædifices domum tuam.
28 Kotatola na pamba te mpo na kosala moninga na yo mabe; mpo na nini olingi kosalela bibebu na yo na lokuta?
Ne sis testis frustra contra proximum tuum: nec lactes quemquam labiis tuis.
29 Kolobaka te: « Nakosala ye ndenge asali ngai, nakozongisela ye kolanda makambo oyo ye asali. »
Ne dicas: Quomodo fecit mihi, sic faciam ei: reddam unicuique secundum opus suum.
30 Nalekaki pembeni ya elanga ya moto ya goyigoyi, mpe pembeni ya elanga ya vino ya moto oyo azangi mayele;
Per agrum hominis pigri transivi, et per vineam viri stulti:
31 bongo, tala ndenge etondi na banzube, tala ndenge matiti mabe ezipi yango, mpe mir na yango ya mabanga ebukani.
et ecce totum repleverant urticæ, et operuerant superficiem eius spinæ, et maceria lapidum destructa erat.
32 Tango natiaki makanisi na ngai kati na makambo oyo namonaki, nazwaki mayele oyo:
Quod cum vidissem, posui in corde meo, et exemplo didici disciplinam.
33 mwa pongi moke, mwa kopema moke, mwa kokanga maboko moke mpo na kolala,
Parum, inquam, dormies, modicum dormitabis, pauxillum manus conseres, ut quiescas:
34 bobola ekoyela yo na pwasa lokola moleki nzela, mpe pasi ekoyela yo lokola moyibi.
et veniet tibi quasi cursor egestas, et mendicitas quasi vir armatus.
