< Masese 22 >
1 Kokende sango ya malamu ezali malamu koleka kozala na bomengo mingi; lokumu ezali malamu koleka palata mpe wolo.
Más vale el buen nombre que las muchas riquezas, Y el ser apreciado más que la plata y el oro.
2 Mozwi mpe mobola bazali na likambo moko ya lisanga: ezali Yawe nde azali Mokeli na bango mibale.
El rico y el pobre tienen esto en común: Yavé los hizo a todos ellos.
3 Moto ya mayele amonaka likama na mosika mpe amibombaka, kasi moto oyo azangi mayele akoleka wana mpe akokutana na pasi.
El prudente ve el mal y se aparta, Pero los ingenuos siguen y reciben el daño.
4 Komikitisa mpe kotosa Yawe ememaka bozwi, lokumu mpe bomoi.
En las huellas de la humildad y del temor a Yavé, Andan riqueza, honor y vida.
5 Nzela ya bato mabe ezalaka na banzube mpe mitambo, kasi moto oyo abatelaka molimo na ye azalaka mosika na yango.
Espinos y lazos hay en el camino de los perversos, El que guarda su alma se aparta de ellos.
6 Lakisa mwana nzela oyo asengeli kotambola wuta na bomwana na ye; ezala tango akokoma mokolo, akobunga yango te.
Instruye al niño en el camino que debe seguir, Aun cuando sea viejo no se apartará de él.
7 Mozwi azalaka mokonzi ya mobola, mpe modefi azalaka mowumbu ya modefisi.
El rico domina al pobre, Y el que pide prestado es esclavo del prestamista.
8 Moto oyo alonaka masumu abukaka pasi, mpe makasi ya kanda na ye nyonso ekosuka.
El que siembra maldad cosecha desgracia, Y la vara de su arrogancia se consumirá.
9 Moto oyo akabaka na esengo akopambolama, pamba te akabolaka bilei na ye na mobola.
El que tiene ojo generoso será bendecido, Porque repartió su pan con el pobre.
10 Bengana motioli, bongo kowelana, koswana mpe kofingana ekosila.
Echa fuera al escarnecedor, y se irá la discordia, Y también saldrán la contienda y las afrentas.
11 Moto oyo alingaka kozala peto na motema, oyo ngolu ezalaka na bibebu na ye, mokonzi azalaka molingami na ye.
El que ama la pureza de corazón, El que tiene gracia en sus labios Tendrá como amigo al propio rey.
12 Miso na Yawe ebatelaka boyebi, kasi akweyisaka maloba ya moto oyo azangi mayele.
Los ojos de Yavé velan por la verdad, Y Él descubre el engaño de los traicioneros.
13 Moto ya goyigoyi alobaka: « Nkosi ezali kuna na libanda, ekoboma ngai na kati-kati ya balabala. »
Dice el perezoso: Afuera hay un león. En plena calle me matará.
14 Monoko ya mwasi ya ndumba ezalaka lokola libulu ya mozindo; moto oyo Yawe asilikeli akweyaka kuna.
Abismo profundo es la boca de la mujer ajena. El aborrecido de Yavé caerá allí.
15 Motema ya mwana moke ezalaka na bozoba, bongo fimbu ya pamela elongolaka yango kati na ye.
La necedad se pega al corazón del niño. La vara de la corrección se la apartará.
16 Moto oyo anyokolaka mobola mpo ete akoma na bomengo mingi mpe oyo apesaka mozwi bakado bakokweya na bobola.
El que oprime al pobre enriquece. Quien da al rico se empobrece.
17 Pesa matoyi mpe yoka toli ya bato ya bwanya, mpe tika ete motema na yo endima mateya na ngai.
Inclina tu oído, escucha las palabras de los sabios Y aplica tu corazón a mis enseñanzas,
18 Pamba te ekozala esengo soki obombi yango na motema na yo, mpe soki yango nyonso ezali pene ya bibebu na yo.
Porque será bueno que las guardes dentro de ti, Y las establezcas sobre tus labios,
19 Nateyi yo yango lelo mpo ete elikya na yo ezala kati na Yawe.
Para que pongas en Yavé tu confianza. Te instruiré también a ti.
20 Boni, lobi eleki, nakomelaki yo te batoli koleka tuku misato, batoli ya bwanya mpe ya boyebi,
¿No te escribí cosas excelentes de consejos y enseñanzas,
21 batoli oyo epesaka mateya ya solo mpe maloba ya solo mpo ete okoka kozongisa biyano ya solo na moto oyo atindi yo?
Para que conozcas la certeza de los dichos de verdad, Y las hagas llegar a los que te son enviados?
22 Kobotola te na makasi biloko ya mobola, pamba te azali mobola, konyokola te moto ya pasi na esambiselo,
No explotes al pobre, porque es pobre, Ni atropelles al desgraciado en la puerta,
23 pamba te Yawe akobundela bango mpe akobebisa bomoi ya bato oyo bakobebisa bomoi na bango.
Porque Yavé defenderá su causa Y quitará la vida a los que la quitan a otro.
24 Kozala molingami te ya moto ya kanda, mpe kosangana te na moto ya motema moto-moto,
No hagas amistad con el hombre iracundo, Ni te hagas acompañar del hombre violento,
25 noki te okoyekola nzela na ye mpe okokangama na motambo na ye.
No sea que te acostumbres a sus caminos, Y coloques lazo a tu propia alma.
26 Kozala te na molongo ya bato oyo batombolaka maboko mpo na kondima kofuta baniongo ya bato mosusu,
No seas tú de los que dan la mano, Y salen fiadores de deudas.
27 pamba te soki ozali na yo na makoki ya kofuta te, mpo na nini okolinga ete babotola ata mbeto na yo ya kolala?
Si no tienes con qué pagar, ¿Por qué te quitarán tu propia cama?
28 Kozongisa na sima te mondelo ya kala oyo batata na yo bakataki.
No remuevas el lindero antiguo Que colocaron tus antepasados.
29 Osila komona moto oyo ayebi mosala na ye malamu? Akosala kaka liboso ya bakonzi, akosala te liboso ya bato ya molili.
¿Has visto hombre diligente en su obra? Estará delante de los reyes y no de la gentuza.