Masese 14
1 Mwasi ya bwanya atongaka ndako na ye, kasi mwasi oyo azangi mayele abukaka yango na maboko na ye moko.
Sapiens mulier ædificat domum suam; insipiens exstructam quoque manibus destruet.
2 Moto oyo atambolaka alima atosaka Yawe, kasi moto oyo nzela na ye etengama-tengama atiolaka Ye.
Ambulans recto itinere, et timens Deum, despicitur ab eo qui infami graditur via.
3 Kati na monoko ya moto oyo azangi mayele, ezalaka na nzete ya lolendo, kasi bibebu ya moto ya bwanya ebatelaka ye.
In ore stulti virga superbiæ; labia autem sapientium custodiunt eos.
4 Esika oyo ezalaka na ngombe te, elielo mpe ezalaka na eloko te, pamba te ezali makasi ya bangombe nde epesaka bomengo.
Ubi non sunt boves, præsepe vacuum est; ubi autem plurimæ segetes, ibi manifesta est fortitudo bovis.
5 Motatoli ya sembo akosaka te, kasi motatoli ya mabe alobaka lokuta.
Testis fidelis non mentitur; profert autem mendacium dolosus testis.
6 Motioli alukaka bwanya mpe azwaka yango te, kasi boyebi eyaka na pete epai na moto ya mayele.
Quærit derisor sapientiam, et non invenit; doctrina prudentium facilis.
7 Zala mosika ya zoba, pamba te okotikala kozwa boyebi te na bibebu na ye.
Vade contra virum stultum, et nescit labia prudentiæ.
8 Bwanya ya moto ya mayele esosolisaka ye nzela na ye, kasi bozoba ya bato oyo bazangi mayele: lokuta.
Sapientia callidi est intelligere viam suam, et imprudentia stultorum errans.
9 Bazoba balingaka te kosenga bolimbisi, kasi ngolu na Nzambe ezalaka kati na bato ya sembo.
Stultus illudet peccatum, et inter justos morabitur gratia.
10 Motema eyebaka pasi na yango moko, moko te akoki kokabola na yango esengo.
Cor quod novit amaritudinem animæ suæ, in gaudio ejus non miscebitur extraneus.
11 Ndako ya moto mabe ekobukana, kasi ndako ya kapo ya bayengebene ekofuluka.
Domus impiorum delebitur: tabernacula vero justorum germinabunt.
12 Nzela mosusu emonanaka sembo na miso ya bato, nzokande, na suka, ememaka na kufa.
Est via quæ videtur homini justa, novissima autem ejus deducunt ad mortem.
13 Ezala kati na koseka, motema ekoki kozala na mawa, mpe esengo ekoki kosuka na mawa.
Risus dolore miscebitur, et extrema gaudii luctus occupat.
14 Bato oyo batambolaka na boyengebene te bakozwa lifuti kolanda misala na bango, kasi moto ya sembo mpe akozwa lifuti kolanda misala na ye.
Viis suis replebitur stultus, et super eum erit vir bonus.
15 Moto oyo azangi mayele andimaka makambo nyonso oyo balobaka, kasi moto ya mayele atambolaka na bokebi.
Innocens credit omni verbo; astutus considerat gressus suos. Filio doloso nihil erit boni; servo autem sapienti prosperi erunt actus, et dirigetur via ejus.
16 Moto ya bwanya abangaka mabe mpe akimaka yango, kasi zoba atombokaka, na elikya nyonso.
Sapiens timet, et declinat a malo; stultus transilit, et confidit.
17 Moto oyo asilikaka noki asalaka makambo ya bozoba, mpe bayinaka moto ya mayele mabe.
Impatiens operabitur stultitiam, et vir versutus odiosus est.
18 Bato oyo bazangi mayele bazwaka bozoba lokola libula, kasi bato ya mayele bazwaka boyebi lokola motole.
Possidebunt parvuli stultitiam, et exspectabunt astuti scientiam.
19 Bato mabe bakofukama liboso ya bato ya malamu, bato ya mitema mabe bakofukama na ekuke ya bato ya sembo.
Jacebunt mali ante bonos, et impii ante portas justorum.
20 Mobola ayinamaka ata epai na moninga na ye moko, kasi mozwi azalaka na baninga ebele.
Etiam proximo suo pauper odiosus erit: amici vero divitum multi.
21 Moto oyo atiolaka moninga na ye asalaka lisumu, kasi esengo na moto oyo asalaka bato bakelela bolamu.
Qui despicit proximum suum peccat; qui autem miseretur pauperis beatus erit. Qui credit in Domino misericordiam diligit.
22 Boni, bato oyo babongisaka kosala mabe bazali na libunga te? Kasi boboto mpe solo ezali epai ya bato oyo babongisaka kosala bolamu.
Errant qui operantur malum; misericordia et veritas præparant bona.
23 Mosala nyonso epesaka litomba, kasi maloba ya pamba ememaka na bobola.
In omni opere erit abundantia; ubi autem verba sunt plurima, ibi frequenter egestas.
24 Bozwi ya bato ya bwanya ezalaka lokola motole na bango, kasi bozoba ya bato oyo bazangi mayele ezalaka lokola liboma.
Corona sapientium divitiæ eorum; fatuitas stultorum imprudentia.
25 Motatoli oyo alobaka solo abikisaka bato ebele, kasi motatoli ya mabe alobaka lokuta.
Liberat animas testis fidelis, et profert mendacia versipellis.
26 Moto oyo atosaka Yawe akomaka na kondima makasi, mpe bana na ye bakozwa ekimelo.
In timore Domini fiducia fortitudinis, et filiis ejus erit spes.
27 Kotosa Yawe ezali etima ya bomoi, ekangolaka na mitambo ya kufa.
Timor Domini fons vitæ, ut declinent a ruina mortis.
28 Kozala na bato ebele epesaka mokonzi lokumu, kasi mokonzi akweyaka soki azali na bato te.
In multitudine populi dignitas regis, et in paucitate plebis ignominia principis.
29 Moto oyo asilikaka noki te azalaka mayele, kasi moto oyo akangaka motema te abimisaka bozoba na ye.
Qui patiens est multa gubernatur prudentia; qui autem impatiens est exaltat stultitiam suam.
30 Motema oyo ezali na kimia epesaka bomoi na nzoto, kasi bilulela epolisaka mikuwa.
Vita carnium sanitas cordis; putredo ossium invidia.
31 Moto oyo anyokolaka mobola atiolaka Mokeli ya mobola yango, kasi moto oyo asalelaka moto akelela bolamu apesaka Ye lokumu.
Qui calumniatur egentem exprobrat factori ejus; honorat autem eum qui miseretur pauperis.
32 Babenganaka moto mabe mpo na mabe na ye, kasi moto ya sembo awumelaka na elikya kino ata na kufa.
In malitia sua expelletur impius: sperat autem justus in morte sua.
33 Bwanya ewumelaka kati na motema ya moto oyo azali na bososoli; kasi boni, ekoyebana solo kati na bazoba?
In corde prudentis requiescit sapientia, et indoctos quosque erudiet.
34 Bosembo etombolaka ekolo, kasi lisumu ememelaka bato soni.
Justitia elevat gentem; miseros autem facit populos peccatum.
35 Mokonzi asepelaka na mosali ya bwanya, kasi mosali oyo ayokisaka ye soni apelisaka kanda na ye.
Acceptus est regi minister intelligens; iracundiam ejus inutilis sustinebit.
