< Masese 1 >
1 Masese ya Salomo, mwana mobali ya Davidi, mokonzi ya Isalaele:
Proverbes de Salomon, fils de David, roi d’Israël,
2 mpo na koyeba bwanya, kozwa mateya mpe kososola maloba ya mayele;
pour connaître la sagesse et l’instruction, pour discerner les paroles d’intelligence;
3 mpo na kozwa mateya ya bwanya oyo epesaka bizaleli ya sembo, ya boyengebene mpe makambo ya alima;
pour recevoir instruction dans la sagesse, la justice, le juste jugement, et la droiture;
4 mpo na kopesa mayele epai ya bazoba, mpe boyebi epai ya bilenge.
pour donner aux simples de la prudence, au jeune homme de la connaissance et de la réflexion.
5 Tika ete moto ya bwanya ayoka yango, mpe akobakisa bwanya na ye, bongo moto ya mayele akoyeba mayele ya kotambolisa bato;
Le sage écoutera, et croîtra en science, et l’intelligent acquerra du sens
6 mpo na kososola masese mpe sambole, maloba ya bwanya mpe kolimbola makambo.
pour comprendre un proverbe et une allégorie, les paroles des sages et leurs énigmes.
7 Kotosa Yawe ezali mosisa ya mayele; bato oyo bazangi mayele batiolaka bwanya mpe toli.
La crainte de l’Éternel est le commencement de la connaissance; les fous méprisent la sagesse et l’instruction.
8 Mwana na ngai ya mobali, yoka toli ya tata na yo, mpe kobwaka te mateya ya mama na yo;
Écoute, mon fils, l’instruction de ton père, et n’abandonne pas l’enseignement de ta mère;
9 Pamba te ekozala lokola ekoti ya ngolu na moto na yo, mpe lokola mayaka ya kitoko na kingo na yo.
car ce sera une guirlande de grâce à ta tête, et des colliers à ton cou.
10 Mwana na ngai ya mobali, soki bato ya masumu balingi kokweyisa yo, komitika te.
Mon fils, si les pécheurs cherchent à te séduire, n’y acquiesce pas.
11 Soki balobi na yo: « Yaka elongo na biso, tika ete tosala motambo mpo na koboma bato, tokosepela mpo na kokanga moto oyo ayebi likambo te!
S’ils disent: Viens avec nous, nous serons aux embûches pour le sang, nous nous cacherons pour [guetter] l’innocent, sans cause;
12 Ndenge mokili ya bakufi esalaka, tokomela ye ya bomoi, tokomela ye mobimba lokola bato oyo bakitaka na libulu ya kufa; (Sheol )
nous les engloutirons vivants, comme le shéol, et tout entiers comme ceux qui descendent dans la fosse; (Sheol )
13 tokozwa biloko ya talo ya ndenge na ndenge, mpe tokotondisa bandako na biso na bomengo ya bitumba;
nous trouverons toute sorte de biens précieux, nous remplirons nos maisons de butin;
14 okozwa ndambo na yo epai na biso, pamba te biso nyonso tokosangisa biloko na biso esika moko; »
prends ton lot parmi nous, il n’y aura qu’une bourse pour nous tous:
15 mwana na ngai ya mobali, kokende elongo na bango te, longola makolo na yo na nzela na bango;
mon fils, ne fais pas route avec eux, retiens ton pied de leur sentier;
16 pamba te makolo na bango ekimaka mbangu mpo na kolanda mabe, mpe bapotaka mbangu mpo na kosopa makila.
car leurs pieds courent au mal, et ils se hâtent pour verser le sang.
17 Solo, ezali pamba kotia monyama liboso ya miso ya bikelamu nyonso oyo ezali na mapapu.
Car en vain le filet est étendu devant les yeux de tout ce qui a des ailes;
18 Kasi bango, batiaka mitambo mpo na kosopa makila na bango moko, bamilukelaka pasi na bomoi na bango.
et eux, ils sont aux embûches contre leur propre sang, ils se cachent pour [guetter] leurs propres âmes.
19 Moto oyo alukaka kozwa bomengo na nzela ya lokuta asukaka kaka bongo, mpe bomengo yango ebomaka kaka ye moko.
Telles sont les voies de tout homme qui cherche le gain déshonnête, lequel ôte la vie à ceux qui le possèdent.
20 Bwanya azali koganga na libanda, atomboli mongongo na ye na bisika oyo bato ebele bakutanaka;
La sagesse crie au-dehors, elle fait retentir sa voix sur les places;
21 azali koganga na bisika ya loyenge mpe azali koloba liboso ya ekuke ya engumba:
elle crie à l’entrée des lieux bruyants, aux ouvertures des portes; elle prononce ses paroles dans la ville:
22 « Yo moto oyo ozangi mayele, kino tango nini okolinga bozoba na yo? Kino tango nini batioli bakokoba kosepela kotiola? Mpe bino bazoba, kino tango nini bokokoba koyina mayele?
Simples, jusques à quand aimerez-vous la simplicité, et [jusques à quand] les moqueurs prendront-ils plaisir à la moquerie, et les sots haïront-ils la connaissance?
23 Soki boyoki makebisi na Ngai, nakosopela bino Molimo na Ngai mpe nakososolisa bino maloba na Ngai.
Revenez à ma répréhension; voici, je ferai couler pour vous mon esprit, je vous ferai savoir mes paroles.
24 Kasi lokola bosundolaki Ngai tango nazalaki kobelela mpe moto moko te asalaki keba tango natandaki loboko,
Parce que j’ai crié et que vous avez refusé [d’écouter], parce que j’ai étendu ma main et que personne n’a pris garde,
25 lokola bobwakaki toli na Ngai mpe boboyaki kondima pamela na Ngai,
et que vous avez rejeté tout mon conseil et que vous n’avez pas voulu de ma répréhension,
26 Ngai mpe nakoseka bino tango pasi ekoyela bino, nakotiola bino tango minyoko ekokomela bino,
moi aussi je rirai lors de votre calamité, je me moquerai quand viendra votre frayeur,
27 tango minyoko ekokomela bino na pwasa lokola mvula ya kake makasi, tango somo ekoyela bino lokola ekumbaki, tango mawa mpe somo ekokomela bino.
quand votre frayeur viendra comme une subite destruction et que votre calamité arrivera comme un tourbillon, quand la détresse et l’angoisse viendront sur vous:
28 Bakoganga epai na Ngai, kasi nakoyanola bango te; bakoluka Ngai na ngonga ya malamu, kasi bakomona Ngai te.
alors ils crieront vers moi, et je ne répondrai pas; ils me chercheront de bonne heure, mais ils ne me trouveront point.
29 Lokola bayinaki boyebi mpe baponaki te nzela ya kotosa Yawe,
Parce qu’ils ont haï la connaissance et qu’ils n’ont pas choisi la crainte de l’Éternel,
30 lokola baboyaki kondima toli na Ngai mpe batiolaki pamela na Ngai,
qu’ils n’ont point voulu de mon conseil, qu’ils ont méprisé toute ma répréhension,
31 bakolia mbuma ya etamboli na bango mpe bakotonda na mabongisi ya mitema na bango moko.
ils mangeront du fruit de leur voie et seront rassasiés de leurs propres conseils.
32 Pamba te kotomboka ya bato oyo bazangi mayele ekoboma bango, mpe bozangi bokebi ya bato oyo bazangi mayele ekoboma kaka bango moko;
Car la révolte des simples les tue, et la prospérité des sots les fait périr.
33 kasi moto oyo ayokaka Ngai akovanda na kimia mpe akobanga mabe moko te. »
Mais celui qui m’écoute habitera en sécurité et sera tranquille, sans crainte du mal.