Lucam 1
1 quoniam quidem multi conati sunt ordinare narrationem quae in nobis conpletae sunt rerum
Heiðraði Þeófílus. Nú þegar hafa verið skrifaðar allmargar frásögur um Krist, byggðar á heimildum postulanna og annarra sjónarvotta.
2 sicut tradiderunt nobis qui ab initio ipsi viderunt et ministri fuerunt sermonis
3 visum est et mihi adsecuto a principio omnibus diligenter ex ordine tibi scribere optime Theophile
En ég taldi rétt að rannsaka þessar heimildir á ný frá upphafi til enda, og nú sendi ég þér árangur þeirra nákvæmu athugana sem ég hef gert.
4 ut cognoscas eorum verborum de quibus eruditus es veritatem
Þetta geri ég til að fullvissa þig um sannleiksgildi þess sem þú hefur heyrt hjá öðrum.
5 fuit in diebus Herodis regis Iudaeae sacerdos quidam nomine Zaccharias de vice Abia et uxor illi de filiabus Aaron et nomen eius Elisabeth
Frásaga mín hefst á prestinum Sakaría, sem var uppi á dögum Heródesar konungs í Júdeu. Sakaría var úr flokki Abía, en það var einn af mörgum flokkum musterisþjónanna. Elísabet, kona hans, var einnig af gyðinglegri prestaætt; afkomandi Arons.
6 erant autem iusti ambo ante Deum incedentes in omnibus mandatis et iustificationibus Domini sine querella
Þau hjón voru bæði guðrækin og leituðust við að halda boðorð Guðs óaðfinnanlega.
7 et non erat illis filius eo quod esset Elisabeth sterilis et ambo processissent in diebus suis
Þau voru barnlaus – Elísabet gat ekki átt börn – og auk þess orðin roskin.
8 factum est autem cum sacerdotio fungeretur in ordine vicis suae ante Deum
Dag nokkurn þegar Sakaría var að sinna störfum sínum í musterinu – flokkur hans var einmitt á vakt þá vikuna – féll það í hlut hans að fara inn í musterið og brenna reykelsi frammi fyrir Drottni.
9 secundum consuetudinem sacerdotii sorte exiit ut incensum poneret ingressus in templum Domini
10 et omnis multitudo erat populi orans foris hora incensi
Eins og ávallt er reykelsisfórnin fór fram, stóð fjöldi fólks fyrir utan musterið á bæn.
11 apparuit autem illi angelus Domini stans a dextris altaris incensi
Allt í einu sá Sakaría engil standa hægra megin við reykelsisaltarið. Honum varð hverft við og hann varð mjög hræddur.
12 et Zaccharias turbatus est videns et timor inruit super eum
13 ait autem ad illum angelus ne timeas Zaccharia quoniam exaudita est deprecatio tua et uxor tua Elisabeth pariet tibi filium et vocabis nomen eius Iohannem
Engillinn sagði: „Sakaría, vertu óhræddur! Ég kem til að segja þér að Guð hefur heyrt bæn þína. Konan þín, hún Elísabet, mun fæða þér son! Þú skalt láta hann heita Jóhannes.
14 et erit gaudium tibi et exultatio et multi in nativitate eius gaudebunt
Fæðing hans mun verða ykkur báðum mikið gleðiefni og margir munu samgleðjast ykkur,
15 erit enim magnus coram Domino et vinum et sicera non bibet et Spiritu Sancto replebitur adhuc ex utero matris suae
því hann á eftir að verða einn af hetjum Guðs. Hann má aldrei snerta vín né sterka drykki, en þess í stað mun hann fyllast heilögum anda, meira að segja áður en hann fæðist!
16 et multos filiorum Israhel convertet ad Dominum Deum ipsorum
Hann mun snúa mörgum Gyðingum til Drottins, Guðs þeirra.
17 et ipse praecedet ante illum in spiritu et virtute Heliae ut convertat corda patrum in filios et incredibiles ad prudentiam iustorum parare Domino plebem perfectam
Hann verður mikilmenni og máttugur eins og Elía, hinn forni spámaður. Hann mun koma á undan Kristi, búa fólkið undir komu hans og kenna því að elska Drottin eins og forfeður þess gerðu, og lifa sem trúað fólk.“
18 et dixit Zaccharias ad angelum unde hoc sciam ego enim sum senex et uxor mea processit in diebus suis
Þá sagði Sakaría við engilinn: „Já, en þetta er útilokað! Ég er orðinn gamall og konan mín líka.“
19 et respondens angelus dixit ei ego sum Gabrihel qui adsto ante Deum et missus sum loqui ad te et haec tibi evangelizare
Engillinn svaraði: „Ég er Gabríel! Ég stend frammi fyrir hásæti Guðs, sem sendi mig til að flytja þér þessar góðu fréttir
20 et ecce eris tacens et non poteris loqui usque in diem quo haec fiant pro eo quod non credidisti verbis meis quae implebuntur in tempore suo
En fyrst þú trúðir mér ekki, munt þú verða mállaus þangað til barnið er fætt. Ég ábyrgist að orð mín munu rætast á sínum tíma.“
21 et erat plebs expectans Zacchariam et mirabantur quod tardaret ipse in templo
Fólkið beið eftir Sakaría og undraðist hve honum dvaldist í musterinu.
22 egressus autem non poterat loqui ad illos et cognoverunt quod visionem vidisset in templo et ipse erat innuens illis et permansit mutus
Þegar hann kom út, gat hann ekkert sagt, og fólkið skildi af látbragði hans að hann hlyti að hafa séð sýn inni í musterinu.
23 et factum est ut impleti sunt dies officii eius abiit in domum suam
Eftir þetta dvaldist hann í musterinu sinn tíma og fór síðan heim.
24 post hos autem dies concepit Elisabeth uxor eius et occultabat se mensibus quinque dicens
Stuttu síðar varð Elísabet kona hans þunguð en hún leyndi því fyrstu fimm mánuðina.
25 quia sic mihi fecit Dominus in diebus quibus respexit auferre obprobrium meum inter homines
„En hvað Drottinn er góður að leysa mig undan þeirri skömm að geta ekki átt barn!“hrópaði hún.
26 in mense autem sexto missus est angelus Gabrihel a Deo in civitatem Galilaeae cui nomen Nazareth
Mánuði síðar sendi Guð engilinn Gabríel til meyjar sem María hét og bjó í þorpinu Nasaret í Galíleu. Hún var trúlofuð manni að nafni Jósef og var hann af ætt Davíðs konungs.
27 ad virginem desponsatam viro cui nomen erat Ioseph de domo David et nomen virginis Maria
28 et ingressus angelus ad eam dixit have gratia plena Dominus tecum benedicta tu in mulieribus
Gabríel birtist henni og sagði: „Sæl, þú hin útvalda! Drottinn er með þér!“
29 quae cum vidisset turbata est in sermone eius et cogitabat qualis esset ista salutatio
María varð undrandi og reyndi að skilja hvað engillinn ætti við.
30 et ait angelus ei ne timeas Maria invenisti enim gratiam apud Deum
„Vertu ekki hrædd, María, “sagði engillinn, „Guð ætlar að blessa þig ríkulega.
31 ecce concipies in utero et paries filium et vocabis nomen eius Iesum
Innan skamms munt þú verða barnshafandi og eignast dreng, sem þú skalt nefna Jesú.
32 hic erit magnus et Filius Altissimi vocabitur et dabit illi Dominus Deus sedem David patris eius
Hann mun verða mikill og kallast sonur Guðs. Drottinn Guð mun gefa honum hásæti Davíðs konungs, ættföður hans,
og hann mun ríkja yfir Ísrael að eilífu. Á ríki hans mun enginn endir verða!“ (aiōn g165)
34 dixit autem Maria ad angelum quomodo fiet istud quoniam virum non cognosco
„Hvernig má það vera?“spurði María, „ég hef ekki karlmanns kennt.“
35 et respondens angelus dixit ei Spiritus Sanctus superveniet in te et virtus Altissimi obumbrabit tibi ideoque et quod nascetur sanctum vocabitur Filius Dei
Engillinn svaraði: „Heilagur andi mun koma yfir þig og kraftur Guðs mun umlykja þig, barnið þitt verður því heilagt sonur Guðs.
36 et ecce Elisabeth cognata tua et ipsa concepit filium in senecta sua et hic mensis est sextus illi quae vocatur sterilis
Nú eru sex mánuðir síðan Elísabet frænka þín óbyrjan, eins og fólk kallaði hana – varð þunguð í elli sinni!
37 quia non erit inpossibile apud Deum omne verbum
Guði er ekkert um megn.“
38 dixit autem Maria ecce ancilla Domini fiat mihi secundum verbum tuum et discessit ab illa angelus
Og María sagði: „Ég vil hlýða og þjóna Drottni. Verði allt eins og þú sagðir.“Þá hvarf engillinn.
39 exsurgens autem Maria in diebus illis abiit in montana cum festinatione in civitatem Iuda
Nokkrum dögum síðar fór María til fjallaþorpsins í Júdeu þar sem Sakaría bjó og heimsótti Elísabetu.
40 et intravit in domum Zacchariae et salutavit Elisabeth
41 et factum est ut audivit salutationem Mariae Elisabeth exultavit infans in utero eius et repleta est Spiritu Sancto Elisabeth
Þegar María heilsaði, tók barn Elísabetar viðbragð í kviði hennar og hún fylltist heilögum anda.
42 et exclamavit voce magna et dixit benedicta tu inter mulieres et benedictus fructus ventris tui
Hún hrópaði upp í gleði sinni og sagði við Maríu: „Guð hefur blessað þig umfram allar aðrar konur, og barni þínu er ætluð hin æðsta blessun hans.
43 et unde hoc mihi ut veniat mater Domini mei ad me
Hvílíkur heiður fyrir mig að móðir Drottins míns skuli heimsækja mig.
44 ecce enim ut facta est vox salutationis tuae in auribus meis exultavit in gaudio infans in utero meo
Um leið og þú komst inn og heilsaðir mér tók barnið mitt viðbragð af gleði!
45 et beata quae credidit quoniam perficientur ea quae dicta sunt ei a Domino
Þú trúðir að Guð mundi standa við orð sín og þess vegna hefur hann ríkulega blessað þig.“
46 et ait Maria magnificat anima mea Dominum
Og María sagði: „Ó, ég lofa Drottin!
47 et exultavit spiritus meus in Deo salutari meo
Ég gleðst í Guði, frelsara mínum.
48 quia respexit humilitatem ancillae suae ecce enim ex hoc beatam me dicent omnes generationes
Hann mundi eftir lítilmótlegri ambátt sinni og héðan í frá munu allar kynslóðir tala um hvernig Guð blessaði mig.
49 quia fecit mihi magna qui potens est et sanctum nomen eius
Hann, hinn voldugi og heilagi, hefur gert mikla hluti fyrir mig.
50 et misericordia eius in progenies et progenies timentibus eum
Miskunn hans við þá sem trúa á hann, varir frá kynslóð til kynslóðar.
51 fecit potentiam in brachio suo dispersit superbos mente cordis sui
Hann hefur unnið stórvirki með mætti sínum og tvístrað hinum stoltu og drambsömu.
52 deposuit potentes de sede et exaltavit humiles
Hann hefur steypt höfðingjum úr hásætum og upphafið auðmjúka.
53 esurientes implevit bonis et divites dimisit inanes
Hann hefur mettað hungraða gæðum og látið ríka fara tómhenta frá sér.
54 suscepit Israhel puerum suum memorari misericordiae
Hann hefur hjálpað þjóni sínum, Ísrael, og ekki gleymt loforðum sínum.
Hann lofaði feðrum okkar – Abraham og afkomendum hans – að sýna þeim miskunn að eilífu.“ (aiōn g165)
56 mansit autem Maria cum illa quasi mensibus tribus et reversa est in domum suam
Eftir þetta dvaldist María hjá Elísabetu í þrjá mánuði, en að því búnu hélt hún heim.
57 Elisabeth autem impletum est tempus pariendi et peperit filium
Þegar meðgöngutíma Elísabetar lauk, fæddi hún son.
58 et audierunt vicini et cognati eius quia magnificavit Dominus misericordiam suam cum illa et congratulabantur ei
Vinir og ættingjar fréttu fljótt hve góður Drottinn hafði verið Elísabetu og samglöddust henni.
59 et factum est in die octavo venerunt circumcidere puerum et vocabant eum nomine patris eius Zacchariam
Þegar barnið var átta daga gamalt komu þeir til að vera viðstaddir umskurnina. Allir gerðu ráð fyrir að drengurinn yrði látinn heita Sakaría eftir föður sínum,
60 et respondens mater eius dixit nequaquam sed vocabitur Iohannes
en Elísabet sagði: „Nei, hann á að heita Jóhannes.“
61 et dixerunt ad illam quia nemo est in cognatione tua qui vocetur hoc nomine
„Hvers vegna?“spurði fólkið undrandi, „það er enginn með því nafni í allri fjölskyldunni!“
62 innuebant autem patri eius quem vellet vocari eum
Faðir barnsins var síðan spurður með bendingum hvað barnið ætti að heita.
63 et postulans pugillarem scripsit dicens Iohannes est nomen eius et mirati sunt universi
Hann bað um spjald og skrifaði á það, öllum til mikillar furðu: „Nafn hans er Jóhannes.“
64 apertum est autem ilico os eius et lingua eius et loquebatur benedicens Deum
Á sama andartaki fékk hann málið og lofaði Guð.
65 et factus est timor super omnes vicinos eorum et super omnia montana Iudaeae divulgabantur omnia verba haec
Nágrannarnir urðu undrandi og fréttin um þetta barst um alla fjallabyggð Júdeu.
66 et posuerunt omnes qui audierant in corde suo dicentes quid putas puer iste erit etenim manus Domini erat cum illo
Þeir sem heyrðu þetta, veltu því vandlega fyrir sér og sögðu: „Hvað skyldi verða úr þessu barni? Hönd Drottins er greinilega með því á sérstakan hátt.“
67 et Zaccharias pater eius impletus est Spiritu Sancto et prophetavit dicens
Sakaría, faðir drengsins, fylltist heilögum anda og spáði:
68 benedictus Deus Israhel quia visitavit et fecit redemptionem plebi suae
„Lofaður sé Drottinn, Guð Ísraels, því hann hefur vitjað þjóðar sinnar til að bjarga henni.
69 et erexit cornu salutis nobis in domo David pueri sui
Hann gefur okkur máttugan frelsara af ætt Davíðs konungs, þjóns síns,
eins og hinir heilögu spámenn höfðu sagt fyrir, (aiōn g165)
71 salutem ex inimicis nostris et de manu omnium qui oderunt nos
til að frelsa okkur undan óvinum okkar og öllum þeim sem hata okkur.
72 ad faciendam misericordiam cum patribus nostris et memorari testamenti sui sancti
Hann sýndi forfeðrum okkar miskunn og minntist síns heilaga loforðs, sem hann gaf Abraham, að frelsa okkur frá óvinum okkar,
73 iusiurandum quod iuravit ad Abraham patrem nostrum
74 daturum se nobis ut sine timore de manu inimicorum nostrorum liberati serviamus illi
75 in sanctitate et iustitia coram ipso omnibus diebus nostris
helga okkur og gera okkur hæf til að dvelja hjá sér að eilífu.
76 et tu puer propheta Altissimi vocaberis praeibis enim ante faciem Domini parare vias eius
Þú, sonur minn, verður kallaður spámaður almáttugs Guðs, því þú munt ryðja Kristi veg.
77 ad dandam scientiam salutis plebi eius in remissionem peccatorum eorum
Þú munt veita fólkinu þekkingu á hjálpræðinu og fyrirgefningu syndanna.
78 per viscera misericordiae Dei nostri in quibus visitavit nos oriens ex alto
Þessu mun kærleikur Guðs og miskunn koma til leiðar, hann sendir okkur ljós sitt.
79 inluminare his qui in tenebris et in umbra mortis sedent ad dirigendos pedes nostros in viam pacis
Það mun lýsa þeim er sitja í myrkri og skugga dauðans, og leiða okkur á friðarveg.“
80 puer autem crescebat et confortabatur spiritu et erat in deserto usque in diem ostensionis suae ad Israhel
Og drengurinn óx og Guð styrkti hann. Þegar hann hafði aldur til, fór hann út í óbyggðina og dvaldist þar þangað til hann hóf starf sitt meðal þjóðarinnar.
