Proverbiorum 24
1 Ne aemuleris viros malos, nec desideres esse cum eis:
Usiwe na husuda kwa wenye ubaya, wala usitamani kuambatana nao,
2 quia rapinas meditatur mens eorum, et fraudes labia eorum loquuntur.
kwa sababu mioyo yao inapanga njama za vurugu na midomo ya huongea juu ya madhara.
3 Sapientia aedificabitur domus, et prudentia roborabitur.
Kwa hekima nyumba hujengwa na kwa ufahamu huimarishwa.
4 In doctrina replebuntur cellaria, universa substantia pretiosa et pulcherrima.
Kwa maarifa vyumba hujazwa vitu vyote vya thamani na utajiri wa kupendeza.
5 Vir sapiens, fortis est: et vir doctus, robustus et validus.
Shujaa wa hekima ni imara, na mtu wa maarifa huongeza nguvu zake;
6 Quia cum dispositione initur bellum: et erit salus ubi multa consilia sunt.
maana kwa uongozi wa busara unaweza kufanya vita na kwa washauri wengi kuna ushindi.
7 Excelsa stulto sapientia, in porta non aperiet os suum.
Hekima ipo juu sana kwa mpumbavu; hafumbui kinywa chake kwenye mlango.
8 Qui cogitat mala facere, stultus vocabitur.
Kuna yule mwenye kupanga kufanya mabaya- watu wanamwita bwana wa njama.
9 Cogitatio stulti peccatum est: et abominatio hominum detractor.
Mipango ya mpumbavu ni dhambi na watu humchukia mwenye dhihaka.
10 Si desperaveris lapsus in die angustiae: imminuetur fortitudo tua.
Kama utakuwa dhaifu na mwenye kuogopa siku ya taabu, basi nguvu zako ni haba.
11 Erue eos, qui ducuntur ad mortem: et qui trahuntur ad interitum liberare ne cesses.
Waokoe wanaochukuliwa kwenda kwenye mauti na uwashikilie wale wanaopepesuka kwenda kwa mchinjaji.
12 Si dixeris: Vires non suppetunt: qui inspector est cordis, ipse intelligit, et servatorem animae tuae nihil fallit, reddetque homini iuxta opera sua.
Kama utasema, “Tazama, hatujui chochote juu ya hili,” je yule anayepima mioyo hajui unachosema? Na yule anayelinda maisha yako, je hajui? Je Mungu hatampa kila mmoja kile anachostahili?
13 Comede, fili mi, mel, quia bonum est, et favum dulcissimum gutturi tuo:
Mwanangu, kula asali kwa kuwa ni nzuri, kwa sababu matone ya sega la asali ni matamu unapoonja.
14 Sic et doctrina sapientiae animae tuae: quam cum inveneris, habebis in novissimis spem, et spes tua non peribit.
Hekima ndiyo ilivyo katika nafsi yako - kama utaitafuta, tumaini lako halitabatilika na kutakuwa na tumaini.
15 Ne insidieris, et quaeras impietatem in domo iusti, neque vastes requiem eius.
Usisubiri kwa kuvizia kama waovu ambao hushambulia nyumba ya mwenye haki. Usiiharibu nyumba yake!
16 Septies enim in die cadit iustus, et resurgit: impii autem corruent in malum.
Maana mwenye haki huanguka mara saba na kuinuka tena, lakini waovu huangushwa kwa maafa.
17 Cum ceciderit inimicus tuus, ne gaudeas, et in ruina eius ne exultet cor tuum:
Usisherekee wakati adui yako anapoanguka na wala moyo wako usifurahi anapojikwaa,
18 ne forte videat Dominus, et displiceat ei, et auferat ab eo iram suam.
au Yehova ataona na kutoridhika na kuondoa ghadhabu juu yake.
19 Ne contendas cum pessimis, nec aemuleris impios:
Usifadhaike kwa sababu ya watenda mabaya, na wala usiwahusudu watu waovu,
20 quoniam non habent futurorum spem mali, et lucerna impiorum extinguetur.
maana mtu mbaya hana matumaini na taa ya watu waovu itazimika.
21 Time Dominum, fili mi, et regem: et cum detractoribus non commiscearis:
Mwanangu; mche Yehova, na umwogope mfalme, usishirikiane na watu wenye kuasi dhidi yao,
22 quoniam repente consurget perditio eorum: et ruinam utriusque quis novit?
maana kwa ghafula msiba wao utakuja na ni nani ajuaye ukubwa wa uharibifu utakao kuja kutoka kwa hao wote?
23 Haec quoque sapientibus dico: Cognoscere personam in iudicio non est bonum.
Haya ni maneno ya wenye busara pia. Upendeleo katika kuhukumu kesi kwa sheria si vizuri.
24 Qui dicunt impio: Iustus es: maledicent eis populi, et detestabuntur eos tribus.
Anayemwambia mwenye hatia, “Wewe upo sawa,” atalaaniwa na watu na mataifa yatamchukia.
25 Qui arguunt eum, laudabuntur: et super ipsos veniet benedictio.
Bali wenye kuwakemea waovu watakuwa na furaha na zawadi za wema zitakuja kwao.
26 Labia deosculabitur, qui recta verba respondet.
Anayetoa jibu la kweli hutoa busu kwenye midomo.
27 Praepara foris opus tuum, et diligenter exerce agrum tuum: et postea aedifices domum tuam.
Andaa kazi yako ya nje, na tayarisha kila kitu kwa ajili yako mwenyewe shambani; baada ya hapo, jenga nyumba yako.
28 Ne sis testis frustra contra proximum tuum: nec lactes quemquam labiis tuis.
Usitoe ushahidi dhidi ya jirani yako bila sababu na usidanganye kwa midomo yako.
29 Ne dicas: Quomodo fecit mihi, sic faciam ei: reddam unicuique secundum opus suum.
Usiseme, “Mimi nitamtendea kile alichonitendea; nitalipiza kwa kile alichofanya.”
30 Per agrum hominis pigri transivi, et per vineam viri stulti:
Nilikwenda jirani na shamba la mtu mvivu, nikapita kwenye shamba la mzabibu la mtu asiye na akili.
31 et ecce totum repleverant urticae, et operuerant superficiem eius spinae, et maceria lapidum destructa erat.
Miiba imeota kila sehemu, ardhi ilikuwa imefunikwa kwa upupu, na ukuta wake wa mawe ulikuwa umebomoka.
32 Quod cum vidissem, posui in corde meo, et exemplo didici disciplinam.
Kisha nikaliona na kufikiria juu yake; nikatazama na kupokea mafundisho.
33 Usquequo piger dormies? usquequo de somno consurgens? Parum, inquam, dormies, modicum dormitabis, pauxillum manus conseres, ut quiescas:
Kulala kidogo, kusinzia kidogo, kupumzika kwa kukunja mikono kidogo-
34 et veniet tibi quasi cursor egestas, et mendicitas quasi vir armatus.
na umasikini huja kwa kutembea juu yako, na mahitaji yako kama askari mwenye silaha.
