Proverbiorum 24

1 Ne aemuleris viros malos, nec desideres esse cum eis:

به اشخاص شریر حسادت نورز و آرزو نکن که با آنها دوست شوی،

2 quia rapinas meditatur mens eorum, et fraudes labia eorum loquuntur.

زیرا تمام فکر و ذکر آنها این است که به مردم ظلم کنند.

3 Sapientia aedificabitur domus, et prudentia roborabitur.

خانه با حکمت بنا می‌شود و با فهم استوار می‌گردد،

4 In doctrina replebuntur cellaria, universa substantia pretiosa et pulcherrima.

اتاقهایش با دانایی از اسباب نفیس و گرانبها پر می‌شود.

5 Vir sapiens, fortis est: et vir doctus, robustus et validus.

آدم دانا و فهمیده از قدرت زیاد برخوردار است و دائم به قدرت خویش می‌افزاید.

6 Quia cum dispositione initur bellum: et erit salus ubi multa consilia sunt.

پیروزی در جنگ بستگی به تدابیر خوب و مشورت زیاد دارد.

7 Excelsa stulto sapientia, in porta non aperiet os suum.

نادان نمی‌تواند به حکمت دست یابد؛ وقتی موضوع مهمی مورد بحث قرار می‌گیرد، او حرفی برای گفتن ندارد.

8 Qui cogitat mala facere, stultus vocabitur.

کسی که دائم نقشه‌های پلید در سر بپروراند، عاقبت رسوا خواهد شد.

9 Cogitatio stulti peccatum est: et abominatio hominum detractor.

نقشه‌های آدم جاهل گناه‌آلود است و کسی که دیگران را مسخره می‌کند مورد نفرت همهٔ مردم می‌باشد.

10 Si desperaveris lapsus in die angustiae: imminuetur fortitudo tua.

اگر نتوانی سختیهای زندگی را تحمل کنی، آدم ضعیفی هستی.

11 Erue eos, qui ducuntur ad mortem: et qui trahuntur ad interitum liberare ne cesses.

از نجات دادن کسی که به ناحق به مرگ محکوم شده است کوتاهی نکن.

12 Si dixeris: Vires non suppetunt: qui inspector est cordis, ipse intelligit, et servatorem animae tuae nihil fallit, reddetque homini iuxta opera sua.

نگو که از جریان بی‌خبر بوده‌ای، زیرا خدایی که جان تو در دست اوست و از دل تو آگاه است، می‌داند که تو از همه چیز باخبر بوده‌ای. او هر کسی را مطابق اعمالش جزا خواهد داد.

13 Comede, fili mi, mel, quia bonum est, et favum dulcissimum gutturi tuo:

پسرم، همان‌طور که خوردن عسل کام تو را شیرین می‌کند، همچنان کسب حکمت برای جان تو شیرین خواهد بود. کسی که حکمت بیاموزد آیندهٔ خوبی در انتظارش خواهد بود و امیدهایش بر باد نخواهد رفت.

14 Sic et doctrina sapientiae animae tuae: quam cum inveneris, habebis in novissimis spem, et spes tua non peribit.

15 Ne insidieris, et quaeras impietatem in domo iusti, neque vastes requiem eius.

ای شریر، در کمین خانۀ شخص عادل نباش و منزلی را که او در آن زندگی می‌کند، تاراج نکن،

16 Septies enim in die cadit iustus, et resurgit: impii autem corruent in malum.

زیرا عادل حتی اگر هفت بار هم بیفتد، باز برخواهد خاست، اما شریران گرفتار بلا شده، سرنگون خواهند شد.

17 Cum ceciderit inimicus tuus, ne gaudeas, et in ruina eius ne exultet cor tuum:

وقتی دشمنت دچار مصیبتی می‌شود شادی نکن و هنگامی که می‌افتد دلشاد نشو،

18 ne forte videat Dominus, et displiceat ei, et auferat ab eo iram suam.

زیرا ممکن است خداوند این کار تو را نپسندد و از مجازات او دست بردارد!

19 Ne contendas cum pessimis, nec aemuleris impios:

به سبب بدکاران خودت را ناراحت نکن و به آنها حسادت نورز،

20 quoniam non habent futurorum spem mali, et lucerna impiorum extinguetur.

زیرا شخص بدکار آینده‌ای ندارد و چراغش خاموش خواهد شد.

21 Time Dominum, fili mi, et regem: et cum detractoribus non commiscearis:

پسرم، از خداوند و پادشاه بترس و با کسانی که بر ضد ایشان شورش می‌کنند همدست نشو،

22 quoniam repente consurget perditio eorum: et ruinam utriusque quis novit?

کیست که بداند خداوند یا پادشاه چه بلایی بر سر چنین کسان خواهد آورد؟

23 Haec quoque sapientibus dico: Cognoscere personam in iudicio non est bonum.

قاضی نباید در داوری از کسی طرفداری کند.

24 Qui dicunt impio: Iustus es: maledicent eis populi, et detestabuntur eos tribus.

هر که به مجرم بگوید: «تو بی‌گناهی»، مورد لعنت و نفرت همهٔ مردم واقع خواهد شد،

25 Qui arguunt eum, laudabuntur: et super ipsos veniet benedictio.

ولی آنکه گناهکار را محکوم کند سعادت و برکت نصیبش خواهد گردید.

26 Labia deosculabitur, qui recta verba respondet.

جواب صادقانه مانند بوسهٔ دوست دلچسب است.

27 Praepara foris opus tuum, et diligenter exerce agrum tuum: et postea aedifices domum tuam.

اول کسب و کاری داشته باش بعد خانه و خانواده تشکیل بده.

28 Ne sis testis frustra contra proximum tuum: nec lactes quemquam labiis tuis.

علیه همسایهٔ خود شهادت دروغ نده و سخنان نادرست درباره‌اش بر زبان نیاور.

29 Ne dicas: Quomodo fecit mihi, sic faciam ei: reddam unicuique secundum opus suum.

نگو: «هر چه بر سرم آورده تلافی خواهم کرد.»

30 Per agrum hominis pigri transivi, et per vineam viri stulti:

از کنار مزرعهٔ شخص تنبل و کم‌عقل گذشتم؛

31 et ecce totum repleverant urticae, et operuerant superficiem eius spinae, et maceria lapidum destructa erat.

همه جا خار روییده بود، علفهای هرز زمین را پوشانده و دیوار مزرعه فرو ریخته بود.

32 Quod cum vidissem, posui in corde meo, et exemplo didici disciplinam.

با دیدن این منظره به فکر فرو رفتم و این درس را آموختم:

33 Usquequo piger dormies? usquequo de somno consurgens? Parum, inquam, dormies, modicum dormitabis, pauxillum manus conseres, ut quiescas:

کمی خواب بیشتر، کمی چُرت بیشتر، کمی دست رو دست گذاشتن و استراحت بیشتر،

34 et veniet tibi quasi cursor egestas, et mendicitas quasi vir armatus.

و فقر و تنگدستی همچون راهزنی مسلح به سراغ تو خواهد آمد.