Proverbiorum 24

1 Ne aemuleris viros malos, nec desideres esse cum eis:

ئیرەیی بە پیاوخراپان مەبە، ئارەزوو مەکە لەگەڵیاندا بیت،

2 quia rapinas meditatur mens eorum, et fraudes labia eorum loquuntur.

چونکە دڵیان پیلانی زۆرداری دەکێشێت و لێوەکانیان باسی گرفتنانەوە دەکەن.

3 Sapientia aedificabitur domus, et prudentia roborabitur.

بە دانایی ماڵ بنیاد دەنرێت، بە تێگەیشتنیش دەچەسپێت،

4 In doctrina replebuntur cellaria, universa substantia pretiosa et pulcherrima.

بە زانیاریش ژوورەکان پڕ دەبن لە هەموو گەنجینەیەکی بە نرخ و جوان.

5 Vir sapiens, fortis est: et vir doctus, robustus et validus.

پیاوی دانا بەتوانایە، کەسی زانا هێزی زیاد دەبێت.

6 Quia cum dispositione initur bellum: et erit salus ubi multa consilia sunt.

بێگومان بە ڕاوێژەوە شەڕ دەکەیت، سەرکەوتنیش بە زۆری ئامۆژگارانە.

7 Excelsa stulto sapientia, in porta non aperiet os suum.

دانایی بەرزە بۆ گێل، لە کۆڕی ناو دەروازەدا دەمی لێک ناکاتەوە.

8 Qui cogitat mala facere, stultus vocabitur.

ئەوەی بیر لە خراپە بکاتەوە، بە تەڵەکەباز ناودەبردرێت.

9 Cogitatio stulti peccatum est: et abominatio hominum detractor.

پیلانی گێلایەتی گوناهە، خەڵک قێزیان لە گاڵتەجاڕە.

10 Si desperaveris lapsus in die angustiae: imminuetur fortitudo tua.

ئەگەر ورە بەردەیت لە ڕۆژی تەنگانە، بێ هێزیت!

11 Erue eos, qui ducuntur ad mortem: et qui trahuntur ad interitum liberare ne cesses.

ئەوانە دەرباز بکە کە بۆ مردن دەبردرێن و لەوانەی بۆ سەربڕین پاڵخراون، کەمتەرخەم مەبە.

12 Si dixeris: Vires non suppetunt: qui inspector est cordis, ipse intelligit, et servatorem animae tuae nihil fallit, reddetque homini iuxta opera sua.

ئەگەر بڵێی: «ئەوەتا ئەمەم نەزانیوە،» ئایا هەڵسەنگێنەری دڵەکان تێناگات؟ ئەوەی گیانت دەپارێزێت ئایا نازانێت؟ ئایا سزای مرۆڤ بەپێی کردەوەکانی ناداتەوە؟

13 Comede, fili mi, mel, quia bonum est, et favum dulcissimum gutturi tuo:

ڕۆڵە، هەنگوین بخۆ، چونکە باشە و شیلەی هەنگوین لە گەرووت شیرینە،

14 Sic et doctrina sapientiae animae tuae: quam cum inveneris, habebis in novissimis spem, et spes tua non peribit.

هەروەها بزانە دانایی بۆ گیانت بەم جۆرەیە. ئەگەر دانایی بدۆزیتەوە دواڕۆژت دەبێت و ئومێدبڕ نابیت.

15 Ne insidieris, et quaeras impietatem in domo iusti, neque vastes requiem eius.

وەک خراپەکار خۆت مەڵاس مەدە بۆ ماڵی کەسی ڕاستودروست، هەڵمەکوتە سەر جێی حەسانەوەی،

16 Septies enim in die cadit iustus, et resurgit: impii autem corruent in malum.

چونکە کەسی ڕاستودروست حەوت جار دەکەوێت و هەڵدەستێتەوە، بەڵام کارەسات بەدکاران تێکدەشکێنێت.

17 Cum ceciderit inimicus tuus, ne gaudeas, et in ruina eius ne exultet cor tuum:

بە ساتمەکردنی دوژمنت شاد مەبە، بە کەوتنیشی دڵت خۆش نەبێت،

18 ne forte videat Dominus, et displiceat ei, et auferat ab eo iram suam.

نەوەک یەزدان ببینێت و بەلایەوە خراپ بێت، جا تووڕەیی خۆی لێ بگێڕێتەوە.

19 Ne contendas cum pessimis, nec aemuleris impios:

مەراق لە خراپەکاران مەخۆ، ئیرەیی بە بەدکاران مەبە،

20 quoniam non habent futurorum spem mali, et lucerna impiorum extinguetur.

چونکە خراپەکار دواڕۆژی نابێت و چرای بەدکاران دەکوژێتەوە.

21 Time Dominum, fili mi, et regem: et cum detractoribus non commiscearis:

ڕۆڵە، لە یەزدان و پاشا بترسە، تێکەڵی یاخیبووەکان مەبە،

22 quoniam repente consurget perditio eorum: et ruinam utriusque quis novit?

چونکە بەڵایان لەپڕ دێت، بەڵای هەردووکیان کێ دەیزانێت؟

23 Haec quoque sapientibus dico: Cognoscere personam in iudicio non est bonum.

هەروەها ئەمەش قسەی دانایانە: لایەنگریکردن لە دادوەری باش نییە.

24 Qui dicunt impio: Iustus es: maledicent eis populi, et detestabuntur eos tribus.

ئەوەی بە بەدکار بڵێت: «تۆ بێتاوانی،» گەلان نەفرەتی لێ دەکەن و نەتەوەکان تاوانباری دەکەن.

25 Qui arguunt eum, laudabuntur: et super ipsos veniet benedictio.

بەڵام ئەوانەی بەدکار تاوانبار دەکەن دەکەونە خۆشی و بەرەکەتی باشیان بەسەردا دەڕژێت.

26 Labia deosculabitur, qui recta verba respondet.

وەڵامی ڕاست وەک ماچی لێوە.

27 Praepara foris opus tuum, et diligenter exerce agrum tuum: et postea aedifices domum tuam.

کاروباری خۆت لە دەرەوە ڕاپەڕێنە و لە کێڵگەکەت ئامادەی بکە، دوای ئەمە ماڵی خۆت بنیاد بنێ.

28 Ne sis testis frustra contra proximum tuum: nec lactes quemquam labiis tuis.

بەبێ هۆ لە دژی دراوسێکەت شایەتی مەدە، بە لێوەکانت فێڵ مەکە.

29 Ne dicas: Quomodo fecit mihi, sic faciam ei: reddam unicuique secundum opus suum.

مەڵێ: «چی لێکردووم، ئاوای لێ دەکەم، سزای ئەو پیاوە بەپێی کردەوەکەی دەدەمەوە.»

30 Per agrum hominis pigri transivi, et per vineam viri stulti:

بەلای کێڵگەی پیاوی تەمبەڵ تێپەڕیم، بەلای ڕەزەمێوی کەسی تێنەگەیشتووش.

31 et ecce totum repleverant urticae, et operuerant superficiem eius spinae, et maceria lapidum destructa erat.

چقڵ هەمووی داگرتبوو، گەزگەزکە هەمووی داپۆشی بوو، کەڵەکە بەردەکانی ڕووخابوو.

32 Quod cum vidissem, posui in corde meo, et exemplo didici disciplinam.

تەماشام کرد و لە دڵی خۆمدا لێکم دایەوە، بینیم و وانەم لێ وەرگرت:

33 Usquequo piger dormies? usquequo de somno consurgens? Parum, inquam, dormies, modicum dormitabis, pauxillum manus conseres, ut quiescas:

کەمێک خەوتن، کەمێک خەواڵووبوون، کەمێکیش دەست تێکنان بۆ ڕاکشان،

34 et veniet tibi quasi cursor egestas, et mendicitas quasi vir armatus.

ئینجا هەژاریت وەک چەتە دێت، نەبوونیشت وەک چەکدار.