Proverbiorum 23
1 Quando sederis ut comedas cum principe, diligenter attende quae apposita sunt ante faciem tuam:
Uketipo kula chakula na mtawala, angalia vyema kile kilicho mbele yako,
2 et statue cultrum in gutture tuo, si tamen habes in potestate animam tuam,
na utie kisu kooni mwako kama ukiwa mlafi.
3 ne desideres de cibis eius, in quo est panis mendacii.
Usitamani vyakula vyake vitamu kwa kuwa chakula hicho ni cha hila.
4 Noli laborare ut diteris: sed prudentiae tuae pone modum.
Usijitaabishe ili kuupata utajiri, uwe na hekima kuonyesha kujizuia.
5 Ne erigas oculos tuos ad opes, quas non potes habere: quia facient sibi pennas quasi aquilae, et volabunt in caelum.
Kufumba na kufumbua utajiri hutoweka, huwa kama umepata mabawa ghafula, ukaruka na kutoweka angani kama tai.
6 Ne comedas cum homine invido, et ne desideres cibos eius:
Usile chakula cha mtu mchoyo, usitamani vyakula vyake vitamu,
7 quoniam in similitudinem arioli, et coniectoris, aestimat quod ignorat. Comede et bibe, dicet tibi: et mens eius non est tecum.
kwa maana yeye ni aina ya mtu ambaye kila mara anafikiri juu ya gharama. Anakuambia, “Kula na kunywa,” lakini moyo wake hauko pamoja nawe.
8 Cibos, quos comederas, evomes: et perdes pulchros sermones tuos.
Utatapika kile kidogo ulichokula, nawe utakuwa umepoteza bure maneno yako ya kumsifu.
9 In auribus insipientium ne loquaris: qui despicient doctrinam eloquii tui.
Usizungumze na mpumbavu, kwa maana atadhihaki hekima ya maneno yako.
10 Ne attingas parvulorum terminos: et agrum pupillorum ne introeas:
Usisogeze jiwe la mpaka wa zamani wala kunyemelea kwenye mashamba ya yatima,
11 Propinquus enim illorum fortis est: et ipse iudicabit contra te causam illorum.
kwa kuwa Mtetezi wao ni mwenye nguvu, atalichukua shauri lao dhidi yako.
12 Ingrediatur ad doctrinam cor tuum: et aures tuae ad verba scientiae.
Elekeza moyo wako kwenye mafundisho na masikio yako kwenye maneno ya maarifa.
13 Noli subtrahere a puero disciplinam: si enim percusseris eum virga, non morietur.
Usimnyime mtoto adhabu, ukimwadhibu kwa fimbo, hatakufa.
Mwadhibu kwa fimbo na kuiokoa nafsi yake kutoka mautini. (Sheol h7585)
15 Fili mi, si sapiens fuerit animus tuus, gaudebit tecum cor meum:
Mwanangu, kama moyo wako una hekima, basi moyo wangu utafurahi,
16 et exultabunt renes mei, cum locuta fuerint recta labia tua.
utu wangu wa ndani utafurahi, wakati midomo yako itakapozungumza lililo sawa.
17 Non aemuletur cor tuum peccatores: sed in timore Domini esto tota die:
Usiuruhusu moyo wako kuwaonea wivu wenye dhambi, bali kila mara uwe na bidii katika kumcha Bwana.
18 quia habebis spem in novissimo, et praestolatio tua non auferetur.
Hakika kuna tumaini la baadaye kwa ajili yako, nalo tarajio lako halitakatiliwa mbali.
19 Audi fili mi, et esto sapiens: et dirige in via animum tuum.
Sikiliza, mwanangu na uwe na hekima, weka moyo wako kwenye njia iliyo sawa.
20 Noli esse in conviviis potatorum, nec in comessationibus eorum, qui carnes ad vescendum conferunt:
Usiwe miongoni mwa wanywao mvinyo, au wale walao nyama kwa pupa,
21 quia vacantes potibus, et dantes symbola consumentur, et vestietur pannis dormitatio.
kwa maana walevi na walafi huwa maskini, nako kusinzia huwavika matambara.
22 Audi patrem tuum, qui genuit te: et ne contemnas cum senuerit mater tua.
Msikilize baba yako, aliyekuzaa, wala usimdharau mama yako atakapokuwa mzee.
23 Veritatem eme, et noli vendere sapientiam, et doctrinam, et intelligentiam.
Nunua kweli wala usiiuze, pata hekima, adabu na ufahamu.
24 Exultat gaudio pater iusti: qui sapientem genuit, laetabitur in eo.
Baba wa mwenye haki ana furaha kubwa, naye aliye na mwana mwenye hekima humfurahia.
25 Gaudeat pater tuus, et mater tua, et exultet quae genuit te.
Baba yako na mama yako na wafurahi, mama aliyekuzaa na ashangilie!
26 Praebe fili mi cor tuum mihi: et oculi tui vias meas custodiant.
Mwanangu, nipe moyo wako, macho yako na yafuate njia zangu,
27 Fovea enim profunda est meretrix: et puteus angustus, aliena.
kwa maana kahaba ni shimo refu na mwanamke mpotovu ni kisima chembamba.
28 Insidiatur in via quasi latro, et quos incautos viderit, interficiet.
Kama mnyangʼanyi, hungojea akivizia, naye huzidisha wasio waaminifu miongoni mwa wanaume.
29 Cui vae? cuius patri vae? cui rixae? cui foveae? cui sine causa vulnera? cui suffusio oculorum?
Ni nani mwenye ole? Ni nani mwenye huzuni? Ni nani mwenye ugomvi? Ni nani mwenye malalamiko? Ni nani aliye na majeraha yasiyo na sababu? Ni nani mwenye macho mekundu?
30 Nonne his, qui commorantur in vino, et student calicibus epotandis?
Ni hao wakaao sana kwenye mvinyo, hao waendao kuonja mabakuli ya mvinyo uliochanganywa.
31 Ne intuearis vinum quando flavescit, cum splenduerit in vitro color eius: ingreditur blande,
Usiukodolee macho mvinyo wakati ukiwa mwekundu, wakati unapometameta kwenye bilauri, wakati ushukapo taratibu!
32 sed in novissimo mordebit ut coluber, et sicut regulus venena diffundet.
Mwishowe huuma kama nyoka na kutia sumu yake kama nyoka mwenye sumu.
33 Oculi tui videbunt extraneas, et cor tuum loquetur perversa.
Macho yako yataona mambo mageni na moyo wako kuwazia mambo yaliyopotoka.
34 Et eris sicut dormiens in medio mari, et quasi sopitus gubernator, amisso clavo:
Utakuwa kama alalaye katikati ya bahari, alalaye juu ya kamba ya merikebu.
35 et dices: Verberaverunt me, sed non dolui: traxerunt me, et ego non sensi: quando evigilabo, et rursus vina reperiam?
Utasema, “Wamenipiga lakini sikuumia! Wamenichapa, lakini sisikii! Nitaamka lini ili nikanywe tena?”
