Proverbiorum 19
1 Melior est pauper, qui ambulat in simplicitate sua, quam dives torquens labia sua, et insipiens.
He pai ke te rawakore e haere ana i runga i tona tapatahi, i te ngutu whanoke, i te whakaarokore.
2 Ubi non est scientia animae, non est bonum: et qui festinus est pedibus, offendet.
Na ehara hoki i te mea pai kia kaua he matauranga mo te wairua; a, ko te tangata e hohoro ana ona waewae, ka hara.
3 Stultitia hominis supplantat gressus eius: et contra Deum fervet animo suo.
E whakaparoritia ana te ara o te tangata e tona wairangi: e amuamu ana hoki tona ngakau ki a Ihowa.
4 Divitiae addunt amicos plurimos: a paupere autem et hi, quos habuit, separantur.
Ma te rawa ka tokomaha atu ai nga hoa aroha: e wehea atu ana ia te rawakore i tona hoa aroha.
5 Testis falsus non erit impunitus: et qui mendacia loquitur, non effugiet.
E kore te kaiwhakapae teka e whakaharakoretia; e kore hoki e mawhiti te tangata korero teka.
6 Multi colunt personam potentis, et amici sunt dona tribuentis.
He tokomaha e whai kia manakohia e te tangata ringa mahora; he hoa aroha hoki nga tangata katoa no te tangata e homai mea ana.
7 Fratres hominis pauperis oderunt eum: insuper et amici procul recesserunt ab eo. Qui tantum verba sectatur, nihil habebit:
E kino ana nga teina katoa o te rawakore ki a ia: na nui ke atu te mataratanga atu o ona hoa i a ia! Whai noa ana kupu i a ratou, heoi kua riro ratou.
8 qui autem possessor est mentis, diligit animam suam, et custos prudentiae inveniet bona.
Ko te tangata e mea ana ki te whakaaro nui mona, e aroha ana ki tona wairua ake: ko te tangata e pupuri ana i te matauranga, ka tutaki ki te pai.
9 Falsus testis non erit impunitus: et qui loquitur mendacia, peribit.
E kore te kaiwhakapae teka e whakaharakoretia; ka huna hoki te tangata korero teka.
10 Non decent stultum deliciae: nec servum dominari principibus.
E kore e tau te noho rangatira ki te whakaarokore; he makere rawa te noho ko te pononga hei rangatira mo nga rangatira.
11 Doctrina viri per patientiam noscitur: et gloria eius est iniqua praetergredi.
Ko te ngarahu tupato ka pupuri i tona riri; a hei whakakororia mona te whakarere noa iho i te he.
12 Sicut fremitus leonis, ita et regis ira: et sicut ros super herbam, ita et hilaritas eius.
Ko te riri o te kingi rite tonu ki te hamama o te raiona; ko tana manako ia ano he tomairangi i runga i te tarutaru.
13 Dolor patris, filius stultus: et tecta iugiter perstillantia, litigiosa mulier.
He aitua mo tona papa te tamaiti whakaarokore: a, ko nga ngangare a te wahine, me te maturuturu puputu tonu.
14 Domus, et divitiae dantur a parentibus: a Domino autem proprie uxor prudens.
He whare, he taonga i tuku iho i nga matua: ko te hoa wahine mahara i a Ihowa.
15 Pigredo immittit soporem, et anima dissoluta esuriet.
Ma te mangere e mea kia moe i te moe reka; ka matekai hoki te wairua o te rora.
16 Qui custodit mandatum, custodit animam suam: qui autem negligit viam suam, mortificabitur.
Ko te tangata e pupuri ana i te whakahau e pupuri ana i tona wairua: engari ko te tangata kore whakaaro ki ona ara ka mate.
17 Foeneratur Domino qui miseretur pauperis: et vicissitudinem suam reddet ei.
Ko te tangata e ohaoha ana ki te rawakore e whakatarewa moni ana ki a Ihowa, a ka utua ki a ia tana mahi atawhai.
18 Erudi filium tuum, ne desperes: ad interfectionem autem eius ne ponas animam tuam.
Pakia tau tama, i te mea kua whai manakohanga; kaua hoki tou ngakau e whai tonu i te whakangaromanga mona.
19 Qui impatiens est, sustinebit damnum: et cum rapuerit, aliud apponet.
Ko te tangatariri nui mana e waha tona he: ki te whakaora hoki koe i a ia, ka waiho tonu tena hei mahi mau.
20 Audi consilium, et suscipe disciplinam, ut sis sapiens in novissimis tuis.
Whakarongo ki te kupu tohutohu, tahuri mai hoki ki te ako, kia whai whakaaro ai koe i tou mutunga iho.
21 Multae cogitationes in corde viri: voluntas autem Domini permanebit.
He maha nga whakaaro i roto i te ngakau o te tangata; e tu tonu ana ia ta Ihowa tikanga.
22 Homo indigens misericors est: et melior est pauper quam vir mendax.
Ko te hiahia o te tangata te aronga o tana atawhai: engari te rawakore i te tangata teka.
23 Timor Domini ad vitam: et in plenitudine commorabitur, absque visitatione pessimi.
Ko te wehi ki a Ihowa te ara ki te ora: a, ko te tangata kei a ia tera, ka noho makona; e kore tetahi he e pa ki a ia.
24 Abscondit piger manum suam sub ascella, nec ad os suum applicat eam.
E kuhua ana e te mangere tona ringa ki te rihi, e kore rawa nei e whakahokia e ia ki tona mangai.
25 Pestilente flagellato stultus sapientior erit: si autem corripueris sapientem, intelliget disciplinam.
Pakia te tangata whakahi, a ka tupato nga kuware: akona hoki te tangata mahara, a ka mohio ia ki te matauranga.
26 Qui affligit patrem, et fugit matrem, ignominiosus est et infelix.
Ko te tangata e pahua ana i tona papa, e pei atu ana hoki i tona whaea, he tama ia e whakama ai, e ingoa kino ai hoki.
27 Non cesses fili audire doctrinam, nec ignores sermones scientiae.
Kati, e taku tama, te whakarongo ki te ako hei mea kau e kotiti atu ai i nga kupu o te matauranga.
28 Testis iniquus deridet iudicium: et os impiorum devorat iniquitatem.
E whakahi ana te kaiwhakaatu he ki te whakawa; e horomia ana hoki te kino e te mangai o te hunga kino.
29 Parata sunt derisoribus iudicia: et mallei percutientes stultorum corporibus.
Kua rite he whakawa mo nga whakahi, he whiu mo te tuara o nga whakaarokore.
