Proverbiorum 14
1 Sapiens mulier aedificat domum suam: insipiens extructam quoque manibus destruet.
Mwanamke mwenye hekima huijenga nyumba yake, bali mpumbavu huibomoa nyumba yake kwa mikono yake mwenyewe.
2 Ambulans recto itinere, et timens Deum, despicitur ab eo, qui infami graditur via.
Yeye ambaye njia zake ni nyofu humcha Bwana, bali yeye ambaye njia zake zimepotoka humdharau Mungu.
3 In ore stulti virga superbiae: labia autem sapientium custodiunt eos.
Mazungumzo ya mpumbavu huleta fimbo mgongoni mwake, bali mwenye hekima hulindwa na maneno ya midomo yake.
4 Ubi non sunt boves, praesepe vacuum est: ubi autem plurimae segetes, ibi manifesta est fortitudo bovis.
Pale ambapo hakuna mafahali, hori ni tupu, bali kutokana na nguvu za fahali huja mavuno mengi.
5 Testis fidelis non mentietur: profert autem mendacium dolosus testis.
Shahidi mwaminifu hadanganyi, bali shahidi wa uongo humimina uongo.
6 Quaerit derisor sapientiam, et non invenit: doctrina prudentium facilis.
Mwenye mzaha huitafuta hekima na haipati, bali maarifa huja kwa urahisi kwa anayepambanua.
7 Vade contra virum stultum, et nescit labia prudentiae.
Kaa mbali na mtu mpumbavu, kwa maana hutapata maarifa katika midomo yake.
8 Sapientia callidi est intelligere viam suam: et imprudentia stultorum errans.
Hekima ya mwenye busara ni kufikiria njia zake, bali upumbavu wa wapumbavu ni udanganyifu.
9 Stultis illudet peccatum, et inter iustos morabitur gratia.
Wapumbavu hudhihaki kujirekebisha kutoka dhambi, bali wema hupatikana miongoni mwa wanyofu.
10 Cor quod novit amaritudinem animae suae, in gaudio eius non miscebitur extraneus.
Kila moyo hujua uchungu wake wenyewe, wala hakuna yeyote awezaye kushiriki furaha yake.
11 Domus impiorum delebitur: tabernacula vero iustorum germinabunt.
Nyumba ya mwovu itaangamizwa, bali hema la mnyofu litastawi.
12 Est via, quae videtur homini iusta: novissima autem eius deducunt ad mortem.
Iko njia ionekanayo kuwa sawa kwa mtu, bali mwisho wake huelekeza mautini.
13 Risus dolore miscebitur, et extrema gaudii luctus occupat.
Hata katika kicheko moyo waweza kuuma, nayo furaha yaweza kuishia katika majonzi.
14 Viis suis replebitur stultus, et super eum erit vir bonus.
Wasio na imani watapatilizwa kikamilifu kwa ajili ya njia zao, naye mtu mwema atapewa thawabu kwa ajili ya njia yake.
15 Innocens credit omni verbo: astutus considerat gressus suos. Filio doloso nihil erit boni: servo autem sapienti prosperi erunt actus, et dirigetur via eius.
Mtu mjinga huamini kila kitu, bali mwenye busara hufikiria hatua zake.
16 Sapiens timet, et declinat a malo: stultus transilit, et confidit.
Mtu mwenye hekima humcha Bwana na kuepuka mabaya, bali mpumbavu hukasirika kwa hamaki na uzembe.
17 Impatiens operabitur stultitiam: et vir versutus odiosus est.
Mtu anayekasirika kwa haraka hufanya mambo ya upumbavu, naye mtu wa hila huchukiwa.
18 Possidebunt parvuli stultitiam, et expectabunt astuti scientiam.
Mjinga hurithi upumbavu, bali wenye busara huvikwa maarifa kichwani kama taji.
19 Iacebunt mali ante bonos: et impii ante portas iustorum.
Watu wabaya watasujudu mbele ya watu wema, nao waovu kwenye malango ya wenye haki.
20 Etiam proximo suo pauper odiosus erit: amici vero divitum multi.
Maskini huepukwa hata na majirani zao, bali matajiri wana marafiki wengi.
21 Qui despicit proximum suum, peccat: qui autem miseretur pauperis, beatus erit. Qui credit in Domino, misericordiam diligit.
Yeye anayemdharau jirani yake hutenda dhambi, bali amebarikiwa yeye aliye na huruma kwa mhitaji.
22 Errant qui operantur malum: misericordia et veritas praeparant bona.
Je, wale wanaopanga ubaya hawapotoki? Bali wale wanaopanga kilicho chema hupata upendo na uaminifu.
23 In omni opere bono erit abundantia: ubi autem verba sunt plurima, ibi frequenter egestas.
Kazi zote zinazofanywa kwa bidii huleta faida, bali mazungumzo matupu huelekea umaskini tu.
24 Corona sapientium, divitiae eorum: fatuitas stultorum, imprudentia.
Utajiri wa wenye hekima ni taji yao, bali upumbavu wa wapumbavu huzaa upumbavu.
25 Liberat animas testis fidelis: et profert mendacia versipellis.
Shahidi wa kweli huokoa maisha, bali shahidi wa uongo ni mdanganyifu.
26 In timore Domini fiducia fortitudinis, et filiis eius erit spes.
Yeye amchaye Bwana ana ngome salama, na kwa watoto wake itakuwa kimbilio.
27 Timor Domini fons vitae, ut declinet a ruina mortis.
Kumcha Bwana ni chemchemi ya uzima, ili kumwepusha mtu na mitego ya mauti.
28 In multitudine populi dignitas regis: et in paucitate plebis ignominia principis.
Wingi wa watu ni utukufu wa mfalme, bali pasipo watu mkuu huangamia.
29 Qui patiens est, multa gubernatur prudentia: qui autem impatiens est, exaltat stultitiam suam.
Mtu mwenye subira ana ufahamu mwingi, bali anayekasirika haraka huonyesha upumbavu.
30 Vita carnium, sanitas cordis: putredo ossium, invidia.
Moyo wenye amani huupa mwili uzima, bali wivu huozesha mifupa.
31 Qui calumniatur egentem, exprobrat factori eius: honorat autem eum, qui miseretur pauperis.
Yeye amwoneaye maskini huonyesha dharau kwa Muumba wao, bali yeyote anayemhurumia mhitaji humheshimu Mungu.
32 In malitia sua expelletur impius: sperat autem iustus in morte sua.
Waovu huangamizwa kwa matendo yao maovu, bali hata katika kifo wenye haki hupata kimbilio.
33 In corde prudentis requiescit sapientia, et indoctos quosque erudiet.
Hekima hukaa katika moyo wa mwenye ufahamu bali haijulikani miongoni mwa wapumbavu.
34 Iustitia elevat gentem: miseros autem facit populos peccatum.
Haki huinua taifa, bali dhambi ni aibu kwa watu wote.
35 Acceptus est regi minister intelligens: iracundiam eius inutilis sustinebit.
Mfalme hupendezwa na mtumishi mwenye hekima, bali ghadhabu yake humwangukia mtumishi mwenye kuaibisha.
