Proverbiorum 24
1 Ne æmuleris viros malos, nec desideres esse cum eis:
Teweegombanga bakozi ba bibi era tobeesemberezanga.
2 quia rapinas meditatur mens eorum, et fraudes labia eorum loquuntur.
Kubanga emitima gyabwe giteesa kukola bya butemu, era akamwa kaabwe koogera ku kukola bya ffujjo.
3 Sapientia ædificabitur domus, et prudentia roborabitur.
Amagezi ge gazimba ennyumba, n’okutegeera kwe kugiggumiza.
4 In doctrina replebuntur cellaria, universa substantia pretiosa et pulcherrima.
Olw’amagezi ebisenge by’ayo bijjula ebintu ebirungi, eby’obugagga ebitalabikalabika eby’omuwendo omungi.
5 Vir sapiens fortis est, et vir doctus robustus et validus:
Omuntu ow’amagezi aba n’obuyinza, n’omuntu alina okumanya yeeyongera amaanyi.
6 quia cum dispositione initur bellum, et erit salus ubi multa consilia sunt.
Kubanga okulwana olutalo weetaaga okuluŋŋamizibwa, n’okuluwangula, weetaaga abawi b’amagezi bangi.
7 Excelsa stulto sapientia; in porta non aperiet os suum.
Amagezi gasukkirira nnyo omusirusiru, talina ky’asobola kwogera mu lukuŋŋaana olw’oku wankaaki.
8 Qui cogitat mala facere stultus vocabitur:
Oyo asala enkwe ez’okukola ebibi, aliyitibwa mukujjukujju.
9 cogitatio stulti peccatum est, et abominatio hominum detractor.
Entegeka ez’obusirusiru muvaamu kwonoona, abantu beetamwa omukudaazi.
10 Si desperaveris lassus in die angustiæ, imminuetur fortitudo tua.
Bw’oyongobera mu kiseera eky’ebizibu, olwo ng’olina amaanyi matono!
11 Erue eos qui ducuntur ad mortem, et qui trahuntur ad interitum, liberare ne cesses.
Odduukiriranga n’owonya abo abatwalibwa okuttibwa, n’abo abali ku njegoyego z’okuttibwa, obawonye okuttirwa obwemage.
12 Si dixeris: Vires non suppetunt; qui inspector est cordis ipse intelligit: et servatorem animæ tuæ nihil fallit, reddetque homini juxta opera sua.
Bw’ogambanga nti, “Laba kino twali tetukimanyi,” oyo akebera emitima aba talaba? Oyo akuuma obulamu bwo takimanyi? Talisasula buli muntu ng’omulimu gwe bwe guli?
13 Comede, fili mi, mel, quia bonum est, et favum dulcissimum gutturi tuo.
Mwana wange olyanga omubisi gw’enjuki kubanga mulungi, omubisi oguva mu bisenge byagwo guwoomerera.
14 Sic et doctrina sapientiæ animæ tuæ: quam cum inveneris, habebis in novissimis spem, et spes tua non peribit.
Era manya nti amagezi gawoomera emmeeme yo, bw’onoogafuna onoobeera n’essuubi mu bulamu obw’omu maaso, n’essuubi lyo teririkoma.
15 Ne insidieris, et quæras impietatem in domo justi, neque vastes requiem ejus.
Toteeganga, ng’omunyazi bw’akola ku nnyumba y’omutuukirivu, tonyaganga maka ge.
16 Septies enim cadet justus, et resurget: impii autem corruent in malum.
Omuntu omutuukirivu ne bw’agwa emirundi omusanvu, addamu n’ayimuka, naye abakozi b’ebibi basuulibwa mu mitawaana.
17 Cum ceciderit inimicus tuus ne gaudeas, et in ruina ejus ne exsultet cor tuum:
Tosanyukanga ng’omulabe wo agudde, bwe yeesittalanga omutima gwo gulemenga okujaguza.
18 ne forte videat Dominus, et displiceat ei, et auferat ab eo iram suam.
Si kulwa nga Mukama akiraba ne kitamusanyusa, n’amusunguwalira.
19 Ne contendas cum pessimis, nec æmuleris impios:
Teweeraliikiriranga olw’abo abakola ebibi, so abakozi b’ebibi tobakwatirwanga buggya.
20 quoniam non habent futurorum spem mali, et lucerna impiorum extinguetur.
Kubanga omuntu omubi talina ssuubi mu maaso, ettabaaza y’abakozi b’ebibi erizikizibwa.
21 Time Dominum, fili mi, et regem, et cum detractoribus non commiscearis:
Mwana wange otyanga Mukama, ne kabaka, era teweetabanga na bajeemu.
22 quoniam repente consurget perditio eorum, et ruinam utriusque quis novit?
Kubanga obusungu bwabwe bulibuubuukira ku bajeemu era ani amaanyi akabi akalibatuukako?
23 Hæc quoque sapientibus. Cognoscere personam in judicio non est bonum.
Bino nabyo era bigambo by’abalina amagezi. Okwekubiira ng’osala emisango si kirungi.
24 Qui dicunt impio: Justus es: maledicent eis populi, et detestabuntur eos tribus.
Kale oyo agamba azizza omusango nti, “Toliiko ky’ovunaanibwa,” abantu banaamukolimiranga, n’amawanga ganaamwetamwanga.
25 Qui arguunt eum laudabuntur, et super ipsos veniet benedictio.
Naye abo abasalira omusobya omusango ne gumusinga banaabanga n’essanyu, n’omukisa omulungi gulibatuukako.
26 Labia deosculabitur qui recta verba respondet.
Eky’okuddamu eky’amazima, kiri ng’okunywegerwa.
27 Præpara foris opus tuum, et diligenter exerce agrum tuum, ut postea ædifices domum tuam.
Malirizanga omulimu gwo ogw’ebweru, oteeketeeke ennimiro zo, n’oluvannyuma olyoke weezimbire ennyumba yo.
28 Ne sis testis frustra contra proximum tuum, nec lactes quemquam labiis tuis.
Towanga bujulizi bwa bulimba ku muliraanwa wo, so akamwa ko tekalimbanga.
29 Ne dicas: Quomodo fecit mihi, sic faciam ei; reddam unicuique secundum opus suum.
Toyogeranga nti, “Omuntu oyo ndimukola nga bw’ankoze, era ndimusasuza nga bw’ampisizza.”
30 Per agrum hominis pigri transivi, et per vineam viri stulti:
Nayita ku nnimiro ey’omugayaavu, ne mpita ne ku nnimiro y’emizabbibu ey’oyo atalina kutegeera.
31 et ecce totum repleverant urticæ, et operuerant superficiem ejus spinæ, et maceria lapidum destructa erat.
Kale laba, ng’ennimiro eyo ebunye amaggwa, wansi wonna nga wabikkiddwa omuddo, n’olukomera lwayo olw’amayinja nga lugudde.
32 Quod cum vidissem, posui in corde meo, et exemplo didici disciplinam.
Ne neekaliriza ne ntegeera ne nfuna ekyokuyiga mu bye nalaba.
33 Parum, inquam, dormies, modicum dormitabis; pauxillum manus conseres ut quiescas:
Otulo otutonotono, n’okusumagira akatono, n’okufunya emikono okuwummulako,
34 et veniet tibi quasi cursor egestas, et mendicitas quasi vir armatus.
obwavu bulikutuukako ng’omutemu, era n’obwetaavu ng’omutemu.
