Proverbiorum 22
1 Melius est nomen bonum quam divitiæ multæ; super argentum et aurum gratia bona.
Heri kuchagua jina jema kuliko utajiri mwingi, kuheshimiwa ni bora kuliko fedha au dhahabu.
2 Dives et pauper obviaverunt sibi: utriusque operator est Dominus.
Tajiri na maskini wanafanana kwa hili: Bwana ni Muumba wao wote.
3 Callidus vidit malum, et abscondit se; innocens pertransiit, et afflictus est damno.
Mtu mwenye busara huona hatari na kujificha, bali mjinga huendelea mbele kama kipofu nayo ikamtesa.
4 Finis modestiæ timor Domini, divitiæ, et gloria, et vita.
Unyenyekevu na kumcha Bwana huleta utajiri, heshima na uzima.
5 Arma et gladii in via perversi; custos autem animæ suæ longe recedit ab eis.
Katika mapito ya waovu kuna miiba na mitego, bali yeye ailindaye nafsi yake hukaa mbali nayo.
6 Proverbium est: adolescens juxta viam suam; etiam cum senuerit, non recedet ab ea.
Mfundishe mtoto njia impasayo kuiendea, naye hataiacha hata akiwa mzee.
7 Dives pauperibus imperat, et qui accipit mutuum servus est fœnerantis.
Matajiri huwatawala maskini naye akopaye ni mtumwa wa akopeshaye.
8 Qui seminat iniquitatem metet mala, et virga iræ suæ consummabitur.
Yeye aupandaye uovu huvuna taabu, nayo fimbo ya ghadhabu yake itaangamizwa.
9 Qui pronus est ad misericordiam benedicetur: de panibus enim suis dedit pauperi. Victoriam et honorem acquiret qui dat munera; animam autem aufert accipientium.
Mtu mkarimu yeye mwenyewe atabarikiwa kwa kuwa hushiriki chakula chake na maskini.
10 Ejice derisorem, et exibit cum eo jurgium, cessabuntque causæ et contumeliæ.
Mfukuze mwenye dhihaka, na mvutano utatoweka; ugomvi na matukano vitakoma.
11 Qui diligit cordis munditiam, propter gratiam labiorum suorum habebit amicum regem.
Yeye apendaye moyo safi na yeye ambaye maneno yake ni ya neema, mfalme atakuwa rafiki yake.
12 Oculi Domini custodiunt scientiam, et supplantantur verba iniqui.
Macho ya Bwana hulinda maarifa, bali huyapinga maneno ya asiye mwaminifu.
13 Dicit piger: Leo est foris; in medio platearum occidendus sum.
Mvivu husema, “Yuko simba nje!” au, “Nitauawa katika mitaa!”
14 Fovea profunda os alienæ: cui iratus est Dominus, incidet in eam.
Kinywa cha mwanamke kahaba ni shimo refu; yeye aliye chini ya ghadhabu ya Bwana atatumbukia ndani yake.
15 Stultitia colligata est in corde pueri, et virga disciplinæ fugabit eam.
Upumbavu umefungwa ndani ya moyo wa mtoto, bali fimbo ya adhabu itaufukuzia mbali naye.
16 Qui calumniatur pauperem ut augeat divitias suas, dabit ipse ditiori, et egebit.
Yeye amwoneaye maskini ili kujiongezea mali, naye ampaye tajiri zawadi, wote huwa maskini.
17 Inclina aurem tuam, et audi verba sapientium: appone autem cor ad doctrinam meam,
Tega sikio na usikie misemo ya wenye hekima, elekeza moyo wako kwenye yale nifundishayo,
18 quæ pulchra erit tibi cum servaveris eam in ventre tuo, et redundabit in labiis tuis:
kwa maana inapendeza unapoyahifadhi moyoni mwako na kuwa nayo yote tayari midomoni mwako.
19 ut sit in Domino fiducia tua, unde et ostendi eam tibi hodie.
Ili tumaini lako liwe katika Bwana, hata wewe, ninakufundisha leo.
20 Ecce descripsi eam tibi tripliciter, in cogitationibus et scientia:
Je, sijakuandikia misemo thelathini, misemo ya mashauri na maarifa,
21 ut ostenderem tibi firmitatem et eloquia veritatis, respondere ex his illis qui miserunt te.
kukufundisha maneno ya kweli na ya kuaminika, ili uweze kutoa majibu sahihi kwake yeye aliyekutuma?
22 Non facias violentiam pauperi quia pauper est, neque conteras egenum in porta:
Usiwadhulumu maskini kwa sababu ni maskini, wala kumdhulumu mhitaji mahakamani,
23 quia judicabit Dominus causam ejus, et configet eos qui confixerunt animam ejus.
kwa sababu Bwana atalichukua shauri lao naye atawateka wao waliowateka.
24 Noli esse amicus homini iracundo, neque ambules cum viro furioso:
Usifanye urafiki na mtu mwenye hasira ya haraka, usishirikiane na yule aliye mwepesi kukasirika,
25 ne forte discas semitas ejus, et sumas scandalum animæ tuæ.
la sivyo utajifunza njia zake na kujiingiza mwenyewe kwenye mtego.
26 Noli esse cum his qui defigunt manus suas, et qui vades se offerunt pro debitis:
Usiwe mwenye kupana mikono katika rehani, au kuweka dhamana kwa ajili ya madeni.
27 si enim non habes unde restituas, quid causæ est ut tollat operimentum de cubili tuo?
Kama ukikosa njia ya kulipa, kitanda chako kitachukuliwa ukiwa umekilalia.
28 Ne transgrediaris terminos antiquos, quos posuerunt patres tui.
Usisogeze jiwe la mpaka wa zamani lililowekwa na baba zako.
29 Vidisti virum velocem in opere suo? coram regibus stabit, nec erit ante ignobiles.
Je, unamwona mtu stadi katika kazi yake? Atahudumu mbele ya wafalme; hatahudumu mbele ya watu duni.
