Proverbiorum 24
1 Ne æmuleris viros malos, nec desideres esse cum eis:
Hamootatti hin hinaafin; garee isaanii taʼuus hin hawwin;
2 quia rapinas meditatur mens eorum, et fraudes labia eorum loquuntur.
garaan isaanii hammina malataatii; hidhiin isaaniis rakkina odeessa.
3 Sapientia ædificabitur domus, et prudentia roborabitur.
Manni ogummaadhaan ijaarama; hubannaadhaanis jabeeffamee dhaabama;
4 In doctrina replebuntur cellaria, universa substantia pretiosa et pulcherrima.
kutaawwan isaas, beekumsaan, qabeenya gatii guddaatii fi miidhagaadhaan guutamu.
5 Vir sapiens, fortis est: et vir doctus, robustus et validus.
Ogeessi humna guddaa qaba; beekaan namaa immoo jabina itti dabalata;
6 Quia cum dispositione initur bellum: et erit salus ubi multa consilia sunt.
waraana banuuf qajeelfama, moʼannaa argachuudhaaf immoo gorsitoota hedduu si barbaachisa.
7 Excelsa stulto sapientia, in porta non aperiet os suum.
Gowwaa irraa ogummaan akka malee ol fagoo dha; inni karra duratti afaan isaa hin saaqqatu.
8 Qui cogitat mala facere, stultus vocabitur.
Namni hammina malu, “Maltee” jedhama.
9 Cogitatio stulti peccatum est: et abominatio hominum detractor.
Malli gowwummaa cubbuu dha; namoonnis qoostuu ni balfu.
10 Si desperaveris lassus in die angustiæ: imminuetur fortitudo tua.
Ati yoo gaafa rakkinaa laafte, jabinni kee dhugumaanuu xinnaa dha!
11 Erue eos, qui ducuntur ad mortem: et qui trahuntur ad interitum liberare ne cesses.
Warra gara duʼaatti geeffamaa jiran duʼa jalaa baasi; warra ajjeefamuuf qopheeffamanis oolchi.
12 Si dixeris: Vires non suppetunt: qui inspector est cordis, ipse intelligit, et servatorem animæ tuæ nihil fallit, reddetque homini iuxta opera sua.
Yoo ati, “Nu waan kana homaa hin beekne” jette, inni yaada namaa madaalu sun hin hubatuu? Kan lubbuu kee eegu sun waan kana hin beekuu? Inni nama hundaaf akkuma hojii isaatti gatii hin kennuu?
13 Comede, fili mi, mel, quia bonum est, et favum dulcissimum gutturi tuo:
Yaa ilma ko, dammi waan gaarii taʼeef nyaadhu; nadhiin dammaa sitti ni miʼaawa.
14 Sic et doctrina sapientiæ animæ tuæ: quam cum inveneris, habebis in novissimis spem, et spes tua non peribit.
Akka ogummaan lubbuu keetti miʼaawu illee beeki; ati yoo isa argatte fuul duratti abdii qabda; abdiin kees hin citu.
15 Ne insidieris, et quæras impietatem in domo iusti, neque vastes requiem eius.
Akka nama seeraan hin bulleetti mana nama qajeelaa riphxee hin eeggatin; mana jireenya isaas hin saamin.
16 Septies enim cadet iustus, et resurget: impii autem corruent in malum.
Namni qajeelaan yeroo torba kufu iyyuu, deebiʼee ni kaʼaatii; namni hamaan garuu yeroo balaan itti dhufutti ni gufata.
17 Cum ceciderit inimicus tuus, ne gaudeas, et in ruina eius ne exultet cor tuum:
Yeroo diinni kee kufutti hin ililchin; yeroo inni gufatuttis garaan kee hin gammadin;
18 ne forte videat Dominus, et displiceat ei, et auferat ab eo iram suam.
yoo kanaa achii Waaqayyo waan kanatti ni gaddaatii; dheekkamsa isaas isa irraa deebisa.
19 Ne contendas cum pessimis, nec æmuleris impios:
Ati sababii jalʼootaatiif aariidhaan hin gubatin; hamootattis hin hinaafin.
20 quoniam non habent futurorum spem mali, et lucerna impiorum extinguetur.
Namni jalʼaan fuul duratti abdii hin qabuutii; ibsaan hamootaas ni dhaama.
21 Time Dominum, fili mi, et regem: et cum detractoribus non commiscearis:
Yaa ilma ko, Waaqayyoo fi mootii sodaadhu; finciltootattis hin makamin;
22 quoniam repente consurget perditio eorum: et ruinam utriusque quis novit?
badiisni akkuma tasaa isaanitti dhufaatii; balaa isaan lachuu fidan eenyutu beeka?
23 Hæc quoque sapientibus: Cognoscere personam in iudicio non est bonum.
Kunneenis jechoota ogeessaa ti: Murtii kennuu irratti nama wal caalchisuun gaarii miti:
24 Qui dicunt impio: Iustus es: maledicent eis populi, et detestabuntur eos tribus.
Kan nama yakka qabuun, “Ati balleessaa hin qabdu” jedhu kam iyyuu namni isa abaara; sabnis isa balaaleffata.
25 Qui arguunt eum, laudabuntur: et super ipsos veniet benedictio.
Warri nama yakka hojjetu ifatan garuu ni gammadu; eebbi guddaanis ni dhufaaf.
26 Labia deosculabitur, qui recta verba respondet.
Deebiin qajeelaan, akkuma hidhii dhungachuu ti.
27 Præpara foris opus tuum, et diligenter exerce agrum tuum: ut postea ædifices domum tuam.
Hojii kee kan diidaa raawwadhuutii lafa qotiisaa kees qopheeffadhu; ergasii mana kee ijaarradhu.
28 Ne sis testis frustra contra proximum tuum: nec lactes quemquam labiis tuis.
Sababii tokko malee ollaa keetti dhugaa hin baʼin yookaan hidhii keetiin hin gowwoomsin.
29 Ne dicas: Quomodo fecit mihi, sic faciam ei: reddam unicuique secundum opus suum.
Ati, “Waanuma inni na godhe anis isa nan godha; waan inni hojjeteefis gatii isaa nan deebisa” hin jedhin.
30 Per agrum hominis pigri transivi, et per vineam viri stulti:
Ani lafa qotiisaa nama dhibaaʼaa keessa baʼee, iddoo dhaabaa wayinii nama qalbii hin qabnee keessas darbe;
31 et ecce totum repleverant urticæ, et operuerant superficiem eius spinæ, et maceria lapidum destructa erat.
qoraattiin lafa hunda guuteera; laftis aramaadhaan fudhatameera; dallaan dhagaas diigameera.
32 Quod cum vidissem, posui in corde meo, et exemplo didici disciplinam.
Ani argeen waan sana qalbeeffadhe; waanan arge sana irraas barumsa nan argadhe:
33 Parum, inquam, dormies, modicum dormitabis, pauxillum manus conseres, ut quiescas:
hirriba xinnaa; mugaatii xinnaa; xinnoo harka walitti marachuu;
34 et veniet tibi quasi cursor egestas, et mendicitas quasi vir armatus.
hiyyummaanis akkuma hattuutti, deegummaanis akkuma loltuu hidhateetti sitti dhufa.
