Proverbiorum 24
1 Ne æmuleris viros malos, nec desideres esse cum eis:
Usiwaonee wivu watu waovu, usitamani ushirika nao;
2 quia rapinas meditatur mens eorum, et fraudes labia eorum loquuntur.
kwa maana mioyo yao hupanga mambo ya jeuri, nayo midomo yao husema juu ya kuleta madhara.
3 Sapientia ædificabitur domus, et prudentia roborabitur.
Kwa hekima nyumba hujengwa, nayo kwa njia ya ufahamu huimarishwa
4 In doctrina replebuntur cellaria, universa substantia pretiosa et pulcherrima.
kwa njia ya maarifa vyumba vyake hujazwa vitu vya thamani na vya kupendeza.
5 Vir sapiens, fortis est: et vir doctus, robustus et validus.
Mtu mwenye hekima ana uwezo mkubwa, naye mtu mwenye maarifa huongeza nguvu,
6 Quia cum dispositione initur bellum: et erit salus ubi multa consilia sunt.
kwa kufanya vita unahitaji uongozi na kwa ushindi washauri wengi.
7 Excelsa stulto sapientia, in porta non aperiet os suum.
Hekima i juu mno kwa mpumbavu, katika kusanyiko langoni hana lolote la kusema.
8 Qui cogitat mala facere, stultus vocabitur.
Yeye apangaye mabaya atajulikana kama mtu wa hila.
9 Cogitatio stulti peccatum est: et abominatio hominum detractor.
Mipango ya upumbavu ni dhambi, watu huchukizwa na mwenye dhihaka.
10 Si desperaveris lassus in die angustiæ: imminuetur fortitudo tua.
Ukikata tamaa wakati wa taabu, jinsi gani nguvu zako ni kidogo!
11 Erue eos, qui ducuntur ad mortem: et qui trahuntur ad interitum liberare ne cesses.
Okoa wale wanaoongozwa kwenye kifo; wazuie wote wanaojikokota kuelekea machinjoni.
12 Si dixeris: Vires non suppetunt: qui inspector est cordis, ipse intelligit, et servatorem animæ tuæ nihil fallit, reddetque homini iuxta opera sua.
Kama mkisema, “Lakini hatukujua lolote kuhusu hili,” je, yule apimaye mioyo halitambui hili? Je, yule awalindaye maisha yenu halijui hili? Je, hatamlipa kila mtu kulingana na aliyotenda?
13 Comede, fili mi, mel, quia bonum est, et favum dulcissimum gutturi tuo:
Ule asali mwanangu, kwa kuwa ni nzuri; asali kutoka kwenye sega ni tamu kwa kuonja.
14 Sic et doctrina sapientiæ animæ tuæ: quam cum inveneris, habebis in novissimis spem, et spes tua non peribit.
Ujue pia kwamba hekima ni tamu kwa nafsi yako, kama ukiipata, kuna matumaini kwako ya siku zijazo, nalo tumaini lako halitakatiliwa mbali.
15 Ne insidieris, et quæras impietatem in domo iusti, neque vastes requiem eius.
Usivizie kama haramia afanyavyo ili kuyashambulia makao ya mwenye haki, wala usiyavamie makazi yake,
16 Septies enim cadet iustus, et resurget: impii autem corruent in malum.
Kwa maana ingawa mtu mwenye haki huanguka mara saba, huinuka tena, lakini waovu huangushwa chini na maafa.
17 Cum ceciderit inimicus tuus, ne gaudeas, et in ruina eius ne exultet cor tuum:
Usitazame kwa kufurahia adui yako aangukapo; wakati ajikwaapo, usiruhusu moyo wako ushangilie.
18 ne forte videat Dominus, et displiceat ei, et auferat ab eo iram suam.
Bwana asije akaona na kuchukia akaiondoa ghadhabu yake mbali naye.
19 Ne contendas cum pessimis, nec æmuleris impios:
Usikasirike kwa sababu ya watu wabaya wala usiwaonee wivu waovu,
20 quoniam non habent futurorum spem mali, et lucerna impiorum extinguetur.
kwa maana mtu mbaya hana tumaini la siku zijazo, nayo taa ya waovu itazimwa.
21 Time Dominum, fili mi, et regem: et cum detractoribus non commiscearis:
Mwanangu, mche Bwana na mfalme, wala usijiunge na waasi,
22 quoniam repente consurget perditio eorum: et ruinam utriusque quis novit?
kwa maana hao wawili watatuma maangamizi ya ghafula juu yao, naye ni nani ajuaye maafa wawezayo kuleta?
23 Hæc quoque sapientibus: Cognoscere personam in iudicio non est bonum.
Hii pia ni misemo ya wenye hekima: Kuonyesha upendeleo katika hukumu si vyema:
24 Qui dicunt impio: Iustus es: maledicent eis populi, et detestabuntur eos tribus.
Yeyote amwambiaye mwenye hatia, “Wewe huna hatia,” Kabila zitamlaani na mataifa yatamkana.
25 Qui arguunt eum, laudabuntur: et super ipsos veniet benedictio.
Bali itakuwa vyema kwa wale watakaowatia hatiani wenye hatia, nazo baraka tele zitawajilia juu yao.
26 Labia deosculabitur, qui recta verba respondet.
Jawabu la uaminifu ni kama busu la midomoni.
27 Præpara foris opus tuum, et diligenter exerce agrum tuum: ut postea ædifices domum tuam.
Maliza kazi zako za nje, nawe uweke mashamba yako tayari, baada ya hayo, jenga nyumba yako.
28 Ne sis testis frustra contra proximum tuum: nec lactes quemquam labiis tuis.
Usishuhudie dhidi ya jirani yako bila sababu, au kutumia midomo yako kudanganya.
29 Ne dicas: Quomodo fecit mihi, sic faciam ei: reddam unicuique secundum opus suum.
Usiseme, “Nitamtenda kama alivyonitenda mimi; nitamlipiza mtu yule kwa kile alichonitendea.”
30 Per agrum hominis pigri transivi, et per vineam viri stulti:
Nilipita karibu na shamba la mvivu, karibu na shamba la mizabibu la mtu asiye na akili,
31 et ecce totum repleverant urticæ, et operuerant superficiem eius spinæ, et maceria lapidum destructa erat.
miiba ilikuwa imeota kila mahali, ardhi ilikuwa imefunikwa na magugu, na ukuta wa mawe ulikuwa umebomoka.
32 Quod cum vidissem, posui in corde meo, et exemplo didici disciplinam.
Nikatafakari moyoni mwangu lile nililoliona, nami nikajifunza somo kutokana na niliyoyaona:
33 Parum, inquam, dormies, modicum dormitabis, pauxillum manus conseres, ut quiescas:
Bado kulala kidogo, kusinzia kidogo, bado kukunja mikono kidogo upate kupumzika:
34 et veniet tibi quasi cursor egestas, et mendicitas quasi vir armatus.
hivyo umaskini utakuja juu yako kama mnyangʼanyi, na kupungukiwa kutakujia kama mtu mwenye silaha.
