Proverbiorum 24
1 Ne æmuleris viros malos, nec desideres esse cum eis:
Kolulaka te bato oyo basalaka mabe mpe kolukaka te kozala elongo na bango,
2 quia rapinas meditatur mens eorum, et fraudes labia eorum loquuntur.
pamba te mitema na bango ekanisaka kaka kosala mabe, mpe bibebu na bango eyeisaka kaka mobulu soki elobi.
3 Sapientia ædificabitur domus, et prudentia roborabitur.
Ndako etongamaka na nzela ya bwanya, mpe elendisamaka na nzela ya mayele.
4 In doctrina replebuntur cellaria, universa substantia pretiosa et pulcherrima.
Bashambre ekotondisama na biloko nyonso ya talo mpe ya kitoko na nzela ya boyebi.
5 Vir sapiens, fortis est: et vir doctus, robustus et validus.
Moto ya bwanya atondi na nguya, moto oyo azalaka na boyebi alendisaka nguya na ye.
6 Quia cum dispositione initur bellum: et erit salus ubi multa consilia sunt.
Pamba te kolonga na etumba esengaka bwanya, mpe lobiko ezalaka kati na motango ebele ya bapesi toli.
7 Excelsa stulto sapientia, in porta non aperiet os suum.
Bwanya ezalaka likolo mingi mpo na zoba, yango wana azalaka te na likambo ya koloba kati na mayangani oyo esalemaka pembeni ya ekuke.
8 Qui cogitat mala facere, stultus vocabitur.
Moto oyo asalaka mabongisi ya kosala mabe akokende sango lokola moteki baninga.
9 Cogitatio stulti peccatum est: et abominatio hominum detractor.
Mabongisi ya bozoba ezali masumu, mpe bato bayinaka motioli.
10 Si desperaveris lassus in die angustiæ: imminuetur fortitudo tua.
Soki omilembisi na mokolo ya pasi, makasi na yo ekozala pamba.
11 Erue eos, qui ducuntur ad mortem: et qui trahuntur ad interitum liberare ne cesses.
Kangola bato oyo bazali komema bango na kufa, mpe bikisa bato oyo bazali kokende na kufa lokola bato oyo balangwe masanga.
12 Si dixeris: Vires non suppetunt: qui inspector est cordis, ipse intelligit, et servatorem animæ tuæ nihil fallit, reddetque homini iuxta opera sua.
Soki olobi: « Tala, toyebaki likambo moko te kati na makambo oyo nyonso; » boni, Ye oyo amekaka mitema asosolaka yango te? Ye oyo abatelaka molimo na yo ayebaka yango te? Afutaka te moto na moto kolanda misala na ye?
13 Comede, fili mi, mel, quia bonum est, et favum dulcissimum gutturi tuo:
Mwana na ngai, lia mafuta ya nzoyi, pamba te ezalaka kitoko! Mwa ndambo ya mafuta ya nzoyi ekozala elengi na lolemo na yo.
14 Sic et doctrina sapientiæ animæ tuæ: quam cum inveneris, habebis in novissimis spem, et spes tua non peribit.
Yeba lisusu ete bwanya ezali elengi mpo na molimo na yo; soki ozwi yango, yeba ete lobi na yo ekozala malamu, mpe elikya na yo ekozala ya pamba te.
15 Ne insidieris, et quæras impietatem in domo iusti, neque vastes requiem eius.
Yo moto mabe, komeka te kotia mitambo kati na ndako ya moto ya sembo, mpe komeka te kopanza yango,
16 Septies enim cadet iustus, et resurget: impii autem corruent in malum.
pamba te ata soki moto ya sembo akweyi mbala sambo, akotelema kaka; nzokande pasi ekweyisaka moto mabe.
17 Cum ceciderit inimicus tuus, ne gaudeas, et in ruina eius ne exultet cor tuum:
Soki monguna na yo akweyi, kosepela te; mpe soki apengwi, tika ete motema na yo esepela te;
18 ne forte videat Dominus, et displiceat ei, et auferat ab eo iram suam.
noki te Yawe akomona, akosepela te mpe akokitisela yo kanda na Ye.
19 Ne contendas cum pessimis, nec æmuleris impios:
Kosilika te likolo ya bato oyo basalaka mabe, kolula te bato mabe;
20 quoniam non habent futurorum spem mali, et lucerna impiorum extinguetur.
pamba te lobi ya malamu ekozala te mpo na moto oyo asalaka mabe, mpe mwinda ya bato mabe ekokufa.
21 Time Dominum, fili mi, et regem: et cum detractoribus non commiscearis:
Mwana na ngai, tosaka Yawe mpe mokonzi, kosanganaka te na batomboki,
22 quoniam repente consurget perditio eorum: et ruinam utriusque quis novit?
pamba te bango mibale bakoki kotindela batomboki pasi na pwasa. Bongo, nani ayebi pasi oyo bakoki kotinda?
23 Hæc quoque sapientibus: Cognoscere personam in iudicio non est bonum.
Makambo oyo mpe ezali toli ya bato ya bwanya: Kopona bilongi, kati na kosambisa, ezali malamu te.
24 Qui dicunt impio: Iustus es: maledicent eis populi, et detestabuntur eos tribus.
Moto oyo alobaka na moto mabe: « Ozali moto ya sembo, » bato bakolakela ye mabe, mpe bikolo ekotombokela ye.
25 Qui arguunt eum, laudabuntur: et super ipsos veniet benedictio.
Kasi bato oyo bapamelaka moto mabe bakozala malamu mpe lipamboli ekozala likolo na bango.
26 Labia deosculabitur, qui recta verba respondet.
Eyano ya solo ezali lokola beze ya bibebu.
27 Præpara foris opus tuum, et diligenter exerce agrum tuum: ut postea ædifices domum tuam.
Bongisa libanda ya mosala na yo, bongisa bilanga na yo, bongo na sima, tonga ndako na yo.
28 Ne sis testis frustra contra proximum tuum: nec lactes quemquam labiis tuis.
Kotatola na pamba te mpo na kosala moninga na yo mabe; mpo na nini olingi kosalela bibebu na yo na lokuta?
29 Ne dicas: Quomodo fecit mihi, sic faciam ei: reddam unicuique secundum opus suum.
Kolobaka te: « Nakosala ye ndenge asali ngai, nakozongisela ye kolanda makambo oyo ye asali. »
30 Per agrum hominis pigri transivi, et per vineam viri stulti:
Nalekaki pembeni ya elanga ya moto ya goyigoyi, mpe pembeni ya elanga ya vino ya moto oyo azangi mayele;
31 et ecce totum repleverant urticæ, et operuerant superficiem eius spinæ, et maceria lapidum destructa erat.
bongo, tala ndenge etondi na banzube, tala ndenge matiti mabe ezipi yango, mpe mir na yango ya mabanga ebukani.
32 Quod cum vidissem, posui in corde meo, et exemplo didici disciplinam.
Tango natiaki makanisi na ngai kati na makambo oyo namonaki, nazwaki mayele oyo:
33 Parum, inquam, dormies, modicum dormitabis, pauxillum manus conseres, ut quiescas:
mwa pongi moke, mwa kopema moke, mwa kokanga maboko moke mpo na kolala,
34 et veniet tibi quasi cursor egestas, et mendicitas quasi vir armatus.
bobola ekoyela yo na pwasa lokola moleki nzela, mpe pasi ekoyela yo lokola moyibi.
