Proverbiorum 14
1 [Sapiens mulier ædificat domum suam; insipiens exstructam quoque manibus destruet.
Mwanamke mwenye busara huijenga nyumba yake, bali mwanamke mpumbavu huibomoa kwa mikono yake mwenyewe.
2 Ambulans recto itinere, et timens Deum, despicitur ab eo qui infami graditur via.
Yeye aendaye kwa uaminifu humcha Yehova, bali mkaidi humdharau katika njia zake.
3 In ore stulti virga superbiæ; labia autem sapientium custodiunt eos.
Katika kinywa cha mpumbavu hutoka chipukizi la kiburi chake, bali midomo ya wenye busara itawalinda.
4 Ubi non sunt boves, præsepe vacuum est; ubi autem plurimæ segetes, ibi manifesta est fortitudo bovis.
Pale pasipo na mifugo hori la kulishia ni safi, bali mazao mengi huweza kupatikana kwa nguvu za maksai.
5 Testis fidelis non mentitur; profert autem mendacium dolosus testis.
Shahidi mwaminifu hasemi uongo, bali shahidi wa uongo hupumua uongo.
6 Quærit derisor sapientiam, et non invenit; doctrina prudentium facilis.
Mwenye dharau hutafuta hekima na hakuna hata, bali maarifa huja kwa urahisi kwa mwenye ufahamu.
7 Vade contra virum stultum, et nescit labia prudentiæ.
Nenda mbali kutoka kwa mtu mpumbavu, maana hutapata maarifa kwenye midomo yake.
8 Sapientia callidi est intelligere viam suam, et imprudentia stultorum errans.
Hekima ya mtu mwenye busara ni kuifahamu njia yake mwenyewe, bali upuuzi wa wapumbavu ni udanganyifu.
9 Stultus illudet peccatum, et inter justos morabitur gratia.
Wapumbavu hudharau wakati sadaka ya hatia inapotolewa, bali miongoni mwao waaminifu hushiriki fadhila.
10 Cor quod novit amaritudinem animæ suæ, in gaudio ejus non miscebitur extraneus.
Moyo unayajua machungu yake mwenyewe na hakuna mgeni anayeshiriki furaha yake.
11 Domus impiorum delebitur: tabernacula vero justorum germinabunt.
Nyumba ya waovu itaangamizwa, bali hema ya watu waaminifu itasitawi.
12 Est via quæ videtur homini justa, novissima autem ejus deducunt ad mortem.
Kuna njia ambayo huonekana sawa kwa mtu, lakini mwisho wake huelekea mauti tu.
13 Risus dolore miscebitur, et extrema gaudii luctus occupat.
Moyo unaweza kucheka lakini bado ukawa katika maumivu na furaha inaweza kukoma ikawa huzuni.
14 Viis suis replebitur stultus, et super eum erit vir bonus.]
Yule asiyemwaminifu atapata anachostahili kwa njia zake, bali mtu mwema atapata kilicho chake.
15 [Innocens credit omni verbo; astutus considerat gressus suos. Filio doloso nihil erit boni; servo autem sapienti prosperi erunt actus, et dirigetur via ejus.
Yeye ambaye hakufundishwa huamini kila kitu, bali mtu mwenye hekima huzifikiria hatua zake.
16 Sapiens timet, et declinat a malo; stultus transilit, et confidit.
Mtu mwenye hekima huogopa na kutoka kwenye ubaya, bali mpumbavu huliacha onyo kwa ujasiri.
17 Impatiens operabitur stultitiam, et vir versutus odiosus est.
Yeye ambaye anakuwa na hasira kwa haraka hufanya mambo ya kipumbavu, na mtu anayefanya hila mbaya huchukiwa.
18 Possidebunt parvuli stultitiam, et exspectabunt astuti scientiam.
Wajinga hurithi upumbavu, lakini watu wenye hekima wamezingirwa kwa maarifa.
19 Jacebunt mali ante bonos, et impii ante portas justorum.
Hao ambao ni waovu watainama mbele yao walio wema na wale wenye uovu watasujudu kwenye malango ya wenye haki.
20 Etiam proximo suo pauper odiosus erit: amici vero divitum multi.
Mtu masikini huchukiwa hata na marafiki zake, bali watu matajiri wanamarafiki wengi.
21 Qui despicit proximum suum peccat; qui autem miseretur pauperis beatus erit. Qui credit in Domino misericordiam diligit.
Yeye ambaye huonyesha dharau kwa jirani yake anafanya dhambi, bali yule ambaye huonyesha fadhila kwa masikini anafuraha.
22 Errant qui operantur malum; misericordia et veritas præparant bona.
Je wale wanaofanya njama mbaya hawapotei? Bali wale wenye mpango wa kutenda mema watapokea agano la uaminifu na udhamini
23 In omni opere erit abundantia; ubi autem verba sunt plurima, ibi frequenter egestas.
Katika kazi zote ngumu huja faida, bali palipo na maongezi tu, huelekea kwenye umasikini.
24 Corona sapientium divitiæ eorum; fatuitas stultorum imprudentia.
Taji ya watu wenye busara ni utajiri wao, bali upuuzi wa wapumbavu huwaletea upuu zaidi.
25 Liberat animas testis fidelis, et profert mendacia versipellis.]
Shahidi mkweli huokoa maisha, bali shahidi wa uongo hupumua uongo.
26 [In timore Domini fiducia fortitudinis, et filiis ejus erit spes.
Mtu anapokuwa na hofu ya Yehova, pia anakuwa na matumaini zaidi ndani yake; vitu hivi vitakuwa kama sehemu imara ya ulinzi kwa watoto wa mtu huyu.
27 Timor Domini fons vitæ, ut declinent a ruina mortis.
Kumcha Yehova ni chemchemi ya uzima, ili kwamba mtu aweze kujiepusha kutoka katika mitego ya mauti.
28 In multitudine populi dignitas regis, et in paucitate plebis ignominia principis.
Utukufu wa mfalme upo katika idadi kubwa ya watu wake, bali pasipo watu mfalme huangamia.
29 Qui patiens est multa gubernatur prudentia; qui autem impatiens est exaltat stultitiam suam.
Mtu mvumilivu anaufahamu mkubwa, bali mtu mwepesi wa kuhamaki hukuza upuuzi.
30 Vita carnium sanitas cordis; putredo ossium invidia.
Moyo wenye raha ni uzima wa mwili, bali husuda huozesha mifupa.
31 Qui calumniatur egentem exprobrat factori ejus; honorat autem eum qui miseretur pauperis.
Anayemkandamiza masikini humlaani Muumba wake, bali anayeonyesha fadhila kwa wahitaji humtukuza yeye.
32 In malitia sua expelletur impius: sperat autem justus in morte sua.
Mtu mwovu huangushwa chini kwa matendo yake mabaya, bali mtu mwenye haki anakimbilio hata katika kifo.
33 In corde prudentis requiescit sapientia, et indoctos quosque erudiet.
Hekima hukaa katika moyo wa ufahamu, bali hata miongoni mwa wapumbavu hujiachilia mwenyewe kwa kujulikana
34 Justitia elevat gentem; miseros autem facit populos peccatum.
Kutenda haki huliinua taifa, bali dhambi ni chukizo kwa watu wowote.
35 Acceptus est regi minister intelligens; iracundiam ejus inutilis sustinebit.]
Fadhila ya mfalme ni kwa mtumishi mwenye kutenda kwa hekima, bali hasira yake ni kwa yule atendaye kwa kuaibisha.
