Mateu 5
1 Cwale Jesu ha vona bantu, ca kambama he lundu. cwale he kala hansi, Valutiwa bakwe cibeza kwali.
耶稣看见公众纷涌而至跟随他，于是走上山，与门徒们围在一起。
2 Ca zasumuka ni kubaluta. Ca wamba kuti,
他开始教导他们：
3 “Imbuyoti ya vana va vontana mu luhuho, kakuti cavo mubuso we Wulu.
“认为自己心灵贫瘠之人有福了，因为天国是他们的。
4 Imbuyoti ya bana ba Lila, kakuti muva ntontozwe.
心中哀痛之人有福了，因他们必会获得安慰。
5 Va fuyaulitwe bali Tobohete, kakuti mu ba yole inkanda.
善良之人有福了，因他们将拥有整个世界。
6 Va fuyauletwe abo ba fwa inzala yo ku shiyama ni nyota yo Kushiyama, kakuli mu be kute.
期盼正确之人有福了，因他们的愿望必将获得满足。
7 Imbuyoti ya vaana ve Cishemo, kakuti kava tambule cishemo.
心怀悲悯之人有福了，因他们将获得上帝的怜悯。
8 Va fuyauletwe vena Inkulo zi jolola, ka va vone Ireza.
思想纯净之人有福了，因他们必将看到上帝。
9 Va fuyaulitwe va leta Inkozo, kaba supwe vana ve Ireza,
致力于和平之人有福了，因他们将成为上帝之子。
10 Va fuyaulitwe va nyandisiwa ce baka lyo kuluka', kakuti cavo mubuso we Wulu.
因正确行事而遭迫害之人有福了，因为天国是他们的。
11 Imbuyoti zenu vantu ciba mi tukola ni kuminyandisa, kapa kuwamba zibilala zonse ca mapa cevaka lyangu.
如你们因我而受到辱骂，受到迫害，被各种捏造的毁谤所污蔑，你们有福了。
12 mutabe mi musange, kakuti itifo yenu inkando kwi Wulu. Kakuti vantu mubaba nyandisezi maporofita vavali kwina kwa teni ni museni ku zalwa.
你们应当快乐，真正的欢喜，你们将收到上天极大的赏赐——因为他们也是这样逼迫在你们之前的先知。
13 Inwe mwi Sautu lye kanda, kono i Sautu hali sampuka, muli lungiswe cinzi? kalisina buzole, konji kusohera fera hanze ni kulyatolwa ca matende.
你们便是大地的食盐；如盐失了其咸味，怎么还能叫它再咸呢。它会毫无用处，唯有丢到外面任人践踏。
14 inwe mwi seli lye kanda. munzi uzakitwe he lundu ka u oli ku wungulwa.
你们便是这世上的光。城市立于山上，就无法隐藏。
15 ka kwina vantu va munika ilambi ni kuli bwika mwi nguvo, kono ulivika ha voneka, mi a tondeze vena mwi nzuvo vonse iseli.
人们点灯，不会将其放在桶的下面，而是要放在灯台上，为房子中的每个人带来光亮。
16 Iseli lyenu livenye havusu bwa vantu vonse kuti va vone mitendo yenu yi shiyeme mi muva tembe ishenu wina kwi wulu.
同样，你应该让你的光照于每个人面前，让他们看到你所做的善事并赞美你的天父。。
17 musiye kuhupula kuti ni va kezi kumanisa mulao kapa vaporofita. Kena ni va kezi kuku zimanisa, kono ku i zuziriza.
不要认为我来是要废除律法和先知之文，我来此不为废除它们，而是为了成就它们。
18 kakuti ni mi wambira buniti kwanda Iwulu ni nkanda cinza mana, ka kwina yonke i taku yo Mulao, yetene ni imane mbwita zintu zonse hete ni zi mane.
我向你们保证，纵使天地走到尽头，但只要一切尚未成就圆满，律法的字句就不会损失分毫。
19 Cwale yense yo cola mulao kuti kawina butokwa ni kuluta vamwi vo vulyo milao ka supiwe kuti munini mu mubuso wo kwi Wulu. Kono yo imamera ni kuiruta ka supiwe kuti mukando mumu buso wo kwi Wulu.
因此，无论是谁，即使废除诫命中最微不足道的一条，然后让其他人也这么做，那么他在天国中必然是最微小之人。但若有人遵行所有诫命，教导其他人也这样做，他在天国中必被成为伟大之人。
20 ceniti ni mi wambira nita kuti ku luka kwenu haiba ka ku hitirili kuluka kwa bañoli ni kwa bafalisi, ka sane ni mwi njire mubuso we Wula.
我告诉你们，你们的正义 如果不能胜过宗教老师和法利赛人，便注定无法进入天国。
21 muba zuwi kuba wambwa kuba ikale kuti, usiye kwi haya, mi we haya u swaneri ku hewa mulandu,
你们听过古时候有这样的律法教诲众人：不可杀人，杀人者必被判罪。
22 kono ni miwambira mutu zuhi kamba zuhi yo bengera mu kwakwe, mwa swanere ku atuliwa. Mi hape yo wambira mu kwakwe kuti “u ci hole” u swanela ku atuliwa mwi khuta, mi yo mu wamba kuti, I we yasanambene, u mwabe mubu kabo bo muliro we here. (Geenna g1067)
可我要说的是，向兄弟发怒的人也会被判有罪。一个人若称其兄弟愚蠢，必被公开审判；一个人或在言语上虐待其他人，必将难逃哥和拿之火。 (Geenna g1067)
23 Cwale he co neula i mpo zako he aletare, ho sika hateni wiza kuhupula kuti wina mulandu ni mukwako,
所以你在圣坛上献供物之时，如果想起你的兄弟对你不满，
24 siye i mpo za ko habusu bwa katala, u yende muka ambo lisane ni ku zumizana ni mukwako, njo so keze ku tambika i mpo yako cwale.
那么请在圣坛前放下供物，先与兄弟和好，然后再来献供。
25 U litahanere ku zumi zana naye yo kuzekisa ni musina mwi nzira, mwendi yo zo, yo kuzekisa mpohona ca ka ku twale ku muatuli mi muatuli mwa ka kutambike mu manza o mu hikana yasa ka ku atule, ya sa ku sohere mwi intorongo,
如果你在去法庭的路上，赶快和告你的人和解。否则他会把你交给法官，法官把你交给警官，让你坐牢。
26 Ka maniti ni mi wambira, kosono zwe mwa teni kwanda hete no mane kuliha mulando ca mali onse o kwete.
实话告诉你们，直到你付掉最后一文钱，你都不能从那里出来。
27 Muba zuwi kuti kuba tewa kuti, usiye ku panga buhule.
你们也听过律法这样的命令：不可奸淫。
28 kono i me ni mi wambira kuti, yense yo lola mwanakazi cwo ku mu lakamina, ca mulala mwi nkulo ya kwe.
可我要告诉你们的是，若你在见到女性时心生淫念，你的心便已对她犯了奸淫之罪。
29 linso lyako lye cilyo haiba li ku sitatalisa, u li nyukule mo, mi u linzindire kule nawe, ka kuti ci lotu kwa ko, zi lama ca ko conke ha cifwa cocona, mi mubiri wa ko onse kanji u zindirwa mumulilo we Here. (Geenna g1067)
若是你的右眼导致你犯罪，就把它挖出来丢掉；宁可失去一部分躯体，也好于全身被丢入哥和拿。 (Geenna g1067)
30 I yanza lyako lye chilyo haiba ni liku sitatalisa, u likosole kwa teni, mi u lisohere kule nawe, kakuli ci lotu kwa ko cilama conke ha ci fwa co nke isiñi mubiri onse ha u nzindirwa mumuliro we Here. (Geenna g1067)
若你的右手犯罪，就把它砍下来丢掉；宁可失去一部分躯体，也好于全身被丢入哥和拿。 (Geenna g1067)
31 ku ba wambiwa hape kuti, muntu ha tanda mwi hyabwe, a mu tambike i mpampili lye kauhano.
律法还规定：男人若休妻，应当给她出休书。
32 kono i me ni mi wambira kuti muntu zuhi kamba zuhi yo hindika mwi hyabwe, kwanda o mulandu wo bushahi, u mupanga bushahi. Mi yense yasana musese kuzwa ha kukanwa kaibe i hule naye.
但我要说的是，如不是因她不贞而休妻，就是让她去犯奸淫之罪；无论谁娶了被休的妇人，也是做出了奸淫行为。
33 Hape, muba zuwi mu wambiro ku batu ba kwa ikale kuti, 'kanji u nkonkii ca vulisumino bwa mapa kwa Simwine, kono wi zuzirise vulisumino kwe Ireza ko bali sumini cabo.
你还听说过很久以前有这样的律法：不可说违背心意之语。你承诺主的誓言必要兑现。
34 Kono ni mi wambira kuti kanji muku nkonka, kamba niheba ce Wulu, ka kuli ji kwina cipula he kere Ireza,
可我要说，任何时候都不要发誓，不可指天发誓，因天为上帝的王座；
35 kamba ce nkanda, kakuli nji malyatiro a matende a kwe; kamba ca Jerusalema kakuli muleneñi wa Simwine.
不可指地发誓，因为地是上帝的脚凳；不可指耶路撒冷发誓，因为它是伟大国王的城市；
36 Hape musiye ku nkonka ce mitwi yenu, sina ha musa woli ku sandula lusuki lonke kusiha kapa kutuba,
不可指着自己的头发誓，因你无法让任何一根头发变白或变黑。
37 Ci muswanera kuwamba co bufuhi kuta kuti eni eni kapa Ne ne, cihi ne chihi ci hitilira izi cicizwa kumutu mu bilala.
只需回答‘是’或‘否’，再多说一句就来自恶魔。
38 Mubazuwi kuti kuba wambiwa kuti, 'Linso ce Linso, mi lino ce Lino,
你们也听过这样的律法：以眼还眼，以牙还牙。
39 Kono ni mi wambira kuti, kanji mu kanini mutu mubilala. Haiba, yense u ku bakula kwi tama lyo bulyo, muntezekere ni kuyimwi mbali nayo a bakule koo.
可我要说，不要与恶人对抗，若有人打你右脸，将另一边转过来让他打；
40 Mi haiba zumwi u saka kumi suminisa ni kuhinda ci zwato canko, muherere ni ngubo yanko,
若有人到法庭控告你，想拿走你的衣衫，那就把外套也给他好了。
41 ha iba muntu u kuhambiriza kumu sindikiza cibima conke, u musindikize zibima zo bere.
若有人要强迫你走一里路，就陪他走两里。
42 U he ku muntu yense yo kukumbira, mi kanji u ka nini muntu yo saka ku kalima kwako.
若有求你，就给他想要的；若有人想从你处借走什么，不要拒绝。
43 Mubazuwi kuti kuba wambitwe kuti, u sake yo wikala naye he mbali mi u toye cila ca nko.
你们听过这样的律法：爱你的邻居，憎恨你的仇敌。
44 'Kono ni mi wambira kuti, musake zila zenu mi mulaperele bana ba mi nyandisa,
可是我要告诉你：要爱你的仇敌，为迫害你的人祈祷，
45 Jokuta kuti mube baana be shenu wina kwi Wulu, yo ñatulisa i zuba lyakwe ku bantu va vii mane bulyo ni ba Lukite, mi u tumina i bula ha ba shiyeme ni ba fosahere.
这样你才能成为天父的孩子。因天父让太阳照耀好人也照耀恶人；赐雨给正义之人，也给不义之人。
46 Haiba kuti musaka bulyo ba misaka, mupuzo inzi wete ni muka tambule?, esi ni batelisi bo mutero bapanga bulyo?
如果只爱那些爱你之人，你又会得到什么好处？税吏不也是这样做的吗？
47 Mi haiba kuti mu lumerisa bulyo ba kwenu, zintu nzi zi mupanga zi hitilira zi bamwi? esi ni basezi Ireza nabo bapanga bulyo?
如果你们只与家人温言细语，你和其他人又有何区别？任何异教徒都会这样做！
48 Mu be hande he, sina ishenu wina kwi Wulu ha shiyeme.
所以你们要成长，成为真正值得信赖之人，一如你们的天父般值得信赖。”
