< Luka 1 >
1 Bhamehele bhakitahidi kubheka simulizi mpangilio kuhusu masuala ambagho ghatimisibhu kati jhitu,
HABIENDO muchos tentado á poner en orden la historia de las cosas que entre nosotros han sido ciertísimas,
2 Kama kyabhatupelili tete, ambabho kuhomela kubhuandu twajhele mashahidi bha mihu ni bhatumishi bha bhajumbe.
Como nos [lo] enseñaron los que desde el principio [lo] vieron por sus ojos, y fueron ministros de la palabra;
3 Hivyo ni nene kabhele, baada jha kuchungusya kwa uangalifu chanzo kya mambo ghoha agha kuhoma kubhuandu - nibhuene ni kinofu kwa nene kabhele kukuj'handikila mu mpangilio bhuake - mheshimibhwa Theofilo.
Me ha parecido tambien [á mí, ] despues de haber entendido todas las cosas desde el principio con diligencia, escribírte[las] por órden, oh muy buen Teófilo.
4 Ili kwamba abhwesiajhi kumanya ukweli ghwa mambo ghaufundisibhu.
Para que conozcas la verdad de las cosas, en las cuales has sido enseñado.
5 Katika magono gha Herode, mfalme ghwa Yudea, pajhele ni kuhani fulani jhaakutibhweghe Zakaria, bhwa lukholo lwa Abiya. N'dala munu ahomili mu bhabinti bha Haruni, ni lihina lya muene akutibhweghe Elizabeth.
HUBO en los dias de Heródes rey de Judéa, un sacerdote llamado Zacarías, de la suerte de Abías; y su mujer, de las hijas de Aaron, llamada Elisabet.
6 Bhoha bhajhele ni haki mbele sya k'yara; Bhagendili bila lawama mu amri syoha ni malagisu gha Bwana.
Y eran ambos justos delante de Dios, andando sin reprension en todos los mandamientos y estatutos del Señor.
7 Lakini bhajhelepi ni muana, kwandabha Elizabeth ajhe tasa, ni kwa wakati obho bhuoha bhoha bhabhele bhajhele bhaseya sana.
Y no tenian hijo: porque Elisabet era estéril, y ambos eran avanzados en dias.
8 Henu jhatokili kujha Zakaria ajhele ku uwepo bhwa K'yara, akajhendelela ni wajibu bhwa kikuhani ku utaratibu bhwa zamu jha muene.
Y aconteció que ejerciendo Zacarías el sacerdocio delante de Dios por el orden de su vez,
9 Kulengana ni desturi jha kuchagula ndo kuhani jholekhu jhaibetakuhudumu, jha ahagulibhu kwa kura kujhingila mu hekalu lya Bwana ni kabhele ngaafukizi uvumba.
Conforme á la costumbre del sacerdocio, salió en suerte á poner incienso, entrando en el templo del Señor.
10 Likundi lyoha lya bhanu likajha lis'oka kwibhala wakati bhwa kufukizibhwa kwa uvumba.
Y toda la multitud del pueblo estaba fuera orando á la hora del incienso.
11 Henu malaika bha Bwana bhan'tokili ni kujhenia lubhafu lwa kulia bhwa madhabahu gha kufukizila.
Y se le apareció el ángel del Señor puesto en pié á la derecha del altar del incienso.
12 Zakaria atishiki bho ambwene; hofu jhambinili.
Y se turbó Zacarías viéndole, y cayó temor sobre él.
13 Lakini malaika akan'jobhela, “Usitili Zakaria, kwandabha maombi gha jhobhi nighap'eliki. N'dala bhu Elizabeth ibeta kuhogola mwana. Lihina lya muene wibetakun'kuta Yohana.
Mas el ángel le dijo: Zacarías, no temas; porque tu oracion ha sido oida; y tu mujer Elisabet te parirá un hijo, y llamarás su nombre Juan.
14 Wibetakujha ni furaha ni uchangamfu, ni bhingi bhibeta kuhobhokela kuhogoleka kwa muene.
Y tendrás gozo y alegria, y muchos se gozarán de su nacimiento.
15 Kwa kujha wibetakujha wembahe pa mihu gha Bwana. Ibetalepi kunywa divai wala kinywaji kikali, na ibeta kujha ajasibhu ni Roho mtakatifu kuhomela mu lileme lya nyinamunu.
Porque será grande delante de Dios; y no beberá vino ni sidra; y será lleno del Espíritu Santo aun desde el seno de su madre.
16 Ni bhanu bhingi bha Israel bhibeta kugeusibhwa kwa Bwana k'yara ghwa bhene.
Y á muchos de los hijos de Israel convertirá al Señor Dios de ellos.
17 Ibeta kulota palongolo pa mihu pa Bwana ku Roho ni nghofu sya Eliya. Ibeta kubhomba naha ili kukerebhusya mioyo ghya Dadi kwa bhana, ili kwamba bhabhibela kutii bhibeta kulota mu hekima jha bhenye haki. Ibeta kubhomba naha ili kubheka tayari kwa Bwana bhanu ambabho bhaandalibhu kwa ndabha jha muene.”
Porque él ira delante de él con el espíritu y virtud de Elías para convertir los corazones de los padres á los hijos, y los rebeldes á la prudencia de los justos, para aparejar al Señor un pueblo apercibido.
18 Zakaria akan'jobhela malaika, “Nibetakubhwesya bhuli kumanya ele? kwandabha nene ne n'seya ni n'dala bhangu miaka ghya muene ghimehele sana.”
Y dijo Zacarías al ángel: ¿En qué conoceré esto? porque yo soy viejo, y mi mujer avanzada en dias.
19 Malaika ajibili ni kun'jobhela, “Nene ne Gabrili, ambajhe nijhema palongolo pa K'yara. Nalaghisibhu kukujobhela, kukuletela habari ejhe njema.
Y respondiendo el ángel, le dijo: Yo soy Gabriel, que estoy delante de Dios; y soy enviado á hablarte, y á darte estas buenas nuevas.
20 Na langayi, wibetalepi kulongela, wibetakujha kununu, wibetalepi kulongela mpaka ligono lela mambo agha pa ghibeta kuhomela. Ejhe Kwandabha ghwa shindilu kukiera malobhi ghangu ambagho ghibeta kutimisibhwa kwa wakati mwafaka.”
Y hé aquí estarás mudo, y no podrás hablar, hasta el dia que esto sea hecho; por cuanto no creiste á mis palabras, las cuales se cumplirán á su tiempo.
21 Henu bhanu bhakajha bhakandela Zakaria. Bhasyangesibhu kujha ajhele itumila muda ghumehele mu hekalu.
Y el pueblo estaba esperando á Zacarías, y se maravillaban de que él se detuviese en el templo.
22 Lakini bho ahomili kwibhala, abhwesilepi kulongela nabhu. Bhakatambula kujha ibeta kujha akabhili maono bho ajhe mu hekalu. Ajhendelili kulasya ishara ni kubakila kinunu.
Y saliendo, no les podia hablar; y entendieron que habia visto vision en el templo: y él les hablaba por señas, y quedo mudo.
23 Ikatokela kwamba lgono lya huduma jha muene bhosimaliki kukerebhuka kunyumba jha muene.
Y fué, que cumplidos los dias de su oficio, se vino á su casa.
24 Baada jha Zakaria kukerebhuka kunyumba kuhoma ku huduma jha muene jhe hekalu, n'dala munu ajhe ni luleme. Ni muene abhokilepi panyumba jha muene kwa muda bhwa miezi mitano. Akajobha,
Y despues de aquellos dias concibió su mujer Elisabet, y se encubrió por cinco meses, diciendo:
25 “Ele ndo Bwana alibhombi kwa nene bho anilangili kwa upendeleo ili kujhibhosya soni jha nene palongolo pa bhanu.”
Porque el Señor me ha hecho así en los dias en que miró para quitar mi afrenta entre los hombres.
26 Henu, pa mwesi ghwa sita bhwa luleme lwa Elizabeth, k'yara an'jobhili malaika Gabrieli kulota ku mji ghwa Galilaya bhwawikutibhwa Nazareti,
Y al sexto mes el ángel Gabriel fué enviado de Dios á [una] ciudad de Galiléa llamada Nazaret,
27 Kwa bikra jha aposibhu ni n'gosi ambajhe lihina lya muene lyajhele Yusufu. Muene ajhele bhwa lukholo lwa Daudi, ni lihina lya bikra ojhu ajhele Mariamu.
A una vírgen desposada con un varon que se llamaba José, de la casa de David; y el nombre de la vírgen [era] María.
28 Akahida kwa muene ni kujobha, “salaam, bhebhe jhe upokili neema mbaha! Bwana apendisibhu nabhi”
Y entrando el ángel adonde estaba, dijo ¡Salve, muy favorecida! el Señor [es] contigo: bendita tú entre las mujeres.
29 Lakini malobhi gha malaika ghan'changenye na ajhelibhu lepi kwandabha jha kiki malaika ajobhili salaam ejhe jha ajabu kwa muene.
Mas ella cuando le vió, se turbó de sus palabras, y pensaba qué salutacion fuese esta.
30 Malaika akan'jobhela, “Usitili, Mariamu, kwandabha ukabhili neema kuhoma kwa k'yara.
Entónces el ángel le dijo: María no temas, porque has hallado gracia cerca de Dios.
31 Na langayi, na wibeta kuhogola muana. Ni bhebhe wibetakun'kuta lihina lya muene 'Yesu.'
Y hé aquí que concebirás en tu seno, y parirás un hijo, y llamarás su nombre JESUS.
32 Ibeta kujha mbaha ne ibeta kukutibhwa mwana jha ajhee panani sana. Bwana k'yara ibeta kump'ela kiti kya enzi kya Daudi dadimunu.
Este será grande y será llamado Hijo del Altísimo; y le dará el Señor Dios el trono de David su padre.
33 Ibeta kutawala panani pa lukholo lwa Yakobo milele ni ufalme bhwa muene wibetalepi kujha ni mwisho. (aiōn )
Y reinará en la casa de Jacob por siempre; y de su reino no habrá fin. (aiōn )
34 Mariamu akan'jobhela malaika, e'le libetakutokela kwa muda gani, ndabha nibhwajhi lepi kugona ni n'gosi jhejhioha?
Entónces María dijo al ángel: ¿Cómo será esto? porque no conozco varon.
35 Malaika ajibili ni kun'jobhela, “Roho mtakatifu ibeta kuhidila juu jha bhebhe, ni nghofu jha ajhekunani sana jhibeta kuhida panani pa bhebhe. kwa hiyo, mtakatifu jha ibeta kuhogoleka ibeta kukutibhwa mwana ghwa K'yara.
Y respondiendo el ángel le dijo: El Espíritu Santo vendrá sobre tí, y la virtud del Altísimo te hará sombra: por lo cual tambien lo Santo que nacerá, será llamado Hijo de Dios.
36 Na langayi, ndongo bhu Elizabeth ajhe ni luleme lwa mwana mu umri bhwa muene bhwa useya. Obho ndo mwesu ghwa sita kwa muene, ambajhe ambajhe akutibhweghe mgumba.
Y hé aquí, Elisabet tu parienta, tambien ella ha concebido hijo en su vejez; y este es el sexto mes á ella que es llamada la estéril:
37 Kwandabha lijhelepi libeta kubwesekana kwa k'yara.”
Porque ninguna cosa es imposible para Dios.
38 Mariamu akajobha, “Langayi, nene na n'tumishi n'dala ghwa Bwana. Lekajhi jhijhelayi naha kwa nene sawasawa ni ujumbe bhwa jhobhi.” Kisha malaika akandeka.
Entónces María dijo: Hé aquí la criada del Señor; hágase á mí conforme á tu palabra. Y el ángel partió de ella.
39 Ndipo katika magono aghu Mariamu abhokili manyata alotili ku nchi jha vilima, ku mji katika nchi jha Yudea.
En aquellos dias levantándose María, fué á la montaña con priesa, á una ciudad de Judá,
40 Alotili munyumba jha Zakaria ni kumponesya Elizabeth.
Y entró en casa de Zacarías, y saludó á Elisabet.
41 Bho ap'eliki salamu jha Mariamu, muana mulileme lya muene arukili, ni Elizabeth akamemesibhwa ni Roho mtakatifu.
Y aconteció, que como oyó Elisabet la salutacion de María, la criatura saltó en su vientre; y Elisabet fué llena de Espíritu Santo,
42 Apazili sauti jha muene ni kujobha kwa sauti mbaha, “ubarikibhu bhebhe zaidi miongoni mwa bhadala, ni muana jha ajhele mu lileme lya jhobhi abarikibhu.
Y exclamó á gran voz, y dijo: Bendita tu entre las mujeres, y bendito el fruto de tu vientre.
43 Na jhijhebhuli kwa nene kujha, mabhu ghwa Bwana bhangu jhilondekaghe ahidayi kwa nene?
¿Y de donde esto á mí, que la madre de mi Señor venga á mí?
44 Kwa kujha langayi, bhojhipelekiki mie mb'olokhoto mwa nene sauti jha kuponesya kwa jhobhi, muana mulileme lya nene aruki kwa furaha.
Porque hé aquí, que como llegó la voz de tu salutacion á mis oidos, la criatura saltó de alegria en mi vientre.
45 Na abarikibhu n'dala jhola ambajhe akyeriri jha kujha ngeuhomili ukamilifu bhwa mambo ghala ghaajobhibhu kuhoma kwa Bwana.”
Y bienaventurada la que creyó porque se cumplirán las cosas que le fueron dichas [de parte] del Señor.
46 Mariamu akajobha, nafsi jha nene jhikan'sifu Bwana,
Entónces María dijo: Engrandece mi alma al Señor;
47 ni roho jha nene jhibiobhwiki kwa k'yara mwokozi ghwangu.
Y mi espíritu se alegró en Dios mi Salvador.
48 Kwandabha ajhilangili hali jha pasi jha n'tumishi bhwa muene n'dala. Langayi, tangu henu mu fizazi fyoha bhibeta kunikuta mbarikibhwa.
Porque ha mirado á la bajeza de su criada: porque hé aquí, desde ahora me dirán bienaventurada todas las generaciones.
49 Kwandabha muene jha ajhe muweza abhombi mambo mabhaha kwa nene, ni lihina lya muene ni takatifu.
Porque me ha hecho grandes cosas el Poderoso: y santo [es] su nombre.
50 Rehema jha muene jhidumu kuh'oma kizazi hadi kizazi kwa bhale bhabhaken'heshimu muene.
Y su misericordia de generacion á generacion á los que le temen.
51 Alasili nghofo kwa kibhoko kya muene; abhatawenye bhela bhabhikifuneghe panani pa mabhwasu gha mioyo ghya bhene.
Hizo valentía con su brazo: esparció los soberbios del pensamiento de su corazon.
52 Abhaselisi pasi bhana bha bhafalme kuhoma pa fiti fya bhene fya enzi ni kubhajhinula panani bhabhejhele bha hali jha pasi.
Quitó los poderosos de los tronos, y levantó á los humildes.
53 Abheshibishi bhenye njala kwa fenu finofu, bali matajiri abhabhengili mabhoko mat'opu.
A los hambrientos hinchió de bienes; y á los ricos envió vacíos.
54 Ahomisi msaada kwa Israeli n'tumishi ghwa muene, ili kukhomboka kulasya rehema.
Recibió á Israel su siervo, acordándose de la misericordia.
55 (Kama kyaajobhili kwa bhadadi jhitu) kwa Abrahamu ni uzao bhwa muene milele.” (aiōn )
Como habló á nuestros padres, á Abraham y a su simiente para siempre. (aiōn )
56 Mariamu atamili ni Elizabeth yapata miesi midatu efe ndo akakerebhuka kunyumba jha muene.
Y se quedó María con ella como tres meses: despues se volvió á su casa.
57 Henu wakati bhwajhele uwadili kwa Elizabeth kwifungula mwana bhwa muene ni kwifungula mwana ghwa kigosi.
Y á Elisabet se le cumplió el tiempo de parir, y parió un hijo.
58 Majirani bha muene ni bhalongo munu bhap'eliki jinsi Bwana kya ajhikuzili rehema kwa muene, na bhahobhwiki pamonga ni muene.
Y oyeron los vecinos y los parientes que Dios habia hecho con ella grande misericordia, y se alegraron con ella.
59 Henu jhatokili ligono lya nane kwamba bhahidili kun'tahiri muana. Jhilondekaghe kun'kuta lihina lya muene, “Zekaria,” kwa kuzingatila lihina lya Dadimunu,
Y aconteció, que al octavo dia vinieron para circuncidar al niño, y le llamaban del nombre de su padre, Zacarías.
60 Lakini nyinamunu ajibili ni kujobhoha, “Lepi; ibeta kukutibhwa Yohana.”
Y respondiendo su madre, dijo: No; sino Juan será llamado.
61 Bhakan'jobhela ajhelepi hata mmonga kwa bhalongobhu jhaikutibhwa kwa lihina e'le.”
Y le dijeron: ¿Por qué? nadie hay en tu parentela que se llama de este nombre.
62 Bhakambombela ishara Dadimunu kuashiria muene alondeghe lihina akutibhwayi niani.
Y hablaron por señas á su padre como le queria llamar.
63 Dadi munu alondeghe kibao kya kulembela, na akalemba, “Lihina lya muene Yohana.” Bhoha bhasyangesibhu ni e'le.
Y demandando la tablilla, escribió, diciendo: Juan es su nombre. Y todos se maravillaron.
64 Ghafla ndomo ghwa muene ghwafungulibhu ni lumilu lwa muene lwajhele huru. Akalongela ni kun'sifu k'yara.
Y luego fué abierta su boca, y su lengua, y habló bendiciendo á Dios.
65 Hofu jhikabhahidila bhoha bhabhaishieghe karibu nabhu. Mambo agha ghakaenela mu nchi jhioha jha vilima vya Yudea.
Y fué un temor sobre todos los vecinos de ellos; y en todas las montañas de Judéa fueron divulgadas todas estas cosas.
66 Na bhoha bhabhap'eliki bhaghatunzili mu mioyo ghya bhene, bhakajobha, “Muana ojho kujha ghwa namna jheleku?” kwandabha kibhoko kya Bwana kyajhele pamonga naku.
Y todos los que [las] oian, [las] conservaban en su corazon, diciendo: ¿Quién será este niño? Y la mano del Señor estaba con él.
67 Dadimunu Zekaria amemesibhu ni Roho mtakatifu na ahomisi unabii, akajobha,
Y Zacarías su padre fué lleno de Espíritu Santo, y profetizó, diciendo:
68 “Asifibhwayi Bwana, k'yara ghwa Israeli, kwandabha asaidili na ashughulikili wokovu bhwa bhanu bha muene.
Bendito el Señor Dios de Israel que ha visitado y hecho redencion á su pueblo.
69 Atujhimelili pembe jha wokovu mu nyumba jha mtumishi bhwa muene Daudi, kuh'oma miongoni mwa mtumishi bhwa muene Daudi,
Y nos alzó un cuerno de salvacion en la casa de David su siervo,
70 Kama kyaajobhili kwa kinywa kya manabii bha muene bhabhajhele kuhoma muandi. (aiōn )
Como habló por boca de sus santos profetas, que fueron desde el principio: (aiōn )
71 Ibeta kutuokola kuhoma kwa bhaadui bhitu ni kuhoma mumabhoko gha bhoha bha bhatudadili.
Salvacion de nuestros enemigos, y de mano de todos los que nos aborrecieron;
72 Ibeta kubhomba naha kulasya rehema kwa Dadi jhitu ni kukhomboka agano lya muene takatifu,
Para hacer misericordia con nuestros padres, y acordándose de su santo pacto;
73 Kiapo kyaajobhili kwa Abrahamu Dadi jhitu.
Del juramento que juró á Abraham nuestro padre, que nos habia de dar,
74 Alapili kuthibitisya kwamba ngajhibhwesekene kun'tumikila muene bila bhuogha baada jha kuokolebhwa kuhoma mu mabhoko jha maadui bhitu.
Que sin temor librados de nuestros enemigos, le serviríamos
75 Mu utakatifu ni haki palongolo pa tete magono ghitu ghoha.
En santidad y justicia delante de él, todos los dias nuestros.
76 Ena, ni nabii ghwa ajhele panani sana, kwa kujha wibetakulota palongolo pa mihu pa Bwana ili kubhajhendalila njela, kubhaandala bhanu kwa ndabha jha ujio bhwa muene,
Y tú, niño, profeta del Altísimo serás llamado: porque irás ante la faz del Señor, para aparejar sus caminos,
77 kujha bhibeta kuokolibhwa kwa njela jha kusamehebhwa dhambi sya bhene.
Dando conocimiento de salud á su pueblo, para remision de sus pecados,
78 Ele libeta kuhomela kwa ndabha jha huruma jha k'yara ghwitu, sababu ambajho lijobha kuhomela kunani libeta kutu hidila,
Por las entrañas de misericordia de nuestro Dios, con que nos visitó de lo alto el Oriente,
79 Kajhangasya kwa bhene bhabhitama mu ngisi ni mu kivuli kya mauti. Ibeta kubhomba naha kujhilongosya magolo ghitu ku njela jha amani.”
Para dar luz á los que habitan en tinieblas y en sombra de muerte, para encaminar nuestros piés por camino de paz.
80 Henu, muana jhola akakhola ni kujha mwenye nghofu mu roho na atamili nyikani mpaka ligono lya kwitokesya kwa muene kwa Israeli.
Y el niño crecia, y se fortalecia en espíritu; y estuvo en los desiertos hasta el dia que se mostró á Israel.