Luka 12
1 Kwa wakati obhu, maelfu mingi gha bhanu bhakusanyiki pamonga kiasi kya kujhanda kukanyana, akajhanda kujobha ni bhanafunzi bha muene hoti, “Mukihadhariajhi ni chachu jha Mafarisayo ambajho ndo unafiki”
当时有成千上万的人聚在一起，甚至出现踩踏现象。耶稣就先对门徒说：“虚伪就像是法利赛人的‘酵母’，你们要提防。
2 Na pibelepi kujha ni siri gha jhifigheme ambajho jhibeta lepi kufunulibhwa, wala lijambo lya lifighibhu ambalyo libelepi kumanyikana.
隐藏之事最终会显现，遮掩之事最终会暴露，为人所知。
3 Na lyolyoha lyamwibeta kujobha mu ngisi libetapelekibhwa mu mwanga. Na ghoghoha gha mghajobhili mu mbolokhoto mu fichumba fyenu fya futendibhu ghibeta kutangasibhwa panani pa nyumba.
你们在暗处说的话，必会被明处之人听见。你们在内室低语交谈的内容，必会在房顶处宣扬出去。
4 Nikabhajobhela marafiki zangu, musibhatili bhala bhabhikoma mb'ele na kisha bhajhelepi ni khenu khenge kya kukheta,
我的朋友，告诉你们，一个人的身躯死掉了，不用害怕，因为人死后什么都做不了。
5 Lakini nikabhaonya jhamwibeta kuntila. Muntilayi jhola ambajhe baada jha kuhoma, ajheni mamlaka gha kutagha jehanamu. Ena, nikabhajobhela muenga muntilayi ojho. (Geenna g1067)
让我来告诉你们应当怕谁，如果一个人在杀了人之后，还有力量将这些死人投入哥和拿，这样的人才最可怕。 (Geenna g1067)
6 Je shomoro bhahanu bhigolesibhwa lepi kwa sarafu sibhele? hata hivyo ajhelepi hata mmonga bhabhi jhaibeta kujhebhelelibhwa palongolo pa K'yara.
五只麻雀只能卖两个小钱，但上帝不会忘记任何一只麻雀。
7 Lakini mumanyayi kujha, njwili sya mitu ghinu ghibhalangibhu. Msitili muenga mwebha thamani mbaha kuliko shomoro bhingi.
你们的头发甚至都已被数的一清二楚。不要怕，你们可比很多麻雀贵重得多。
8 Nikabhajobhela, jhejhioha jha akanikiri nene mbele sya bhanu, Mwana ghwa Adamu ibeta kun'kiri mbele sya malaika bha K'yara.
我告诉你们实话，凡是公开承认跟随我的人，人子在上帝的天使面前也会承认他。
9 Lakini jhejhioha jhaibeta kunibela mbele sya bhanu, ni muene ibetakubelibhwa mbele jha malaika bha K'yara.
凡是拒绝我的人，在上帝的天使面前也会被拒绝。
10 Jhejhioha jhaibeta kujobha lilobhi linofu lepi kwa mwana ghwa Adamu, ibetakusamehebhwa, lakini jhejhioha jhaibekun'kufuru Roho mtakatifu, ibetalepi kusamehebhwa.
说话得罪人子可以被赦免，但亵渎圣灵则不会得到赦免。
11 Pabhibeta kubhapeleka mbele sya bhabhaha bha masinagogi, bhatawala ni bhenye mamlaka, Musitili juu ni namna jha kulongela katika kwitetela au kiki kyamwibeta kujobha,
如果有人把你们拉到会堂，在官长和当权者的面前，你们不要思虑怎样辩护自己或该说什么。
12 Kwa kujha Roho mtakatifu ibetakubhafundisya kya mwibeta kujobha kwa wakati obhu.”
到了时候，圣灵就会把当说的话教导你们。”
13 Munu mmonga pa kusanyiku akan'jobhela, “Mwalimu, n'jobhelayi ndongo bhangu anigabhilayi sehemu jha urithi bhwangu.”
民众中有一个人问耶稣：“老师，请让我的兄弟和我分家产。”
14 Yesu akan'jibu, niani anibhekili kujha mwamuzi ni mpatanishi kati jha muenga?
耶稣说：“我的朋友，谁指认我做你们分家产的法官？”于是他对众人说：
15 Ndipo akabhajobhela, mkihadhariajhi ni khila namna jha tamaa, kwandabha uzima bhwa munu ujhelepi kwa fenu fya ajhe nafu.”
“你们要小心，小心所有的贪念，因为一个人的生命并非由拥有的多少而决定。”
16 Yes akabhajobhela mfano, akajobha, N'gonda ghwa munu mmonga tajiri ghwahoguili nesu,
然后他又对他们讲了一个故事，说：“从前有一个富翁，拥有一片肥沃的土地。
17 na akakikota mugati mwa muene, akajobha nibetaketabhuli kwani nijhelepi ni sehemu jha kubheka mazao ghangu?
他对自己说：‘我该怎么办呢？没有足够的地方存放粮食。’
18 Akajobha, nibetakheta naha. Nibetakubomola ghala sya jhoni sidebe ni kujhenga jhibhaha nikuhifadhi mazao gha nene ghoha ni fenu fenge.
随后他决定了：‘我知道该做什么了，我要拆掉这些谷仓，建造更大的谷仓，就能存放我所有的粮食，还能放下我拥有的其他物品。
19 Nibetakujobhela nafsi jha nene, “Nafsi, ukibhakili akiba jha fenu fingi kwa miaka ghimehele. P'omosekayi, uliayi, unyuajhi ni kustarehe.”
然后我就可以对自己说：你所拥有的足够你享用很多年，所以活的轻松点，吃喝快乐，享受生活！’
20 Lakini K'yara akabhajobhela, ebhe munu mpumbafu, kiru kya lelu wilonda Roho kuhoma kwa bhebhe ni fenu fyoha fye ufiandele fibetakujha fya kiki?
但上帝却对他说：‘你这愚蠢的人呐，你的生命今晚就会被夺走，你所存放的那些东西要给谁呢？’
21 Ndivyo kyajhibekujha kwa khila munu jhaikibhekela mali na sio kwitayarisya kwandabha jha Bwana.
凡为自己积累财富、但在上帝面前并不富足的人，就会这样。”
22 Yesu akabhajobhela bhanafunzi bha muene, kwa hiyo nikabhajobhela musihofu juu jha maisha gha jhomu jha kujha mwibeta kulya kiki au juu jha mibhele ghya jhomu jha kujha mwibeta kufuala kiki
耶稣又对门徒说：“所以我告诉你们，不要担心生命、担心吃什么或者穿什么。
23 Kwa kuwa maisha ndo zaidi jha kyakulya, ni mb'ele ndo zaidi jha mavazi.
因为生命远比食物重要，身体远比衣服重要。
24 Mulangayi fidege fya anga, bhilema lepi bhwala kuvuna. Bhajhelepi ni kichumba bhwala ghala lya kubhekela, lakini Dadi jhinu akabhalasya. Muenga bora lepi kuliko fidege!
看看乌鸦，它们不种粮也不收获，没有仓库或谷仓，上帝仍养活它们。你们比飞鸟贵重得多了。
25 Jholekhu kati jha muenga akakisumbulayi ibhwesya kujhongesya dhiraa jhimonga katika maisha gha muene?
担心生命，难道能给自己的寿命延长一小时吗？
26 Ikajhiajhi mwibhwesya lepi kuketa naha ekhu khenu kidusu kyepesi kwandajha kiki kusumbukila aghu ghangi?
如果连这么小的事都做不好，为什么还担心其他的事呢？
27 Mulangayi maua -kyaghimele. Ghibhomba lepi mbombo wala kusokota. Lakini nikabhajobhela, hata Sulemani mu utukufu bhwa muene bhoha afwekibhu lepi kama mmonga ghwa agha,
想想百合花和它们的生长方式，它们不工作也不纺布。但我告诉你们，即使是所罗门最荣耀之时的穿着，也比不上这花中的一朵呢。
28 Kama K'yara akaghafueka kinofu mat'ondo ghakondeni, ambagho lelu ghajhele, ni kilabhu ghitaghibhwa mu muoto. Je si nesu akabhafueka muenga? mwebha imani haba!
想想田野上的一切，今天生长，明天就被拿去扔进火里，烹煮食物。尽管如此，但上帝仍然用漂亮的花朵装饰田野，更何况你们呢？
29 Msisumbukili juu jha kujha mwibeta kulya kiki au mwibeta kunywa kiki, bhwala musijhi ni hofu.
不用思量未来吃什么喝什么，完全不用担心。
30 Kwakujha Mataifa ghoha gha dunia ghisumbukila mambo agha. Ni Dadi jhinu amanyili kujha mwilonda aghu.
因为这只是世人所担心的事情。你们的天父知道你们需要这一切。
31 Lakini mulondayi ufalme bhwa muene hoti, ni aghu ghangi mwibeta kuzidishibhwa,
你们只需寻找上帝之国，上帝就会将这一切赐予你们。
32 Musitili muenga likundi lidebe, kwandabha Dadi jhinu ohobhwiki kubhap'ela muenga ufalme obhu.
你们这群绵羊啊，不要怕，因为你们的天父愿意把王国赐给你们。
33 Muhemelesiajhi mali sya muenga ni mali mubhapelayi maskini, mukifanyilayi mifuko ghyaghushibhwa lepi hazina jha kumbinguni jhajhimalika lepi, sehemu ambajho bhaheji bhibeta lepi kukaribila wala nondo jhibeta lepi kuharibu.
你们应该卖掉自己的所有，把钱拿去施舍穷人，给自己找一个永远不会破损的钱包，在天堂继续使用不尽的财宝，那里没有贼人靠近，也没有虫蛀。
34 Kwakujha pajhe ni hazina jha jhobhi, ndipo ni roho jha jhobhi pajhibekujha.
因为你最在意的事情会显示出你是谁。
35 Nghobho sya jhomu sitali sijhelayi sikongibhu kwa n'kanda, ni taa sya jhomu sihakikisibhwayi kujha sijhendelela kujhaka,
穿好衣服做好准备，点上灯，
36 na mujhelayi kama bhanu bhabhakandendela Bwana ghwa bhene kuhomela mu sherehe jha harusi, ili kwamba ahidayi ni kupiga hodi, bhibeta kubhwesya kun'dendulila ndiangu kwa haraka.
像仆人等候自己的主人从婚筵回来一样，在主人回来敲门时，可以立刻给他开门。
37 Bhabarikibhu bhala bhatumishi, ambabho Bwana ibeta kubhekolela mihu. Hakika ibeta kukonga nghobhu jha muene jhitali kwa n'kanda, kisha ibeta kubhatamika pasi kwa kyakulya, Kisha kubhahudumila.
主人回来时，如果看见仆人还在清醒看家，这些仆人就有福了。我告诉你们实话，主人必然会穿上盛装，请他们吃饭，也必然会亲自招待他们。
38 Kama Bwana ibeta kuhida kwa zamu jha pili jha ulinzi jha pakiru, au zamu jha tatu jha ulinzi, nu kubhakolela bhajhe tayari, ibeta kujha heri kwa abhu bhatumishi.
即使主人在午夜或天亮之前回来，看见他们保持警惕并做好准备，这些仆人就有福了！
39 Zaidi jha aghu, mmanyayi ele, kama Bwana n'kolo nyumba ngaajhimanyi saa ambajho mmeji ihida, ngaanihusuililepi nyumba jha muene jhibomolibhwayi.
但要记住，如果主人知道窃贼什么时候来，他就会保持警惕，不会让他闯进屋里。
40 Mujhiajhi tayari kwani mumanyilepi ndo wakati gani Mwana ghwa Adamu ibeta kerebhuka.
你们也必须做好准备，因为人子会在你想不到的时候到来。”
41 Petro akajobha, “Bwana, ukatujobhela tete twebhene mifano ejhe, au ukan'jobhela khila munu?
彼得问：“主啊，你说这故事，是只说给我们听还是说给所有人？”
42 Bwana akabhajobhela, “Niani mtumwa mwaminifu au mwenye hekima ambaye Bwana ghwa muene ibeta kumbeka panani pa bhatumishi bhangi, ili abhag'abhilayi kyakulya kwa wakati muafaka?
主说：“主人指派家中的一个人作为管家，负责管理家里的事务，然后按时分发粮食，这样的管家是不是值得信赖又聪明？
43 Abarikibhu mtumishi jhola, ambajhe Bwana ghwake akahidajhi ibeta kun'kolela ibhomba ghala gha alaghisibhu.
主人回来的时候，看见仆人能这样做，那仆人就有福了。
44 Hakika nikabhajobhela muenga jha kujha ibeta kumbeka panani pa mali jha muene jhioha.
告诉你们实话，主人会指派他管理主人的一切财产。
45 Lakini mtumishi jhola akajobha mu muoyo ghwa muene, “bwana ikabhela kukerebhuka; hivyo akajhanda kubhatobha bhala bhatumishi bha kigosi ni kidala, kisha akajhanda kulya, kunywa ni kugala,
但如果那仆人对自己说：‘我的主人不会那么快回来’，然后动手打骂其他的仆人和使女，开始大吃大喝。
46 bwana ghwa muene mtumwa jhola ibeta kuhida ligono lya ategemeleghe lepi ni saa jhaajhimanyilepi, ni muene ibeta kun'dumula fipandi ni kumbeka sehemu jhimonga ni bhabhabelikujha bhaaminifu'
主人会在他想不到的日期和时间回来，严厉处罚他，将其视为完全不可信赖之人。
47 Mtumishi, jhaamanyili mapenzi gha Bwana ghwa muene, ni muene akakiandele lepi wala aketili lepi kinofu ni mapenzi gha muene ibetakutobhibhwa fiboko fimehele.
仆人知道主人需要什么却不准备，不按照他的意思行事，必多受责打。
48 Lakini mtumishi jhaamanyilepi mapenzi gha bwana ghwa muene, na adhabu, ibeta kutobhibhwa fiboko fidebe. Kwa kujha muene jha apelibhu fimehele, idaibhwa kuhoma kwa muene, ni muene jhaaminibhu kwa fimehele, kwa muene fibetakudaibhwa fimehele zaidi.
但有的仆人虽然做了会遭受惩罚之事，但由于并不知情，所以责罚会轻一些。如果一个人给你很多，就会向你要求很多，如果一个人受你之托做了很多事，就会要求你做很多事。
49 Nihidili kubhwasya muoto duniani, na ninoghele ujhelayi umalikujhaka,
我来到这里，就是为了在大地上点起一把火，我非常希望它已经燃烧起来！
50 Lakini nijheni ubatizo ambabho nibetakubatisibhwa na nijhe ni huzuni mpaka pa wibeta kukamilika!
但我还有必须进行的痛苦的洗礼，所以感觉很痛苦，希望它能尽快结束。
51 Je mwifikiri nihidili kuleta amani duniani? Lepi, nikabhajobhela, badala jhiake niletili mgawanyiku.
你们认为我来此是给人间带来和平吗？不是的，我告诉你们，我带来的是纷争。
52 kuh'omela henu ni kujhendelela kubetakujha ni bhanu bhahanu mu nyumba jhimonga bhagawanyiki, na bhadatu bhibetakujha kinyume ni bhabhele bhibetakujha kinyume ni bhadatu.
从今以后，如果一个家庭有五口人，他们会分成两派产生纷争，三个反对两个，或者两个反对三个。
53 Bhibeta kugabhwanyika, Dadi ibetakujha kinyume ni mwanabhe ni ibetakujha kinyume ni Dadijhe, mabhu ibetakujha kinyume ni mwali munu ni mwali munu ibetakujha kinyume ni nyinamunu, Mama mkwe ibetakujha kinyume ni n'kwibhi ni nkwibhi ibeta kujha kinyume ni Mama mkwe ghu muene.
他们将彼此对立：父亲反对儿子，儿子反对父亲，母亲反对女儿，女儿反对母亲，婆婆反对媳妇，媳妇反对婆婆。”
54 Yesu akajhe akabhajobhela makutano kabhele, “Mara pa mwibhona mabhengu ghihomela magharibi, mwijobha nyakati sya fula sifikili; na ndo kya jhijha,
耶稣又对众人说：“你们看见西边有云彩升起，立刻就会说：‘要下大雨了’，事实果然如此。
55 Ni mpongo ghwa kusini ukabhumayi, mwijobha, pibeta kujha ni joto kali, na ndo kya jhijha.
刮起南风，你们会说：‘天要热了’，真的就热了。
56 Enyi bhanafiki, mwibhwesya kutafsiri mwonekano bhwa nchi ni anga, lakini jhijha bhuli mwisindwa kutafsiri wakati bhwa ujhele?
伪君子啊！你们知道如何识别天地气象，为什么不知道分辨这个时代？
57 Kwandajha kiki khila mmonga bhinu. asipambanuli lyalijhele sahihi kwa muene wakati ambapo angali ajhe ni nafasi jha kubhomba aghu?
你们为什么自己不能判断对错呢？
58 Ndabha mkalotayi ni mshitaki ghwa jhobhi pa hakimu, kitahidiajhi kupatana ni mshitaki ghwa jhobhi mugati mwako na munjela asije akakupeleka kwa hakimu, ni hakimu kulongosya kwa ofisa, ni ofisa kusopa mu ligereza.
你和对手一起去法院，在路上应当尽力与他解决问题，否则他可能把你拉到法官面前，法官把你交给差役，把你关在监牢。
59 Nikujobhela, wibetalepi kupita okhu hadi ulepayi mpaka senti jha mwishu.
告诉你吧，除非你还清最后一分钱，否则无法从监狱出来。”
