< Matendo ya Mitume 19 >

1 Ikajha kujha Apolo bho ajhe Korintho, Paulo apetili nyanda sya panani ni kufika mu mji bhwa Efeso, na akolili bhanafunzi kadhaa okhu.
Apolos feꞌe sia Korintus ma, Paulus feꞌe lao ndule kota-kota sia leteꞌ, de ana losa kota Efesus. Sia naa, nandaa no atahori hira mana ramahere Lamatuaꞌ Yesus ena.
2 Paulo akabhajobhela, “Je mwapokili Roho mtakatifu bho mukyeriri?” Bhakan'jobhela, “Lepi, twabhwesilepi hata kup'eleka kuhusu Roho mtakatifu.”
Ana natane se nae, “Toronoo nggare! Faiꞌ naa, leleꞌ hei mimihere Lamatuaꞌ Yesus, hei simbo Lamatualain Dula-dale Meumare Na, do hokoꞌ?” Ara rataa rae, “Hokoꞌ. Hai nda feꞌe rena oi, Lamatualain naꞌena Dula-daleꞌ onaꞌ naa sa.”
3 Paulo akajobha, “henu muenga mwabatisibhu bhuli? Bhakajobha, Mu bhubatisu bhwa Yohana.
Boe ma Paulus natane fai nae, “Dadꞌi ara sarani hei, no saraniꞌ bee?” Rataa rae, “Tungga Yohanis sarani na.”
4 Basi paulo akajibu, “Yohana abatisi kwa bhubatisu bhwa toba. Akabhajobhela bhanu bhala kujha bhilondeka kunkiera jhola ambajhe ngaahidili baada jha muene, yaani, Yesu.”
Paulus nae, “Rena dei! Yohanis sarani atahori fo tao bukti ara raloeꞌ tao salaꞌ ena. Te misinedꞌa taꞌo ia! Tungga fai ana nanori atahori Israꞌel ra nae, ara musi ramahere Yesus, Atahori fo Lamatuaꞌ nae haituaꞌ a.”
5 Bhanu bho bhap'eliki habari ejhe, bhakabatisibhwa kwa lihina lya Bwana Yesu.
Basa de, ara roꞌe Paulus sarani se, fo ara masoꞌ dadꞌi Lamatuaꞌ Yesus bobꞌonggi Na.
6 Na jhikajhe Paulo bho abhekili mabhoko panani pa bhene, Roho mtakatifu akahida juu jha bhene ni kujhanda kunene kwa lugha ni kutabiri.
De Paulus ndae liman neu se ma hule-oꞌe. Boe ma Lamatualain Dula-dale Meumare Na onda neu se. Ara ola-olaꞌ rendiꞌ dedꞌeat mataꞌ-mataꞌ fo sira nda rahineꞌ ra sa. Lamatualain o pake se fo rafadꞌe saa mana nae dadꞌiꞌ.
7 Jumla jha bhene bhajhele bhaghosi jhapata kumi ni bhabhele.
Basa se atahori sanahulu rua.
8 Paulo akalota kusinagogi akanena kwa bhujasiri kwa muda bhwa miesi midatu. Akajha ilongosya majadiliano ni kubhafuta bhanu kuhusu mambo ghaghihusu ufalme bhwa K'yara.
Leleꞌ Paulus leo sia Efesus, ana hii masoꞌ atahori Yahudi ra ume hule-oꞌe na fo nanori lutuꞌ-leloꞌ Lamatualain parenda Na. Ana olaꞌ nda bambi-bambiꞌ sa. Ana tao taꞌo naa losa fula telu.
9 Lakini Bhayahudi bhangi bhajhele bhakaidi na bhabhi belakutii, bhakajhanda kujobha mabhibhi kuhusu njela jha Kristu mbele jha bhumati. Basi Paulo akalekana nabhu ni kubhatenga bhabhikiera patali nabhu. Nu muene akajhanda kulongela kila ligono mu ukumbi bhwa Tirano.
Te hambu atahori nda simbo nenori na sa, de ara labꞌan e. Ara ratatale atahori sia naa, fo afiꞌ tungga Yesus Dala Masodꞌa Na. Naa de, Paulus no atahori mamahereꞌ ra lao hela ume hule-oꞌeꞌ a. De reu raꞌabꞌue mia ume sakolaꞌ esa. Tenu umeꞌ a, atahori sa, naran Tiranus.
10 Ejhe jhayendelili kwa miaka mibhele, kwa hiyo bhoha bhakajha bhiishi ku Asia bhap'eliki lilobhi lya Bwana, bhoha Bhayahudi ni Bhayunani.
Paulus nanori se losa too rua; de basa atahori sia nusa Asia rena Lamatuaꞌ Yesus Dudꞌui Malole Na. Mana renaꞌ ra, atahori Yahudi ro atahori nda Yahudi ra sa.
11 K'yara akajha ibhomba mambo mabaha kumabhoko gha Paulo,
Leleꞌ naa, Lamatualain fee Paulus koasa fo ana tao manadadꞌi manaseliꞌ mataꞌ-mataꞌ.
12 Kwamba hata bhatamu bhaponyisibhu, ni roho bhabhibhi bhahomili wkati bho bhatolili leso ni ngobho sya sihomili mu mbele bhwa Paulo.
Onaꞌ a, mete ma atahori roꞌe rala Paulus papaꞌa langga na, do bobꞌori na, fo tao neu atahori mamahedꞌiꞌ ra, naa hedꞌi nara hai tuteꞌ a. Losa nitu deꞌulakaꞌ ra o lao hela atahori boe.
13 Lakini bhayele Bhayahudi bhapunga pepo bhakajha bhisafiri kupetela lieneo elu, bhakajha bhalalitumila lihina lya Ysu kwandabha jha matumizi gha bhene. Bhakajobhele bhala bhabhajheni pepo bhachafu: Bhakajobha, “Nikabhaarumuru mubhokayi kwa lihina lya Yesu ambaye Paulo akamhubiri.”
Sia naa, hambu atahori Yahudi ra malangga agama na esa, no ana tou nara hitu. Nara na, Sakewa. Ana nara reu sudꞌiꞌ a sia bee-bꞌee fo oi nitu ra sia atahori ra. Ara oi sobꞌa nitu ra no Yesus naran rae, “Ho muhine Yesus fo Paulus nafadꞌeꞌ naa, do? Ia naa, au parenda nggo pake Yesus nara Na, lao hela atahori ia leo!” Hambu atahori Yahudi mahineꞌ feaꞌ ruma o sobꞌa tao taꞌo naa boe.
14 Bhabhakabhobi agha bhajhele bhana saba bha kuhani mbaha bhwa Kiyahudi, Sekewa.
15 Roho bhachafu bhakabhajibu, “Yesu ni mmanyili, ni Paulo ni mmanyili, lakini muene bha niani?”
Lao esa fai, Sakewa ana nara parenda taꞌo naa ma, nitu deꞌulakaꞌ sa nataa nae, “Au uhine Yesus. Au o uhine Paulus boe. Te hei ia ra, seka?”
16 Roho nchafu jhola mugati mwa munu akabhanukila bhapunga pepo ni kubhatola nghofu ni kubhatosha. Ndipo bhakajumba kuhoma mu nyumba jhela bhakajha ngoli ni kujeruhibhwa.
Boe ma, atahori nitu taoꞌ naa, namanasa seli. Ana tutu se ma tao naꞌahina se. Ana sidꞌa badꞌu nara, losa ara rela ro maꞌahola nara mia ume naa.
17 Lijambo ele lyamanyikene kwa bhoha, Bhayahudi ni Bhayunani, ambabho bhatamili okhu Efeso. Bhakajha ni hofu sana ni lihina lya Bwana lyazidili kuheshimibhwa.
Basa ma, dudꞌuit naa nenedꞌui-bꞌenggaꞌ losa basa atahori Yahudi ma nda Yahudi ra sa sia Efesus bubꞌuluꞌ. Basa atahori mana rena dudꞌuit naa, ramatau ma titindindiiꞌ. Ma ara koa-kio Lamatuaꞌ Yesus, huu Ana fee koasa monaeꞌ naa neu Paulus.
18 Kabhele, bhingi bha bhaumini bhahidili ni kuungama na bhadhihirishi matendo mabhibhi bhaghabhombili.
Boe ma, atahori mamahere feuꞌ ra risiꞌ sira toronoo mamahere nara, fo soi rala nara, ma rataa sala nara.
19 Bhingi bhabhombeghe uganga bhabhongeniye fitabu fya bhene, bhekafinyanya mbele jha kila munu. Bwakati bhene bhibhalanga thamani jha fenu efu, jhajhele fipandi hamsini elfu fya hela.
Sira ruma, mana pake koasa maꞌahatuꞌ. Ara radꞌuru basa susura koasa maꞌahatu nara, de lalangge se. Mete ma reken susura naa ra feli na, doi fulaꞌ rifon lima nulu.
20 Efyo lilobhi lya Bwana lyajhenili kwa upana sana kwa ngofu.
Atahori ra dui-bꞌengga Lamatuaꞌ Dudꞌui Malole Na hatuꞌ-rerelon sia bee-bꞌee. Atahori mana mamahereꞌ ra, boe ramaheta, huu Lamatuaꞌ Dedꞌea-oꞌola Na, masoꞌ rala nara.
21 Jha Paulo kukamilisya huduma jha muene khola Efeso, Roho akandongosya kulota Yerusalemu kupetela Makedonia ni Akaya; Akajobha, “Baada jha kujha okhu, jhilondeka kulota Rumi kabhele.”
Basa na ma, Paulus naꞌetuꞌ fo bali Yerusalem neu. Te ralan hii nae neu naꞌahulu sia nusa Makedonia ma Akaya, dei fo nisiꞌ Yerusalem. Ana duꞌa nae, “Malole lenaꞌ, au uu seꞌu atahori mamahereꞌ ra sia mamanaꞌ ia ra dei. Te taꞌo bee o, au musi losa Roma.”
22 Paulo akabhalaghisya Makedonia bhanafunzi bha muene bhabhele, Timotheo ni Erasto, ambabho bhajhele bhan'saidili. Lakini muene asiele Asia kwa muda.
Ana denu nonoo nara Timotius no Erastus, raꞌahuluꞌ Makedonia reu. Te ana feꞌe leo dooꞌ sia nusa Asia.
23 Wakati obhu kwatokili ghasia mbaha okhu Efeso kuhusu njela jhela.
Leleꞌ naa, hambu dedꞌeat monaeꞌ esa sia kota Efesus soꞌal Yesus Dala Masodꞌa Na.
24 Sonara mmonga lihina lya muene Demetrio, ambajhe atengenisi fisanamu fya hela fya K'yara Diana, aletili biashara mbaha kwa mafundi.
Dedꞌeat naa huu-pata na taꞌo ia: Sia naa, hambu mana tao lilo fulaꞌ esa, naran Demetrius. Ana tao ume sosonggo anak ra mia lilo fulaꞌ, fo seo neu atahori Efesus ra, fo ara songgo lamatua na esa, naran Artemis. Tatao na laku, ma tukan nara, hetar. Naa de, ana hambu doiꞌ nae na seli.
25 Efyo akabhabhonganiya mafundi bha mbombo ejhu ni kujobha, “Bhaheshimibhwa, mmanyili kujha mu biashara ejhe tete twijhingisya hela simehele.
Lao esa ma, Demetrius naꞌabꞌue nala tukan nara, ma tukan feaꞌ ra, de olaꞌ no se nae, “Ama nggare no toronoo nggare! Hei bubꞌuluꞌ masodꞌa tara maloleꞌ onaꞌ ia, huu hita hambu doiꞌ naen seli mia tatao tara ia.
26 Mwilola ni kupeleka kujha, si apa tu Efeso, bali karibia Asia jhioha, Paulo ojho abhashawishi ni kubhageusya bhanu bhingi. Ijobha kujha ijhelepi miungu ambayo jhibhombiki kwa mabhoko.
Te aleꞌ ia, hita tita no mata tara ma rena no ndiki tara ena, huu-tonggon mia Paulus oꞌola nara. Ana dunggu-mbau atahori hetar, rae saa fo hita taoꞌ ia ra, nda naꞌena ngguna saa saꞌ boe. Ana nae, paton fo hita taoꞌ ia, lamatua lelekoꞌ. Nda akaꞌ a atahori sia Efesus rena e sa, te atahori sia basa nusa Asia ra o rena e boe.
27 Na sio tu jhijhele hatari kujha biashara jha tete jhibetakujha jhilondeka lepi, lakini kabhele ni hekalu lya K'yara n'dala jha ajhe mbaha Diana ibhwesya kutolibhwa kujha ajhelepi ni maana. Kabhele ngaabhwesili hata kujhasya ubhaha bhwa muene, muene ambajhe Asia ni dunia bhakamwabudu.”
De rena malolole! Dei fo hita tao sa fai, mete ma basa atahori ra akaꞌ a tungga Paulus se? Ara nda nau hasa saa fo hita taoꞌ ia ra sa ena! Misinedꞌa, o! Aleꞌ ia, atahori hetar koa-boꞌu neu Artemis, hita lamatua inan fo mata meulauꞌ naa. Ara rema mia ndule nusa Asia, losa raefafoꞌ suu na, fo songgo Artemis sia ume sosonggo huuꞌ a sia hita kota Efesus ia. Dadꞌi afiꞌ losa atahori nda toe e sa ena ma nda nau rema sia ia sa ena!”
28 Bho bhapeliki agha, bhamemibhu ni ligoga ni kujhuegha, bhakajobha, “Diana ghwa bhaefeso ndo mbaha.”
Ara rena taꞌo naa ma, ramanasa reuꞌ ena. De nggasi rae, “Sodꞌa-moleꞌ neu Artemis! Artemis mata meulauꞌ! Hai atahori Efesus koa-boꞌu Artemis!”
29 Mji bhuoha bhwameli ligoga, ni bhanu bhakajumba pamonga mugati mu ukumbi bhwa michezo. Bhakabhakamila bhasafiri bhajhinu ni Paulo, Gayo ni Aristariko, bhabhahomili Makedonia.
Ara eki-randu taꞌo naa ma, atahori mia bee-bꞌee reu raꞌabꞌue ro se, losa kotaꞌ naa sofeꞌ no atahori. Te basa se bingun. Atahori ramue tungga-tungga dalaꞌ losa kota a moo loaꞌ na. Ara humu atahori rua de lea ro se risiꞌ naa reu. Ruꞌa se nara nara, Gayus ma Aristarkus. Atahori ra humu se, huu ruꞌa se, Paulus ana mana tungga nara mia Makedonia.
30 Paulo alondeghe kujhingila mu umati bhwa bhanu, lakini bhanafunzi bhakambesya.
Paulus rena nala ma, ana nau nisiꞌ atahori mana ramueꞌ ra taladꞌa nara. Te atahori mamahereꞌ sia naa ra nda nau fee ne neu sa.
31 Kabhele, baadhi jha maafisa bha mkoa ghwa Asia ambabho bhajhele marafiki bha muene bhakandetela ujumbe kwa nghofo kunsoka asijhingili mu ukumbi bhwa michezo.
Hambu atahori monaen hira mia nusa Asia, rahine Paulus. Ara denu atahori reu rafadꞌe Paulus fo afiꞌ nisiꞌ atahori mana ramueꞌ ra.
32 Baadhi jha bhanu bhakajha bhijobha khenu ekhe ni bhangi lijambo lela, kwa ndabha umati bhwa bhanu bhwachanganyikibhu bhingi bhabhwesilepi hata kumanya kwandayakiki bhahidi pamonga.
Sia moo loaꞌ naa, atahori sangga dedꞌeat naa huu-pata na. Ruma randu lelekoꞌ rae, “Taꞌo ia!” Ruma fai nggasi rae, “Taꞌo naa!” Tao-tao te atahori hetar nda ritaꞌ rae taꞌo bee saꞌ boe. Ara tungga-tunggaꞌ a.
33 Bhayahudi bhakandeta Iskanda kwibhala jha umati bhwa bhanu ni kumbeka panani mbele jha bhanu. Iskanda akapisya ishara kwa kibhoko kya muene kupisya majhelesu kwa bhanu.
Basa boe ma, atahori Yahudi ruma ramatau. Ara duꞌa rae, afiꞌ losa atahori naa ra tudꞌu rae sira mana ratatale fo dedꞌeat ia dadꞌi. Naa de, ara ndunduuꞌ atahori esa mataꞌ neu dadꞌi sira mana ola-ola na. Atahori naa, nara na Aleksander. Ara roꞌe fo nasalaꞌe se, rae dedꞌeat naa, nda atahori Yahudi ra tatao na sa. Aleksander botiꞌ lima na, de ai se fo afiꞌ ramue. Boe ma ana sobꞌa olaꞌ nasalaꞌe atahori Yahudi ra.
34 Lakini bho bhamanyili kujha muene Myahudi, bhoha bhajhwegili kwa sauti jhimonga kwa muda ghwa masaa mabhele, “Diana ndo mbaha ghwa Bhaefeso.”
Ara bubꞌuluꞌ rae eni atahori Yahudi ma, ara nggasi rahereꞌ fai rae, “Fee hadꞌat neu Artemis! Artemis mata meulauꞌ! Hai atahori Efesus koa-boꞌu Artemis!” Ara eki-randu onaꞌ naa, losa jam rua.
35 Baada jha karani ghwa mji kubhugudamisya umati, ajobhili, 'Muenga bhagosi bha Efeso, niani jha amanyilepi mji obho bhwa Efeso ndo ntunzaji ghwa hekalu lya Diana mbaha ni picha jhela jhajhaguili kuhomela kumbinguni?
Basa ma malangga mana parenda Efesus nambariiꞌ de ai fee se nenee. Ana olaꞌ nae, “Odi-aꞌa sia kota Efesus! Basa atahori bubꞌuluꞌ hita lamatua Artemis na onda mia lalai a, nema nisiꞌ hita e. Dadꞌi hita atahori Efesus, mana taꞌaboi e. Nda hambu atahori bisa lea hendi hita hak na sa, huu naa dadꞌi dudꞌuit de basa atahori bubꞌuluꞌ ena. Dadꞌi, taꞌo bee de hei akaꞌ eki-randu taꞌo ia? Mae atahori ombon-koson tungga sira hihii nara, hei afiꞌ mimue leli taꞌo ia!
36 Kulola kujha mambo agha ghibhwesekakalepi, twilondeka kujha ni utulivu na msibhombi kyokyoha kwa haraka.
37 Kwandabha mubhakutili bhanu abha pa mahakama ambabho bhah'ejilepi bha hekalu wala sio bha kun'kufuru K'yara watete n'dala.
Hei mendi atahori karuꞌa ra sia ia, onaꞌ ara tao deꞌulakaꞌ. Tao-tao te ara nda ramanaꞌo saa saꞌ boe mia Artemis ume sosonggo huuꞌ na sa. Ara nda olaꞌ raꞌatutudꞌaꞌ nara malole na sa. Dadꞌi hei fee salaꞌ saa neu se?
38 Henu, kama Demetrio ni mafundi bhabhajhe pamonga nabhu bhajhe ni mashtaka dhidi jha munu jhejhioha, mahakama sijhewazi ni maliwali bhajhele. Na bhaletibhwayi mbele jha shauri.
Misinedꞌa malole, o! Hita taꞌena mamana nggero dedꞌeat. Atahori mana nggero dedꞌeat ra o rahati. De mete ma Demetrius se rae radꞌedꞌea, musi tungga dala na dei, fo mendi dedꞌeat naa nisiꞌ mamana nggero dedꞌeat.
39 Lakini kama bhebhe wilonda kyokyoha kuhusu mambo ghangi, ghibeta kushughulikibhwamu kikao halali.
Ma mete ma rae soꞌu dalaꞌ feaꞌ fai, hela fo reu maꞌiraꞌ ro lasi-lasi adat ra.
40 Kwa kweli tujhele mu hatari jha kutuhumibhwa kuhusu ghasia ligono ele. Ijhelepi sababu jha machafuko agha na kubetakujha ni uwezo bhwa kughajhelesya.
Afiꞌ losa mana parenda Roma fee salaꞌ neu nggita huu dedꞌeat ia. Mete ma ara rae rahine huu-pata na, hita tataa saa fai o? Dedꞌeat ia nda naꞌena huu-pataꞌ sa!”
41 Baada jha kujobha agha, abhatawenye makutano.
Olaꞌ basa taꞌo naa ma, malangga naa denu basa atahori ra saranggaa. De basa se baliꞌ.

< Matendo ya Mitume 19 >