< Luka 12 >

1 Akatungu ako, ebhiumbi bhya abhanu nibhekofyanya amwi, okukingila nibhamba ukutajana, namba okwaika na abheigisibhwa bhaye okwamba, “Mwikenge ne echifwimbya cha Abhafarisayo echo ni bhunafiki”
Enquanto eles faziam isso, milhares de pessoas se reuniram [em redor de Jesus]. Havia tantos que eles estavam pisando uns em outros. Então ele disse aos seus discípulos, “Tenham cuidado de [não se tornarem ]hipócritas [como ]os fariseus. Pois a sua [má influência se estende para os outros assim como ]o fermento [espalha sua influência pela massa].
2 Italibhao mbisike iselekele inu italisululwa, nolwo egambo liselekelwe linu litalimenyekana.
As coisas que [eles ou outras] pessoas tentam esconder agora não vão permanecer escondidos. [Deus um dia ]vai fazer com que [todos ]saibam as coisas que eles escondem agora.
3 Na lyona lyona linu mwaikile muli muchisute, lilyungwibhwa mubhwelu. Na gonagona ganu mwaikile mukutwi muli munsika jemwe eja munda bhigae galyaikwa ingulu yoruswi lwa inyumba.
Todas as coisas que vocês dizem [secretamente ]na escuridão, [um dia ]as pessoas ouvirão na luz do dia. As coisas que vocês disseram [a alguém ]em voz bem baixa em uma sala onde não tem mais ninguém, [as pessoas ]vão proclamá-las publicamente.
4 Bhasani bhani enibhabhwila, mwasiga okubhaya bhanu abheta omubhili na nibhamala bhatali na chinu chindi echokukola,
Meus amigos, ouçam [com cuidado]! Não tenham medo das pessoas que podem matar vocês, porém depois de matar vocês, não tem mais nada que possam fazer [para feri-los].
5 Nawe enibhaonya mumenye owokubhaya. Mubhaye unu kamala okwita na ali no obhutulo obhwokulasa mwitanga lyomulilo. Yee, enibhabhwila mubhaye oyo. (Geenna g1067)
Mas eu vou dizer a vocês de quem é que realmente devem ter medo. Vocês devem ter medo de [Deus], porque ele não só tem [poder para ]matar as pessoas, ele tem poder para jogá-las no inferno depois! Sim, vocês realmente devem ter medo dele! (Geenna g1067)
6 Mbe enibhusha, ebhitamba bhitanu bhatabhigusha senti ebhili? nawe ona kataliwo nakamwi kanu Nyamuanga alikalabhilwa imbele yaye.
[Pensem nos ]pardais. [Eles têm tão pouco valor que ]pode-se comprar cinco deles por apenas duas moedas pequenas. Mas Deus não se esquece de nenhum deles!
7 Nawe mumenye ati, jimfwili je emitwe jemwe jibhalilwe. Msige kubhaya. Emwe muli ne echibhalo chinene okukila ebhitamba bhyafu.
Vocês são de mais valor [para Deus ]do que muitos pardais. Portanto, não tenham medo [do que as pessoas podem fazer a vocês]! Ele sabe até quantos cabelos há na cabeça de cada um de vocês, [então se você perde um, ele já sabe disso]. Portanto, nada [mau pode acontecer a vocês sem ele saber].
8 Enibhabhwila, wonawona unu alinyikilisha imbele ya abhanu, Omwana wa Adamu ona alimwikilisha imbele ya bhamalaika bha Nyamuanga.
Eu também quero dizer a vocês que se alguém [sem ter medo ]diz a outros [que ele é meu discípulo], eu, aquele que vim do céu, vou dizer a Deus [que ele é meu discípulo], enquanto os anjos de Deus escutam.
9 Nawe wonawona unu alinyigana imbele ya abhanu omwene ona nilimwigana imbele ya bhamalaika bha Nyamuanga.
mas se ele tem medo e diz na presença de outros que não é [meu discípulo], eu vou dizer que ele não é meu discípulo, enquanto os anjos de Deus ouvirem.
10 Wonawona unu alyaikako Omwana wa Adamu kubhibhi, alisasilwa, nawe wonawona unu alijimya Mwoyo Mweru, atalisasilwa.
[Eu ]também [vou dizer a vocês ]que [Deus ]pode perdoar aqueles que dizem coisas ruins a respeito de mim, aquele que vim do céu, mas [Deus ]não vai perdoar ninguém que diz coisas más a respeito do Espírito Santo.
11 “Bhalibha bhabhasila imbele ya abhakulu bha amasinagogi, abhatwale, na abhobhuinga, mwasiga kubhaya ingulu ya kutyo mulaika okwibhambalila amo ati echija okwaika chinuki,
Então quando eles perguntam a vocês nas casas judaicas de adoração e na presença dos governadores e de outras autoridades [a respeito da sua confiança em mim], não se preocupem sobre como vão responder a eles [quando eles acusarem vocês], nem se preocupem com o que vão dizer,
12 kulwokubha Mwoyo Mweru kaja okubheigisha injila yo okwaika mukatungu ako.”
porque o Espírito Santo vai dizer a vocês naquela mesma hora o que é que devem dizer.
13 Omunu umwi mwiijo namubhwila ati, “Mwiigisha, nubhwile omumula wasu anane libhala lyo omwandu gwani.”
Aí uma das pessoas na multidão disse a [Jesus], “Mestre, diga a meu irmão [mais velho ]para dividir a propriedade do meu pai e me dar [a parte que ]me [pertence]!”
14 Yesu nasubhya ati, “Niga unu anteyewo okubha mulamusi na mugwatanyisha wemwe?
Mas Jesus respondeu a ele, “Homem, ninguém me designou/será que alguém me designou para eu julgar [esses assuntos quando as pessoas ]disputam propriedade!
15 Nio nabhabhwila ati, “Mwikenge na bhuli mbaga yo omululu, kulwokubha obhuanga bhwo omunu bhutali mubhwafu bhe ebhinu bhini alinabhyo.”
Então ele disse a toda a multidão, “Tenham muito cuidado, para não desejarem de nenhuma maneira as coisas dos outros! Ninguém pode fazer a sua vida mais segura obtendo mais bens.”
16 Yesu nabhabhwila echijejekanyo, naika ati, “Lisambu lya omunu umwi owalibhona lyaisishe ebhilyo bhyafu,
Então ele contou a eles esta ilustração: havia certo homem rico que tinha roças onde cresciam muitas coisas em abundância.
17 nebhusha mumwoyo gwaye naika ati, 'nikole kutiki kulwokubha nitali nawakutula ebhilyo bhyani?
Aí ele disse [para si mesmo], Eu não sei o que fazer, porque não tenho lugar [suficientemente grande ]para guardar toda a minha colheita!
18 Naika ati, enija okukola kutya. Enifumya ebhitala bhyani ebhitoto nindanda ebhinene, omwo nimwo nimbika ebhilyo bhani ne ebhinu bhindi.
Depois ele disse a si mesmo, Já sei o que farei. Vou derrubar meus depósitos de cereais e depois vou construir outros maiores. Então vou guardar todo meu trigo e meus outros bens [nos grandes celeiros/armazéns novos].
19 Nimbilwa omwoyo gwani, “Webhikiye ebhinu bhyafu kwe myaka myafu. Fung'ama, ulye, unywe no kuchecheka.”'
[Depois ]vou dizer para mim mesmo, Agora tenho muitas coisas guardadas. [Tudo isso vai durar ]por muitos anos. [Então agora ]vou descansar. Vou beber e comer [quanto quiser], e ficar feliz [por muito tempo]!
20 “Nawe Nyamuanga namubhwila ati, 'Awe omunu omumumu, mungeta ya lelo abhenda obhulame okusoka kwao, mbe ebhinu bhinu wilabhile ebhibha bhyaga?'
Mas Deus disse a ele, “Que [homem ]estúpido! Hoje à noite você vai morrer! Então todos [os bens ]que você guardou [para si mesmo ]vão [ser de outro, e não de ]você! Você acha que vai aproveitar de tudo aquilo que já guardou?
21 Mbe nikwokutyo jili ku bhuli munu unu ebhikiye imali nasiga okwilabha (okwilosha) kumisango jo Omukama.”
[então Jesus terminou esta ilustração dizendo, ]”É isso que vai acontecer àquele que guarda coisas somente para si mesmo mas que não tem coisas que Deus considera valiosas.
22 Yesu nabhabhwila abheigisibhwa bhaye ati, “Kulwejo enibhabhwila kutya, mwasiga okuyaya ingulu ya obhulame bhweme ati omulya chinuki amo ingulu ye emibhili jemwe ati omufwala chinuki.
Então [Jesus ]disse aos seus discípulos, “Então quero dizer isso a vocês: não se preocupem com [as coisas de que precisam ]para viver. Não se preocupem com [isso de ter bastante comida ]para comer. Não cuidem de [ter roupas suficientes ]para usar.
23 Kulwokubha obhulame obhukila ebhilyo, no omubhili ogukila ebhifwalo.
Porque o viver significa mais do que [só ]ter comida, e os seus corpos são mais [importante ]do que as roupas [que usam].
24 Mulole jinyonyi ja mulutumba, jitakulima nolwo jitakugesa. Jitali nanlusika nolwo echitala echo okubhikamo bhinu, nawe Esomwana kajilisha ebhilyo. Emwe mukondele okukili jinyonyi!
Pensem nos pássaros: eles não plantam semente nem colhem [trigo]. Eles não têm salas nem armazéns onde guardam as colheitas. Mas Deus providencia comida para eles. [À vista de Deus], vocês são muito mais importantes do que os pássaros. [Então ele certamente vai providenciar o que vocês precisam]!
25 Niga unu mwimwe unu katula okwongesha chita chimwi ku bhulame bhwaye?
Não há ninguém/será que alguém pode acrescentar um pouco à vida dele preocupando-se com isso!
26 Mbe kalabha mutakutula okukola echinu chitoto changuile, mbe kubhaki okunyakilila agandi ago?
Esta é coisa pequena para fazer. Então já que não podem fazer isso, certamente vocês não devem/por que é que se preocupam com outras coisas [que precisam para viver! ]
27 Mulole kutyo amatwasho agamela. Gatakukola milimu nolwo okusuka. Nawe enibhabhwila kutya, nolwo Selemani mwikusho lyaye lyona atafafwibhwe lwa limwi lya amatwasho ganu,
Pensem em como as flores crescem [nos campos]. Elas não trabalham [para ganhar dinheiro, ]e não fazem as suas próprias roupas. Mas digo a vocês que [mesmo que o Rei ]Salomão, [que vivia muito tempo atrás, vestisse roupas muito lindas, ]suas roupas não eram tão lindas quanto [as flores nos campos].
28 ka labha Nyamuanga kafwafya kisi amatwasho ge emwila, ganu lelo galio, ka mutondo nigalaswa mumulilo. Atabhafwafya emwe kukila ago? Emwe abhalikilisha litoto!
Deus faz aquelas flores belas. Mas elas crescem nos campos por pouco tempo. Então [alguém ]as corta quando corta a outra relva/o resto do capim, e as joga no forno [para queimá-las para assar pão]. Deus vai [cuidar de vocês ]muito mais [do que cuida do capim ao cobri-lo de flores bonitas]. Então certamente ele vai providenciar roupa para vocês, [mesmo que ]vocês sejam pessoas que não tenham certeza [de que ele vá fazer isso]!
29 Musige okunyaka ati omulya chinuki amo ati omunywa chinuki, nolwo mwasiga okubha nolwo okuliyaya.
Não pensem sempre no que vão ter para comer e no que vão ter para beber, e não se preocupem com estas coisas.
30 Kulwokubha amayanga gonna aga muchalo aganyakilila amagambo ago. Esomwana wemwe kamenya nkanikwo omugenda ago.
As pessoas que não confiam em Deus sempre se preocupam com [estas coisas]. Mas o seu Pai no céu sabe que vocês precisam destas coisas, [por isso vocês não devem se preocupar com elas].
31 Nawe mulonde okwamba obhukama bhwaye, agandi ago omuja okwongesibhwa,
Em vez disso, cuidem de deixar que ele controle [as suas vidas ]totalmente. Então ele dará a vocês suficiente dessas coisas também.
32 Mwasiga kubhaya emwe liijo litoto, kulwokubha Esomwana akondelewe okubhayana emwe obhukama obhwo.
[Vocês que são meus discípulos são como um ]rebanho pequeno de ovelhas, [e eu sou como seu pastor]. Portanto vocês não devem ter medo. O seu Pai [no céu ]deseja permitir que vocês governem com ele [no céu].
33 Mugushe jimali jemwe muyane abhataka, mwikolele emifuko jinu jitakuwelwa- ebhinu bhya mulwire bhinyantawa, eyo abhefi bhatakulebhelela nolwo amayenje gatakunyamula.
[Então ]vendam as coisas que vocês têm/possuem. Deem [o dinheiro que recebem dessas coisas ]para os pobres. [Se fizerem isso, vai ser como se ]providenciassem para si mesmos bolsas que nunca acabam, e [Deus vai dar ]a vocês um tesouro no céu que nunca diminui. Lá nenhum ladrão pode se aproximar [para roubá-lo], e nenhum bicho/inseto pode destruí-lo.
34 Kulwokubha ao ili imali yao niwo no omwoyo gwao ghulibha.
Lembrem-se de que [as coisas que ]vocês [consideram mais ]valiosas para si mesmos serão [as coisas ]em que vocês sempre estarão pensando.
35 Emyendya jemwe jindela mujibhoye no omushipi, na jitala jemwe jimalilile jibhega nijigendelela okwaka,
Sempre estejam preparados [para fazerem a obra de Deus], como [pessoas ]que colocam suas roupas de trabalho prontos [para servir], com suas lâmpadas acesas a noite toda.
36 na mubhe lwa bhanu bhatengejee Omukama webhwe okusoka mubhulegesi, koleleki akakinga no okukonona, bhatule kwo obhwangu okumwigulila omulyango.
Estejam [prontos para a minha volta], como servos que estão esperando o seu chefe voltar de uma festa de casamento [que dura vários dias]. Eles estão [prontos para ]abrirem a porta para ele e [começarem a trabalhar para ele de novo ]logo que ele chega e bate à porta.
37 Bhana libhando abhakosi bhemilimu, bhanu Lata Bhugenyi alisanga bhatengejee. Ni chimali alibhoya omwenda gwaye omulela kwo omusipi, neya nabheyanja ansi bhalye ebhilyo, namala nabhafulubhendela.
Se esses servos estiverem acordados quando ele chegar[, ele vai ]estar muito contente com eles. Vou dizer o seguinte a vocês: ele vai vestir [as roupas ]que os servos usam e dizer a eles para se sentarem para um jantar, e vai servir [um jantar para ]eles.
38 Labha Lata Bhugenyi akakinga abhanu bhewetuyemo kabhili, nabhasanga bhamaliliye, mbe abhakosi abho abhabhona libhando.
[Mesmo que ]ele volte entre a meia-noite e o levantar do sol, se ele descobrir que os servos estão [acordados e ]preparados [para ele], ele vai estar muito contente com esses servos.
39 Ingulu yago, mumenye na linu, chisanga kanya nyumba amenyele isaa eyo omwifi kejilamo, atakekilisishe inyumba yaye ingililwe.
Mas vocês também devem lembrar-se disso: se o dono da casa tivesse sabido a que hora o ladrão ia chegar, ele [teria ficado acordado e ]não teria deixado que [o ladrão ]entrasse na casa [e roubasse seus bens].
40 Mbe mubhega mumaliliye kulwokubha ona mutakumenya nikatunguki ako Omwana wa Adamu alisubha.
Da mesma maneira, vocês também devem estar prontos [para a minha volta], porque eu, aquele que vim do céu, vou chegar em uma hora quando vocês não vão estar [me esperando].”
41 Petro naika ati, “Lata Bhugenyi, oubhwia eswe bhenyele echijejekanyo bhinu, angu oubhwila bhuli munu?”
Pedro disse, “Senhor, o senhor está dando esta ilustração para nós ou [também ]para todos [os demais].
42 Omukama nabhabhwila ati, “Ni mugayaki unu amasishe amo owobhwengeso unu lata bhugenyi waye kamutula ingulu ya abhagaya abhandi, koleleki abhagabhile ebhilyo akatungu ko obhwana?
O Senhor respondeu, “[Estou dizendo isso para vocês ou para qualquer outro ]que seja como um gerente sábio e fiel na casa do seu chefe. O chefe dele o escolhe para [dirigir os assuntos de sua casa ]e para dar comida a todos os servos dele na hora certa. [Então ele sai em uma longa viagem].
43 Ana libhando omugaya unu alisangwa nakola kutyo alagiliwe.
Se o servo estiver fazendo essas coisas quando o chefe dele voltar, [seu chefe ]vai estar muito contente com ele.
44 Nichimali enibhabhwila kutya alimutula ingulu ya jimali jaye jona.
Vou dizer isto a vocês: o chefe dele vai designá-lo para dirigir todos os negócios dele [permanentemente].
45 Nawe omugaya oyo akaika mumwoyo gwaye ati, omukulu wani akola okusubha; kulwejo namba okubhuma abhagaya bhechilume na abhechigasi, nio namba okulya, okunywa no okutamila,
Mas aquele servo talvez diga para si mesmo, Meu chefe está fora faz muito tempo, [então ele provavelmente não vai voltar logo]. Então ele talvez comece a bater nos servos e nas servas. E talvez ele também comece a comer [muito ]e a ficar bêbado.
46 mbe lata Bhugenyi wo omugaya oyo alija olusiku na akatungu kanu atakumenya, kamutema bhibhala bhibhala namutula amwi na bhanu bhatali no obhwitonde bhwo okwikilishanya.”
[Se ele fizer assim, e se ]o chefe dele voltar em um dia quando ele não o estiver esperando, então o chefe dele vai bater muito nele e vai colocá-lo [no lugar onde ele coloca todos aqueles ]que não [o servem ]fielmente.
47 Omugaya unu kamenya akakoleye ka lata bugenyi waye, ka nasiga okwilosha nolwo okukola lwakutyo omukulu waye kenda, alibhumwa nsimbo nyafu.
[O chefe ]vai bater severamente em cada servo que sabe o que seu chefe quer que faça mas que não se apronta e não faz o que o chefe dele deseja.
48 Nawe omugaya unu atakumenya akakoleye ko omukulu waye, nawe nakola kutyo ejendibhwa, alibhumwa nsimbo ntoto. Kulwokubha unu ayabhilwe bhyafu, alitongwa bhyafu okusoka kwaye, naunu asigiwe bhyafu kwo kwikilishanya, bhilitongwa bhafu okusoka kwaye.
Mas [o chefe ]vai bater pouco em cada servo que não sabia [o que seu chefe queria ]que fizesse e que fez coisas pelas quais merecia que seu chefe batesse nele. [Deus vai tratar o povo dele da mesma forma, porque ]ele espera muito daqueles a quem ele tem permitido [entender muito]. As pessoas que dão muitas coisas [aos outros para estes cuidarem delas ]esperam que [cuidem ]bem [dessas coisas]. Semelhantemente, [Deus ]espera muito daqueles a quem ele tem permitido [entender muito]. Além disso, ele espera mais daqueles a quem ele tem dado muita [habilidade.]
49 Mbe nijile okwakya omulilo muchalo, na enenda muno gubhe gwamalile okwaka!
Vim à terra para causar [dificuldades ][MET] [que vão purificar vocês assim como ]o fogo [purifica metal ](OU causar divisões). E como eu queria que o tempo quando Deus vai purificar vocês (OU, causar divisões entre vocês) já tivesse começado.
50 Nawe nili nobhubhatijo obhwo kubhatijibhwa, na nisurumbaye okukingila ao bhwakakumile!
Daqui a pouco eu preciso sofrer muito. Estou sentindo grande ansiedade, que vai continuar até o meu sofrimento acabar.
51 Enibhusha, umwiganilisha ati nijile okuleta omulembe muchalo? Pai, Enibhwabhila ati niletele obhutagani.
Vocês acham que porque eu vim à terra as pessoas vão agir pacificamente umas com as outras? Não! Devo dizer a vocês que não é isso que vai acontecer! Pelo contrário, as pessoas vão ser divididas.
52 Kwambila olyanu nokugendelela bhanu bhatanu munyumba imwi ousanga bhatasikene, ahasatu bhali lwebhwe na abhabhili bhali lwebhwe, abhabhili bhatasikene na abhasatu.
Já que algumas das pessoas em uma casa vão crer em mim e outras não, elas serão divididas. Três pessoas em uma dada casa [que creem em mim ]vão se opor a duas [que não creem], ou duas [que creem em mim ]vão se opor a três [que não creem].
53 Bhalitagana, lata alitasikana no Omwana waye, no omwana alitasikana nesemwene, nyilamwene alitasikana no omuasha, na omuasha alibhayata atasikene na nyilamwene, Maibhuko alitasikana no omukamwana no omukamwana alitasikana na nyabhuko waye.
Desta forma um homem vai se opor ao seu próprio filho, ou um filho vai se opor ao seu pai. Uma mulher vai se opor à sua filha ou uma mulher vai se opor à sua mãe. Uma mulher vai se opor à sua nora ou uma mulher vai se opor à sua sogra.
54 Yesu nabhwila na liijo ati, “Mukalola amele nigesunga ebhugwa, nimwaika ati 'akatungu kaing'ubha kakinga,' ka nikwo kutyo ejibha.
Ele [também ]disse à multidão, “[Neste país], quando vocês veem formar uma nuvem [escura ]no oeste, vocês dizem imediatamente, Vai chover, e é isso que acontece.
55 Komuyaga gwa amalimbe gukayemba, nimwaika ati, 'Eija okubhayo imbita nyafu,' ka nikwo kutyo ejibha.
[Nesta região ]quando o vento sopra do sul, vocês dizem, Vai ser um dia muito quente! E é justamente isso que acontece.
56 Emwe abhanafiki, omutula okugajula kutyo echalo no olutumba ebhibhonekana mumeso, nawe ejibha kutiki mutakumenya okugajula akatungu kaoli anu?
Vocês hipócritas! Vocês podem discernir como [o tempo vai mudar/se vai chover ou não, ]prestando atenção às nuvens e ao vento. Por que é que vocês não/é frustrante que não podem discernir [o que Deus está fazendo ]no tempo presente/atual!
57 Kubhaki bhuli munu abhule okusombola linu lilikisi kumwene na akalikola akatungu kanu ali nomwanya gwo kukola kutyo?
Cada um de vocês deve/por que não pode determinar qual a coisa certa para você fazer agora [quando ainda tem tempo para fazer]!
58 Kulwa insonga mukagenda naunu omusitakana imbele yo omulamusi, ikomesha mungwane naunu omusitakana nage muchali munjila ataja okusila kumulamusi, no omulamusi akakusila kumukulu we emilimu, no omukulu we emilimu akakulasa mulunyolo.
[Se não fizer isso, Deus vai castigar você. Vai ser como aquilo que acontece quando ]alguém leva um de vocês à justiça dizendo que tem feito algo muito mau. Você deve tentar entrar em um acordo/fazer as pazes com ele quando ainda está no caminho para a justiça. Pois se ele forçar você a ir à justiça, o juiz vai resolver que você está culpado e vai colocá-lo nas mãos do oficial da corte. Aí o oficial vai colocar você na prisão.
59 Enaika ati, utakusokamo omwo okukingila uliye isenti yokumalisha.
Digo a vocês que se isso acontecer, certamente você nunca vai deixar a prisão porque nunca vai poder pagar tudo quanto o juiz diz que deve.

< Luka 12 >